Sập bẫy tiền ảo có phải chỉ tại lòng tham?

Khát vọng trở thành tỷ phú mà không cần nỗ lực hay cố gắng đã khiến nhiều người không đủ tỉnh táo để nhận ra cái bẫy…

Cái bẫy tiền ảo lại đang được giăng ra với những nhà đầu tư, mà nếu đủ rộng lượng, chúng ta có thể gọi đó là cả tin. Sự hào hứng về giấc mơ ‘tiền đẻ ra tiền’, thậm chí, còn đẻ nhanh hơn cả gà công nghiệp đang được hỗ trợ bởi những lợi dụ ngọt đến từ những mô hình tự xưng là ngân hàng điện tử.

Có thể kể ở đây Etop Bank, nơi quảng cáo người chơi có thể mua tiền ảo USDT, một danh xưng khiến người ta liên tưởng tới cụm từ Đô la Mỹ điện tử, để nhận lãi ở mức 30-50%/tháng, tương đương 600%/năm. Tất nhiên, số tiền thật bỏ vào cũng không hề nhỏ. Các gói được đưa ra dao động từ 200 USD – 10.000 USD với lãi suất trả theo kỳ hạn gửi. Cứ theo kiểu tính cua trong lỗ, nếu gửi 10.000 USD, kỳ hạn 3 năm với lãi suất 600%/năm, sau ba năm, nhà đầu tư sẽ có 180.000 USD.

“Phép lạ” tưởng như cũng hiện tới với những người tham gia mô hình Winsbank. Theo quảng cáo, dự án này là ngân hàng số đầu tiên trên thế giới được cấp phép hoạt động hợp pháp, có thể gửi tiền tiết kiệm, vay mượn và đầu tư chỉ với một nền tảng duy nhất, vay tiền thế chấp bằng tiền điện tử như BTC, ETH, WIN…

Winsbank cũng phát hành cổ phiếu có tên gọi là eshare (ESR), mà theo lời giới thiệu, khi sở hữu cổ phiếu này sẽ giúp nhà đầu tư x5, x10 lần tài sản sau 6 tháng tiếp theo.

Điểm chung của hai mô hình này, và có lẽ của nhiều mô hình đầu tư ảo khác, là dù đưa ra mức lãi suất rất cao, việc trả lãi chỉ được thực hiện khi đáo hạn các khoản tiền gửi. Nghĩa là, nhà đầu tư phải đối diện với cuộc chơi được ăn cả, ngã về không khi quyết định xuống tiền cho các mô hình đầu tư ‘không tưởng” này.

Kết quả không khó đoán. Website của dự án Etop Bank đã sập, với ước tính ban đầu là khoảng 1500 nạn nhân. Danh sách nạn nhân có thể tăng thêm nếu được thống kê đầy đủ. Mặt khác, sẽ có rất nhiều người đứng ra huy động vốn với những mức lãi rất cao từ đời thực, một dạng huy động ‘tín dụng đen’ để đổ vào mô hình đầu tư một vốn mấy trăm lời kể trên. Sẽ là bi kịch của rất nhiều con người, rất nhiều gia đình và có thể rất nhiều làng quê…

Một kịch bản tương tự có thể đã và đang xảy ra với Winsbank. Từ tháng 7/2020, Bộ Công an đã đưa ra cảnh báo về Winsbank huy động vốn đa cấp bằng tiền ảo trái phép nhưng vẫn hoạt động ngang nhiên. Trước đó, trái đắng cả chục ngàn tỷ đã được ghi nhận ở các mô hình iFan, PinCoin Ponzi. Người đi sau vẫn hào hứng giẫm vào vết xe đổ của người đi trước.

Trong những vụ việc như vậy, căn nguyên thường được xác định là lòng tham. Khát vọng trở thành tỷ phú mà không cần nỗ lực hay cố gắng đã khiến nhiều người không đủ tỉnh táo để phân tích và nhận ra rằng chẳng thể có hình thức kinh doanh nào trong thời buổi kinh tế khó khăn có thể kham lại mức lãi suất cao ngất ngưởng như vậy.

Cảnh báo, dẫu có được đưa ra, cũng chỉ như ‘nước đổ lá khoai’ khi hầu hết các mô hình này đều biết cách lợi dụng cách hoạt động kiểu đa cấp. Những đồng tiền đã được trưng ra, leng keng trước mắt nhà đầu tư chỉ muốn được tin, khó có sức mạnh nào kéo họ ra khỏi vùng tối u ám đó.

