Quyết liệt xử lý doanh nghiệp nợ BHXH

Trong Dự thảo Luật BHXH sửa đổi, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã đề xuất các biện pháp chế tài mạnh tay để xử lý hành vi trốn đóng BHXH của doanh nghiệp

Theo thống kê của các cơ quan chức năng, số tiền chậm, nợ BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) đến thời điểm này khoảng 14.000 tỉ đồng. Hiện cả nước có khoảng 2,8 triệu lao động đang bị doanh nghiệp (DN) nợ đóng BHXH từ 1 tháng trở lên, trong đó hơn 200.000 người bị treo quyền lợi do DN đã phá sản, giải thể hoặc có chủ bỏ trốn.

Triệt tiêu quyền thụ hưởng

TP Hà Nội là một trong những địa phương mà tình trạng nợ BHXH, BHYT hết sức dai dẳng. Đến hết tháng 2-2023, các cơ quan chức năng TP Hà Nội ghi nhận 87.000 đơn vị, DN chậm đóng BHXH với tổng số tiền là 5.575 tỉ đồng, tăng hơn 1.552 tỉ đồng so với thời điểm 31-12-2022. Trong đó, tỉ lệ chậm đóng BHXH phải tính lãi hiện là gần 1.875 tỉ đồng, bằng 2,92% so với tổng số tiền cần thu; chậm đóng kéo dài từ 12 tháng trở lên là hơn 1.716 tỉ đồng, bằng gần 31% tổng số nợ hiện hữu.

Đáng chú ý có hơn 23.000 đơn vị, DN chậm đóng tiền BHXH, BHYT, BHTN từ 1 tháng trở lên. Đặc biệt, có hàng chục DN có số chậm đóng trên 10 tỉ đồng. Điển hình như Công ty CP LILAMA 3 chậm đóng hơn 42 tỉ đồng, Công ty TNHH May mặc Xuất khẩu VIT Garment (hơn 33 tỉ đồng), Công ty CP Cầu 12 (hơn 30 tỉ đồng)…

Công nhân một doanh nghiệp tại quận Bình Tân, TP HCM tập trung khiếu nại quyền lợi BHXH. Ảnh: CAO HƯỜNG

Còn tại TP HCM, tính đến hết tháng 2-2023, có 1.077 đơn vị, DN nợ BHXH, BHYT, BHTN của người lao động (NLĐ) trên 6 tháng với tổng số tiền từ 300 triệu đồng trở lên. So với cuối tháng 1-2023, số đơn vị nợ BHXH, BHYT, BHTN tăng 55 DN. Ngoài các DN đang gặp khó khăn trong sản xuất - kinh doanh phải cắt giảm lao động dẫn đến giảm số người tham gia BHXH, BHYT, BHTN và tăng số tiền nợ, cũng có nhiều đơn vị cố tình chây ì, không tham gia hay khắc phục nợ BHXH, làm ảnh hưởng đến quyền thụ hưởng của NLĐ.

Để bảo vệ quyền lợi của NLĐ, thời gian qua nhiều tỉnh, thành đã công khai đơn vị, DN nợ BHXH kéo dài... Mới đây, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB-XH) Hà Nội đã công bố quyết định thanh tra 20 DN chậm đóng BHXH trên địa bàn TP. Tương tự, BHXH tại nhiều tỉnh, thành khác cho biết sẽ tổ chức kiểm tra đối chiếu thu đơn vị nợ đọng BHXH, BHYT, BHTN; tăng cường công tác thanh tra chuyên ngành đột xuất đối với các đơn vị không chấp hành đóng BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ hoặc không ký biên bản làm việc.

Đơn cử như tỉnh Vĩnh Phúc, hằng tháng, ngoài chủ động phân loại nợ BHXH, BHYT, BHTN theo quy định, BHXH tỉnh thường xuyên cử cán bộ đối chiếu, đôn đốc thu, lập biên bản xác nhận nợ và yêu cầu cam kết trả nợ BHXH, BHYT, BHTN; gửi văn bản nhắc nhở các đơn vị thực hiện đúng cam kết theo lộ trình trả nợ.

Bổ sung thẩm quyền khởi kiện cho BHXH

Thời gian qua, với sự vào cuộc của cơ quan chức năng các địa phương cũng đã cố gắng đẩy mạnh các giải pháp nhằm hạn chế tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH, từ đó cũng đã có những cải thiện, chuyển biến tích cực. Tỉ lệ chậm đóng so với số phải thu của năm 2020 chiếm 4,4%, đến năm 2021 giảm xuống còn 3,64%, năm 2022 con số này là 2,9% trên tổng số phải thu. Tuy vậy, các chuyên gia về BHXH cho rằng số chậm đóng vẫn chiếm từ 3% đến 5% tổng số phải thu và việc DN chậm đóng, trốn đóng BHXH sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến việc giải quyết các chế độ BHXH cho NLĐ.

Ông Nguyễn Duy Cường, Phó Vụ trưởng Vụ BHXH (Bộ LĐ-TB-XH), cho biết qua phân tích số liệu chậm đóng thời gian vừa qua, tình trạng chậm đóng tập trung chủ yếu ở các DN ngoài quốc doanh, chiếm từ 60% đến 80% tổng số DN chậm đóng. Số lao động bị ảnh hưởng quyền lợi tập trung ở đơn vị, DN đã phá sản, DN đang làm thủ tục phá sản, ngừng hoạt động và DN không có người đại diện pháp luật. Mới đây, tại cuộc họp trực tuyến với 63 tỉnh - thành, lãnh đạo BHXH Việt Nam yêu cầu các địa phương tăng cường kiểm tra, thanh tra chuyên ngành đối với các DN chưa đăng ký đóng, đóng BHXH, BHYT, BHTN không đầy đủ; DN chậm đóng từ 3 tháng trở lên, yêu cầu các đơn vị liên quan kiên quyết xử phạt đối với các hành vi vi phạm; kịp thời lập hồ sơ đề nghị khởi tố theo quy định tại điều 216 Bộ Luật Hình sự năm 2015 đối với những DN cố tình trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN.

Trong dự thảo Luật BHXH sửa đổi đang được lấy ý kiến rộng rãi, Bộ LĐ-TB-XH đã đề xuất các biện pháp chế tài mới để xử lý nghiêm hành vi trốn đóng BHXH. Trong đó đặt ra vấn đề sau khi xử lý các biện pháp về mặt hành chính mà các đơn vị, DN vẫn trốn đóng BHXH từ đủ 6 tháng trở lên sẽ ngừng sử dụng hóa đơn hay hoãn xuất nhập cảnh đối với các trường hợp mà DN nợ từ 12 tháng trở lên. Ngoài ra, dự thảo cũng dự kiến bổ sung thẩm quyền là cơ quan BHXH có trách nhiệm cũng như thẩm quyền khởi kiện các DN ra tòa, trong khi luật hiện hành đang giao cho tổ chức Công đoàn thực hiện.