Sản phẩm trên thị trường chứng khoán: Thêm mới, sửa cũ

Trong thời gian tới, thị trường chứng khoán sẽ tiếp tục có thêm các sản phẩm mới. Bên cạnh đó, quy định về một số sản phẩm cũ đang được xem xét sửa đổi cho phù hợp hơn với thực tế.

Đa dạng các loại hàng hóa

Nghiên cứu và phát triển sản phẩm mới là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, hàng đầu trong suốt quá trình hoạt động 22 năm qua của Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM (HOSE).

Việc phát triển các sản phẩm mới không chỉ nhằm đa dạng các loại hàng hóa, gia tăng sự lựa chọn cho nhà đầu tư, mà còn góp phần hoàn thiện cấu trúc hàng hóa trên thị trường chứng khoán, từng bước tiến gần hơn với xu thế phát triển chung của thế giới, từ đó thúc đẩy thanh khoản cũng như thu hút thêm nhiều nhà đầu tư, nâng cao vai trò và vị thế của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Các sản phẩm mới đã được HOSE triển khai có thể kể đến như các loại chỉ số, chứng chỉ quỹ hoán đổi danh mục (ETF) và chứng quyền có bảo đảm (CW). Các sản phẩm này ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút nhà đầu tư tham gia thị trường, đặc biệt là các nhà đầu tư nước ngoài, tạo nền tảng để các doanh nghiệp niêm yết huy động vốn phục vụ hoạt động sản xuất - kinh doanh.

Về chỉ số, tính riêng giai đoạn từ năm 2012 đến nay, HOSE đã cho ra mắt bộ chỉ số HOSE-Index (VN30, VN100, VNMidcap, VNAllshare), chỉ số tổng thu nhập (TRI), chỉ số phát triển bền vững (VNSI), bộ chỉ số VNX-Index (VNX50, VNXAllshare), chỉ số ngành theo chuẩn GICs, các chỉ số đầu tư VNDiamond, VNFinLead, VNFinSelect. Các chỉ số không chỉ cung cấp cho nhà đầu tư thông tin về những phân khúc thị trường khác nhau, mà còn làm chỉ số cơ sở cho các quỹ ETF và hợp đồng tương lai.

Trong các chỉ số trên, VN30 được xem là chỉ số quan trọng và được nhiều nhà đầu tư quan tâm nhất bởi phản ánh sự thay đổi giá của nhóm 30 cổ phiếu có thanh khoản và quy mô vốn hóa tốt nhất sàn HOSE.

Hiện tại, VN30 là chỉ số cơ sở cho hợp đồng tương lai trên Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX), chỉ số tham chiếu cho 4 quỹ ETF niêm yết trên HOSE, 1 quỹ ETF niêm yết trên Sở Giao dịch chứng khoán Hàn Quốc. Danh mục cổ phiếu thành phần của VN30 còn là tiêu chí để lựa chọn làm cổ phiếu cơ sở cho sản phẩm CW.

Bên cạnh VN30, nhiều chỉ số khác cũng đang làm chỉ số cơ sở cho các quỹ ETF niêm yết trên HOSE, bao gồm VN100, VNX50, VNMidcap, VNDiamond, VNFinLead.

Giá trị giao dịch của các chỉ số luôn chiếm tỷ trọng khá cao so với toàn thị trường trên HOSE. Bình quân ngày trong 9 tháng đầu năm 2022, tổng giá trị giao dịch của các cổ phiếu thành phần trong VN30 chiếm tỷ trọng 35,3%,

VNMidcap chiếm 42,2%, VN100 chiếm 77,5%, VNDiamond chiếm 15,3%, VNFinLead chiếm 22,6%.

Top 5 cổ phiếu thành phần chỉ số VN100 có giá trị giao dịch lớn nhất trong 9 tháng đầu năm 2022 là HPG, STB, SSI, VPB, DIG, với tỷ trọng giá trị giao dịch bình quân ngày trên toàn thị trường HOSE lần lượt là 4,4%, 2,8%, 2,7%, 2,7% và 2,6%.

Về sản phẩm ETF, từ khi ra mắt tháng 10/2014 đến nay, ETF ngày càng thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư cũng như các công ty quản lý quỹ, đặc biệt là nhà đầu tư nước ngoài. Hiện tại, HOSE có 10 chứng chỉ quỹ ETF đang niêm yết, với tổng giá trị tài sản ròng tính đến ngày 30/9/2022 đạt 28.200 tỷ đồng, trong đó, Top 3 ETF có tổng giá trị tài sản ròng lớn nhất là FUEVFVND ETF (16.300 tỷ đồng), E1VFVN30 (7.100 tỷ đồng) và FUESSVFL (3.000 tỷ đồng), lần lượt chiếm tỷ trọng 58%, 25,3% và 10,8%.

Đáng lưu ý, có 2 chứng chỉ quỹ ETF được sử dụng để làm tài sản cơ sở cho 2 chứng chỉ lưu ký niêm yết tại Sở Giao dịch chứng khoán Thái Lan là E1VFVN30 và VNDiamond ETF với tổng giá trị tài sản khoảng 6.000 tỷ đồng.