Lực cân bằng lại trong trường hợp này là bàn tay thép của nhà quản lý. Những văn bản được Bộ Công an đăng tải công khai trên Cổng thông tin điện tử Bộ Công an và được lan tỏa trên các phương tiện truyền thông đại chúng là rất cần thiết và kịp thời.

Thế nhưng, cũng phải thừa nhận một thực tế rằng, thường khi hiện tượng đã xảy ra ở tầm tương đối rộng, những cảnh báo như vậy mới được đưa ra. Trừ khi, các công bộc ở cấp cơ sở thể hiện được sự nhạy bén, sâu sát của mình, đưa ra những tham vấn kịp thời cho các lãnh đạo cấp trên. Đây xem ra vẫn là một nhiệm vụ khó, bởi kể cả với những mô hình tổ chức hội thảo, giới thiệu rùm beng, phản ứng của những công bộc này được ghi nhận vẫn ở mức vô cùng khiêm tốn.

Đề xuất công nhận đồng tiền số quốc gia đã được nhiều chuyên gia kinh tế tài chính đưa ra với hàm ý, khi đã xác định được một loại tiền số hợp pháp, sẽ có cơ sở để ngăn chặn việc thu hút huy động đầu tư các đồng tiền số dạng khác.

Lý lẽ tưởng như rất thuyết phục này sẽ vấp phải ít nhất hai rào cản. Đầu tiên, nếu việc công nhận đồng tiền số không ở phạm vi thế giới, lôi kéo được sự tham gia của các nước mạnh, vẫn còn đó khoảng trống để những kẻ cơ hội lừa đảo các nhà đầu tư bằng các chiêu bài tiền số của Mỹ, Pháp, Singapore… như điều đang xảy ra.

Mặt khác, sự đảm bảo về pháp lý dường như không đủ mạnh để đẩy lùi những cơn khát làm giàu. Chúng ta phải thừa nhận rằng, từ phía Ngân hàng Nhà nước, đã có rất nhiều khuyến cáo các tổ chức, cá nhân không nên đầu tư, nắm giữ, thực hiện các giao dịch liên quan đến các loại tiền ảo, người ta vẫn sẵn sàng rơi vào cái bẫy đặt sẵn, cứ như thể, rủi ro sẽ trừ mình ra.

Áp dụng phương pháp kiểm soát qua các giao dịch tại ngân hàng, tương tự điều mà chúng ta sẽ áp dụng để quản lý các dịch vụ xuyên biên giới đang được đề xuất như một giải pháp. Theo đó, các ngân hàng có trách nhiệm cảnh báo về những tài khoản hoạt động bất thường, có dấu hiệu thu hút vốn trái phép. Thông tin từ các ngân hàng thương mại có thể được coi là một kênh tham khảo, để các cơ quan chức năng đưa ra những giải pháp ngăn chặn kịp thời và cần thiết.

Tuy nhiên, vướng mắc chính ở việc bản thân các ngân hàng thương mại không muốn bị ràng buộc bởi các trách nhiệm như vậy. Xét cho cùng, việc cung cấp thông tin khách hàng có nguy cơ làm cho kênh gửi tiền ở ngân hàng trở nên kém hấp dẫn, trong khi ngân hàng không chịu thiệt hại gì trong các vụ sập bẫy mô hình tiền ảo đã kể trên.

Vả lại, đề xuất nói trên cũng chỉ là một giải pháp mang tính tình thế. Sự phát triển thương mại điện tử, kinh tế số, tất yếu đi kèm với việc nở rộ các hình thức lừa đảo ‘số’. Mỗi nhà đầu tư tự nâng cao năng lực phân tích, nhận định các nguy cơ, rủi ro, cơ hội sẽ tránh rơi vào những cái bẫy đa phần không mới.

Nhìn trên bình diện lớn hơn, khao khát làm giàu nhanh, làm giàu không cần trí tuệ, nỗ lực và sự lao động chỉ được củng cố khi tình trạng tương tự vẫn đang tồn tại công khai và ngang nhiên trong xã hội. Việc đồng tiền được coi là thước đo sự thành đạt của mỗi cá nhân cũng khiến tư duy ‘mục đích biện minh cho phương tiện’ ưu thắng, kéo theo nhiều hệ lụy khác nhau mà các mô hình lừa đảo thông qua đầu tư tiền ảo chỉ là một biểu hiện rất nhỏ. Giải quyết bài toán lớn này không phải là một việc dễ dàng!