Quy mô dư nợ còn thấp, giải pháp nào để thúc đẩy tín dụng xanh, trái phiếu xanh Việt Nam?

Trước thực trạng tài chính xanh dù đã triển khai tại Việt Nam hơn 10 năm nhưng quy mô còn nhỏ so với tổng dư nợm nền kinh tế, nhiều giải pháp nhằm phát triển tài chính xanh đã được nêu ra tại hội thảo "Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý phát triển tín dụng xanh, trái phiếu xanh: Vấn đề cấp bách" tổ chức vào ngày 03/04/2024.

Tín dụng xanh là xu thế

Tại hội thảo, bà Phạm Thị Thanh Tùng - Phó Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) dẫn chứng một số kết quả hoạt động tín dụng xanh, cụ thể trong 7 năm qua (2017-2023), dư nợ cấp tín dụng xanh của hệ thống có mức tăng trưởng bình quân hơn 22%/năm.

Tính đến 31/12/2023, đã có 47 tổ chức tín dụng (TCTD) phát sinh dư nợ tín dụng xanh tổng cộng gần 621 ngàn tỷ đồng, tăng 24% so với cùng thời điểm năm 2022, chiếm khoảng 4.5% tổng dư nợ toàn nền kinh tế, tập trung chủ yếu vào các ngành năng lượng tái tạo, năng lượng sạch (tỷ trọng gần 45%) và nông nghiệp xanh (gần 30%).

Dư nợ và số lượng TCTD phát sinh dư nợ tín dụng xanh trong giai đoạn 2017-2023. Nguồn: NHNN

Nhiều TCTD đã xây dựng các gói tín dụng xanh, chương trình tín dụng xanh phù hợp với đặc thù hoạt động kinh doanh, chuyển đổi xanh, đồng thời tăng cường đánh giá rủi ro môi trường và xã hội trong hoạt động cấp tín dụng. Đến ngày 31/12/2023, dư nợ được đánh giá rủi ro môi trường và xã hội đạt 2.84 triệu tỷ đồng, chiếm hơn 20% tổng dư nợ cho vay của nền kinh tế và tăng hơn 20% so với cuối năm 2022.

Dư nợ được đánh giá rủi ro môi trường và xã hội giai đoạn 2017-2023. Nguồn: NHNN

Ngoài kết quả đạt được, bà Tùng chia sẻ về tầm quan trọng của danh mục phân loại xanh trong việc triển khai các giải pháp thúc đẩy tín dụng xanh đang gặp một số khó khăn. Theo bà, danh mục phân loại xanh là căn cứ để NHNN đánh giá được hiệu quả của các chính sách, giải pháp trong chính sách tín dụng góp phần thực hiện mục tiêu tăng trưởng xanh quốc gia, là cơ sở quan trọng để các TCTD xác định định mức, quy mô đầu tư, xây dựng và triển khai các chính sách, sản phẩm, dịch vụ ngân hàng phù hợp.

Đại diện NHNN cũng kiến nghị các bộ ngành phối hợp hoàn thiện hành lang pháp lý để có hướng dẫn về danh mục xanh và tiêu chí xác định dự án xanh phù hợp với phân ngành kinh tế của Việt Nam, làm cơ sở cho các TCTD có căn cứ thẩm định, đánh giá và giám sát khi thực hiện cấp tín dụng xanh; nghiên cứu có hướng dẫn chung về ESG giúp các doanh nghiệp có cơ sở thực hiện chuyển đổi xanh; xây dựng lộ trình thực hiện các cơ chế chính sách hỗ trợ (thuế, phí, vốn, kỹ thuật, thị trường, quy hoạch, chiến lược phát triển…) từng ngành một cách đồng bộ nhằm thu hút và phát huy hiệu quả của nguồn vốn tín dụng xanh; nghiên cứu, xây dựng cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển thị trường vốn, thị trường trái phiếu xanh, tạo kênh huy động vốn cho các chủ đầu tư có thêm nguồn lực triển khai các dự án xanh.

Với các TCTD, phải xác định hoạt động tín dụng xanh, ngân hàng xanh là xu thế, yêu cầu để hướng đến phát triển bền vững, từ đó lồng ghép phát triển xanh trong định hướng, xây dựng chiến lược kế hoạch kinh doanh; đào tạo nguồn nhân lực có chuyên môn về môi trường, nghiên cứu phát triển đa dạng các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng để đáp ứng các yêu cầu cấp tín dụng xanh, huy động tài chính xanh.

