Sai phạm Mường Thanh: Làm sao quan chức chối bỏ trách nhiệm được?

Với hàng loạt sai phạm tiếp diễn của Mường Thanh trong nhiều năm qua, làm sao những người có trách nhiệm về quản lý xây dựng, đô thị có thể chối bỏ trách nhiệm được?

Gần một tháng trôi qua, vụ khởi tố Chủ tịch tập đoàn Mường Thanh Lê Thanh Thản vẫn còn rất nóng.

Trên diễn đàn công luận, báo chí và mạng xã hội có nhiều phân tích, bình luận, nhận định về những vi phạm của Tập đoàn Mường Thanh.

Các ý kiến còn có nhiều đánh giá trái chiều trong vụ việc này. Theo đó, người thì cho rằng đây là trách nhiệm của cơ quan chức năng, người lại lên án mạnh vi phạm của Ông Lê Thanh Thản, hoặc cũng có người cho rằng vụ vi phạm pháp luật về trật tự xây dựng của Mường Thanh "chưa là gì" so với nhiều vụ án khác... Bởi dư luận cho rằng, ông Thản chỉ vi phạm hành chính, nhưng vì vi phạm nhiều lần nên phải chịu trách nhiệm hình sự, hay cũng có thể là ông Thản không chỉ “lừa dối khách hàng” mà còn nhiều vi phạm khác.

Dù là ý kiến nào thì chúng ta hãy chờ xem vì vụ việc chưa có kết luận chính thức từ cơ quan chức năng.

Vi phạm có sự “tiếp tay" của quan chức?

Doanh nghiệp là nơi giải quyết công ăn việc làm, tạo lập cuộc sống cho người lao động, giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của đất nước, hơn nữa, nguồn thuế nhà nước thu chủ yếu từ hoạt động của doanh nghiệp... song giới doanh nghiệp, doanh nhân lại phải chịu những áp lực không nhỏ. Ngoài việc lo toan điều hành bảo đảm làm ăn có hiệu quả, doanh nghiệp còn phải tránh được các rủi ro, hóa giải được những bất lợi, nhất là đối với cơ quan công quyền.

Có một số lượng không nhỏ doanh nghiệp Việt Nam muốn làm ăn có lợi nhuận phải chấp nhận bước vào sân chơi, trong đó sân chơi đó mối quan hệ giữa doanh nhân và quan chức có quyền lực là mối quan hệ thân hữu thường xuyên không thể thiếu.

Soi Tập đoàn Mường Thanh trong các dự án sai phạm sẽ dễ thấy, mối quan hệ thể hiện trong việc cùng “đồng hành” để xây vượt tầng, xây sai quy hoạch.

Nói cách khác, việc Tập đoàn Mường Thanh "dính" sai phạm cũng có sự 'nhúng tay" của lực lượng chuyên trách quản lý trật tự xây dựng và một số bộ phận khác đã "bật đèn xanh" để những hạng mục công trình, những dự án... xây dựng vượt tầng, không đúng quy hoạch.

Với hàng loạt sai phạm tiếp diễn của Mường Thanh trong nhiều năm qua, làm sao những người có trách nhiệm về quản lý xây dựng, đô thị có thể chối bỏ trách nhiệm được?

Thế nhưng, dư luận cũng cho rằng, có thể "đại gia điếu cày" Lê Thanh Thản có người "chống lưng", nên mặc dù lực lượng chuyên trách ở phường, ở xã biết doanh nghiệp có sai phạm cũng không thể làm khác được.

Nói như vậy không có nghĩa là đổ trách nhiệm cho doanh nghiệp, nhưng đã là cơ quan công quyền, trước hết phải làm đúng pháp luật của nhà nước.

Nếu vì sự tác động, chi phối nào đó mà không làm, hoặc làm sai các quy định của pháp luật, cũng là vi phạm pháp luật. Khi xem xét vi phạm này có thể coi yếu tố bị chi phối là tình tiết giảm nhẹ, còn không thể lấy câu chuyện ai đó "chống lưng" cho ông Lê Thanh Thản để rồi quên đi rằng mình đã từng “đồng hành" với sai phạm của tập đoàn Mường Thanh.

Phần trách nhiệm của cán bộ, công chức trong các cơ quan chức năng đối với vi phạm của Tập đoàn Mường Thanh cũng đã được thể hiện trong một số văn bản kết luận thanh tra, kiểm tra của cơ quan có thẩm quyền. Và kết luận điều tra sắp tới của công an Hà nội, cơ quan khởi tố vụ án vi phạm của Mường Thanh sẽ được thể hiện rõ hơn.

Tuy nhiên, khi đề cập đến nguyên nhân và tính logic của sai phạm cần phải xem xét thêm những tác động khác. Có thể nói trong hoạt động đầu tư cho quan hệ, nhằm tạo thuận lợi cho sản xuất, kinh doanh, Mường Thanh so với các tập đoàn kinh tế khác cũng không phải là ngoại lệ.

Thấy gì từ vi phạm của Mường Thanh?

Là doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực bất động sản, trong thời điểm thị trường bất động sản xảy ra hiện tượng bong bóng, giá đất, giá nhà bị đẩy lên cao khiến người dân không đủ khả năng chi trả thì bài toán mà Tập đoàn Mường Thanh thường xuyên phải tìm cách giải phù hợp nhất trong thời điểm đó chính là ra được những sản phẩm giá rẻ để phục vụ người nghèo, người có thu nhập thấp.

Bởi nếu không làm thế, thị trường bất động sản sẽ không thể có nhà giá rẻ, người lao động cũng không thể có đủ khả năng mua nhà, và doanh nghiệp cũng không sinh lợi nhuận. Đây là thực tế, là sự thật đã diễn ra và đang diễn ra tại Tập đoàn Mường Thanh.

Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng, lý lẽ trên là ngụy biện, là đỗ lỗi cho thể chế, cơ chế, là bào chữa cho người vi phạm. Nhưng cũng có người nói rằng, thời điểm đó (giá nhà đất sốt cao), ông Lê Thanh Thản đã làm được việc là giải quyết được phần nào nhu cầu nhà ở của người dân, góp phần bảo đảm an sinh xã hội.

Song cũng có người nói rằng, việc xây dựng trái phép xảy ra tràn lan khắp cả nước, từng có cả quy định phạt cho tồn tại, Mường Thanh cũng không phải là trường hợp ngoại lệ, thậm chí họ nghĩ đơn giản rằng, có lẽ cứ xây và cơ quan chức năng chỉ phạt, rồi đâu cũng vào đấy?

Nhưng nhiều người lại nhìn nhận vấn đề sai phạm của Tập đoàn Mường Thanh sâu hơn. Họ cho rằng bất cập ở đây là từ chính sách, từ cung cách quản lý trật tự xây dựng của chính quyền. Tại sao ở Hà Nội có tòa nhà hơn 70 tầng, mà nhà cho người nghèo lại bị hạn chế chiều cao?

Xét cho cùng bài toán kinh tế là bài toán gốc của hoạt động sản xuất kinh doanh. Giải được bài toán kinh tế ngay từ đầu thì các dự án của Mường Thanh không kéo theo các hệ lụy phức tạp như hiện nay.

Khi doanh nghiệp xây dựng và thiết kế dự án nếu có sự tham gia của các cơ quan chức năng có thẩm quyền thẩm định, phê duyệt dự án, sau đó mới cấp phép thì câu chuyện sai phạm ở Mường Thanh hôm nay lại khác.