Góp vốn vào các quỹ ETF đang niêm yết trên HOSE chủ yếu là các nhà đầu tư nước ngoài, với tỷ trọng luôn đạt hơn 90% giá trị tài sản ròng của quỹ.

Quy mô các quỹ ETF đều tăng trưởng sau khi niêm yết, trong 9 tháng đầu năm 2022 có 266 đợt góp vốn và 221 đợt rút vốn, với tổng khối lượng góp vốn ròng khoảng 135 triệu ETF; Quỹ FUEVFVND ETF được nhà đầu tư góp vốn nhiều nhất với giá trị góp ròng đạt khoảng 3.000 tỷ đồng.

Tỷ trọng giao dịch ETF tại thị trường thứ cấp so với toàn thị trường HOSE đạt 0,8% trong 9 tháng đầu năm 2022, tăng 6,5% so với cùng kỳ năm 2021.

Về CW, đây là một sản phẩm có tính đòn bẩy và rủi ro cao, nhưng cung cấp cho nhà đầu tư một công cụ lựa chọn để gia tăng suất sinh lời trong ngắn hạn kể từ khi chính thức được triển khai giao dịch trên thị trường chứng khoán Việt Nam ngày 28/6/2019.

CW có sự tăng trưởng mạnh mẽ về quy mô và thanh khoản, thu hút sự quan tâm của nhiều nhà đầu tư cũng như các tổ chức phát hành. Nếu như vào ngày đầu tiên chỉ có 10 mã CW được niêm yết, thì đến ngày 30/9/2022 đã có 162 mã CW niêm yết trên HOSE (do 8 công ty chứng khoán phát hành), tăng 50% so với đầu năm 2022.

Số lượng cổ phiếu được sử dụng cho việc phát hành CW tăng từ 6 mã lên 21 mã. Trong 9 tháng đầu năm 2022, HOSE đã chấp thuận cho 235 mã CW được niêm yết (đồng thời hủy 181 mã CW do đáo hạn), tăng 97,5% so với cùng kỳ năm trước.

Hoạt động giao dịch CW thường đi theo diễn biến của các cổ phiếu cơ sở. Cụ thể, năm 2021, thị trường cổ phiếu tăng điểm, giá trị giao dịch bình quân của CW đạt 79,5 tỷ đồng/ngày. Trong 9 tháng đầu năm 2022, giá cổ phiếu điều chỉnh mạnh, giá trị giao dịch của CW chỉ còn 25,3 tỷ đồng/ngày, giảm 68,2% so với cùng kỳ và chiếm tỷ trọng thấp so với toàn thị trường trên HOSE, chỉ đạt 0,13%, giảm 67,3% so với mức 0,4% cùng kỳ năm 2021.

Trong suốt 3 năm qua, các tổ chức phát hành luôn hoàn thành nghĩa vụ thanh toán cho nhà đầu tư khi CW đáo hạn.

Định hướng phát triển chỉ số và sản phẩm mới

Theo quy định hiện hành, việc phát triển sản phẩm mới bao gồm cả chỉ số sẽ do Sở Giao dịch chứng khoán Việt Nam (VNX) trực tiếp triển khai, hoặc giao cho HNX hay HOSE thực hiện. Vì vậy, trong thời gian tới, HOSE sẽ thực hiện công tác phát triển các chỉ số và sản phẩm mới theo chiến lược phát triển sản phẩm của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (SSC) và chỉ đạo của VNX.

Trước mắt, về chỉ số, HOSE phối hợp với VNX rà soát, chỉnh sửa bổ sung các tiêu chí sàng lọc trong các quy tắc chỉ số hiện do HOSE quản lý và vận hành nhằm đảm bảo các tiêu chí sàng lọc theo thông lệ quốc tế, phù hợp với tình hình và điều kiện tại thị trường Việt Nam, đồng thời phát triển các chỉ số theo yêu cầu của VNX.

Về ETF, đây là sản phẩm dự kiến sẽ tiếp tục phát triển mạnh trong thời gian tới. Một số công ty quản lý quỹ đang có kế hoạch thành lập quỹ ETF mô phỏng theo các chỉ số đầu tư như chỉ số ESG, chỉ số ngành bất động sản, chỉ số bao gồm các cổ phiếu có tốc độ tăng trưởng và trả cổ tức cao…

Hiện tại, các công ty quản lý quỹ đang phối hợp với VNX để xây dựng và cho ra mắt các chỉ số này. Vì vậy, HOSE sẽ phối hợp với VNX và các công ty quản lý quỹ nhằm sớm niêm yết các quỹ ETF mới.

Về sản phẩm CW, HOSE sẽ phối hợp SSC và VNX trong việc hoàn thiện khung pháp lý nhằm khắc phục những vướng mắc phát sinh trong thực tiễn. Một số vấn đề trọng tâm đang được xem xét sửa đổi như thay đổi mức ký quỹ tài sản đảm bảo thanh toán trước khi chào bán CW; kéo dài thời gian chào bán tại thị trường sơ cấp; niêm yết CW trực tiếp; điều chỉnh CW khi cổ phiếu cơ sở có sự kiện doanh nghiệp trước khi CW lên niêm yết…