Ngoài ra, các doanh nghiệp phải phối hợp cung cấp đầy đủ các thông tin về môi trường liên quan để được TCTD thẩm định cho vay thực hiện dự án, kiểm soát chất lượng khoản vay; nâng cao trách nhiệm ý thức bảo vệ môi trường khi thực hiện dự án.

Bà Phạm Thị Thanh Tùng - Phó Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế, Ngân hàng Nhà nước phát biểu tại buổi hội thảo

Chiến lược tổng thể cho tài chính xanh

Cũng tại hội thảo, Tiến sĩ Cấn Văn Lực – Chuyên gia Kinh tế trưởng Ngân hàng BIDV thẳng thắn cho rằng: Tài chính xanh dù đã được triển khai tại Việt Nam hơn 10 năm, nhưng quy mô còn nhỏ, với tín dụng xanh chỉ chiếm 4.5% tổng dư nợ trong khi trái phiếu xanh còn rất ít.

Việc triển khai tín dụng xanh còn nhiều vướng mắc như chưa có khung pháp lý, chính sách tổng thể trong khi các nguồn vốn cho vay của các TCTD thường là vốn huy động ngắn, trung hạn và bên vay đòi hỏi lãi suất ưu đãi.

Với trái phiếu xanh, còn thiếu các hướng dẫn chi tiết của các cơ quan chức năng (thông tin, tiêu chí về dự án xanh); cơ chế quản lý, giám sát việc sử dụng nguồn vốn; khung pháp lý, hạ tầng công nghệ thông tin, nền tảng nhà đầu tư… trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp còn chưa hoàn thiện; chưa có các chính sách khuyến khích doanh nghiệp phát hành và đầu tư trái phiếu xanh.

Tiến sĩ Cấn Văn Lực - Chuyên gia Kinh tế trưởng Ngân hàng BIDV phát biểu tại hội thảo

Để phát triển tài chính xanh tốt hơn, Việt Nam cần có một chiến lược tổng thể để phát triển thị trường tài chính xanh một cách hài hòa, hiệu quả giữa các kênh dẫn vốn, gắn với các định hướng, mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.

Tiến sĩ Cấn Văn Lực cho rằng, cần xác định các lĩnh vực ưu tiên trước, như năng lượng, giao thông vận tải, sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, du lịch. Có thể tham khảo chiến lược 5Is của Malaysia đồng thời lưu ý có các quy định, điều kiện khi niêm yết cổ phiếu xanh, báo cáo bền vững và giám sát doanh nghiệp theo các tiêu chí tài chính xanh. Khi đó, các bộ, ngành liên quan cần ban hành sổ tay, quy trình triển khai phù hợp.

Cần có cơ chế, chính sách để thu hút nguồn vốn (cả Nhà nước và tư nhân) cho đầu tư xanh, như miễn giảm thuế, phí, lệ phí, lãi suất và hỗ trợ các chi phí liên quan đến phát hành trái phiếu xanh, cung cấp tín dụng xanh; đơn giản hóa các thủ tục hành chính trong quá trình phát hành trái phiếu xanh, tín dụng xanh; nghiên cứu thành lập Quỹ phát triển xanh (tham khảo kinh nghiệm của Trung Quốc); nâng cao hiệu quả hoạt động của Quỹ Bảo vệ môi trường, Quỹ Khoa học công nghệ.

Cần sớm ban hành bộ tiêu chí về dự án xanh, công trình xanh, công sở xanh…; cập nhật các tiêu chí trái phiếu xanh, tín dụng xanh cho phù hợp với mục tiêu mới, bối cảnh mới và theo thông lệ quốc tế, ít nhất là tiêu chuẩn ASEAN.

Ngoài ra, cần hoàn thiện chính sách, đơn giản hóa thủ tục và khuyến khích các tổ chức trong nước tham gia vào quá trình xác nhận, chứng nhận khung dự án xanh, trái phiếu xanh và dán nhãn dự án xanh; quan tâm phát triển thị trường tài chính, nhất là thị trường trái phiếu doanh nghiệp, thị trường cổ phiếu, thị trường quỹ và thị trường phái sinh nhằm giảm tải phụ thuộc vốn trung dài hạn vào hệ thống ngân hàng; cơ quan quản lý cần có chính sách, giải pháp để trực tiếp hoặc hỗ trợ các doanh nghiệp và các tổ chức tài chính tiếp cận các nguồn tài chính xanh quốc tế, các chương trình đào tạo, trao đổi kinh nghiệm quốc tế về tăng trưởng xanh và tài chính xanh.