S.Tix và chuyện nhà sáng lập lừa đảo

Gần đây giới đầu tư Việt Nam đang xôn xao khi hệ thống cà phê S.Tix ôm tiền đầu tư bỏ trốn. Trên thế giới những phi vụ nhà sáng lập lừa đảo như vậy cũng không phải chuyện hiếm.

Ngày 6/12, nhóm nhà đầu tư đã làm đơn tố cáo cà phê S.Tix gửi lên Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu. Nguyên nhân là do ban lãnh đạo S.Tix đã ngừng hoạt động kinh doanh, đơn phương chấm dứt hợp đồng với các nhà đầu tư dù vừa mới được rót vốn liên tục với số tiền ước tính 200 tỷ đồng.

Theo các nhà đầu tư, thời điểm 2020 và đầu 2021, S.Tix kinh doanh khá ổn và trả lãi hàng tháng đều đặn. Thêm vào đó các nhân viên sale đều hứa hẹn là kinh doanh cà phê mang đi sẽ không bị ảnh hưởng trong dịch. Vậy nên các nhà đầu tư đều kỳ vọng rót vốn cho S.Tix sẽ trở thành nguồn tiền khả quan trong thời dịch. Thời điểm tháng 7/2021 S.Tix vẫn liên tiếp ký hợp đồng nhận đầu tư.

Tuy nhiên đến ngày 8/11, S.Tix bất ngờ gửi email thông báo ngừng kinh doanh và sẽ trả dần vốn cho các nhà đầu tư trong vòng 3 năm. Dĩ nhiên email này không thể thỏa mãn nhà đầu tư. Theo họ, khi đã ngừng kinh doanh thì không biết S.Tix đào đâu ra tiền để trả. Ngoài ra họ nghi ngờ ban lãnh đạo S.Tix ôm tiền bỏ trốn vì đợt tiền tháng 7 vốn dĩ vẫn chưa dùng vào việc gì cả.

Ngoài ra, khi đào sâu vào quá trình kinh doanh từ trước đến nay, các nhà đầu tư cũng phát hiện ra tại mỗi điểm bán đều có hơn một nhà đầu tư. Và S.Tix báo cáo doanh thu cho mỗi nhà đầu tư là khác nhau.

Thực tế những vụ các công ty khởi nghiệp sáng tạo lừa đảo xảy ra không ít. Nổi tiếng nhất có thể kể đến vụ Theranos. Startup này từng được ví là Apple của ngành y tế với sản phẩm máy phân tích máu cầm tay được kỳ vọng đem đến đột phá trong công nghệ phân tích xét nghiệm.

Ở thời điểm hoàng kim nhất, Theranos được định giá đến 10 tỷ USD, đưa người sáng lập kiêm CEO Elizabeth Holmes trở thành một trong những người giàu nhất Hoa Kỳ.

Tuy nhiên sau này mọi người “té ngửa” khi biết sự thật. Thiết bị của Theranos chỉ có thể hoàn thành một vài mẫu xét nghiệm. Còn phần lớn những mẫu xét nghiệm dùng để thu hút nhà đầu tư lại được phân tích bằng máy công nghiệp do bên khác sản xuất.

Năm 2018, Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ buộc tội Theranos về những gian lận này. Sau nhiều lần trì hoãn đến tháng 8 năm nay Elizabeth Holmes đã bị đưa ra xét xử.

Hoặc gần đây hơn có vụ lừa đảo của startup HeadSpin cũng khá nổi tiếng. HeadSpin thành lập năm 2015, từng huy động được 91 triệu USD từ các nhà đầu tư lớn. Tuy nhiên gần đây CEO kiêm nhà sáng lập Manish Lachwani đã bị bắt vì cáo buộc khai khống các thông tin tài chính, bao gồm cả doanh thu, để thu hút nhà đầu tư.

Các trường hợp lừa đảo nhiều, vậy nên thị trường dịch vụ phát hiện lừa đảo cũng rất có tiềm năng. Theo một báo cáo từ Allied Market Research, thị trường phát hiện và ngăn chặn gian lận dự báo đạt giá trị 40,61 triệu USD đến năm 2023.

Nhiều startup mảng này cũng nhận được đầu tư và sự quan tâm lớn. Chẳng hạn startup Socure đã huy động thành công 450 triệu USD từ vòng gọi vốn gần đây nhất, nâng giá trị thị trường đạt mốc 4,5 tỷ USD. Hiện tại Socure tập trung vào mảng thương mại điện tử và tiền mã hóa. Đến cuối năm Socure dự kiến có 500 nhân viên và sẽ tăng gấp đôi vào năm sau.

Hoặc chẳng hạn startup TrustCheckr thành lập năm 2017 cũng vừa nhận được 100.000 USD từ các nhà đầu tư thiên sứ. Công ty này cung cấp các dịch vụ phát hiện gian lận, các hồ sơ giả bằng cách sử dụng công nghệ xử lý hình ảnh và trí tuệ nhân tạo. Các lĩnh vực TrustCheckr đang hoạt động bao gồm công nghệ tài chính, ứng dụng hẹn hò và thương mại điện tử.

Mặc dù các dịch vụ phát hiện lừa đảo hiện nay đã phổ biến hơn, thế nhưng các vụ lừa đảo lớn vẫn xảy ra. Điều đó cho thấy, sự tỉnh táo và tìm hiểu kỹ càng vẫn là “chỗ dựa” vững chắc nhất và quyết định thành bại cho các nhà đầu tư.