Phương Tây-Nga trong tình trạng "chiến tranh nóng" cận kề

Căng thẳng giữa Nga và phương Tây đã biến thành một cuộc khủng hoảng toàn diện và cận kề tình trạng chiến tranh "nóng" khi những quan ngại ngày càng gia tăng về nguy cơ các lực lượng của Nga ở khu vực biên giới sẽ sớm xâm chiếm Ukraine.

Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đã phác thảo những kế hoạch "ngăn chặn" hành động gây hấn của Moskva, trong khi Tổng thống Mỹ Joe Biden khẳng định tinh thần đoàn kết "hoàn toàn" với châu Âu để đối phó với Nga liên quan vấn đề Ukraine.

Mỹ và NATO "sẵn sàng trực chiến"

NATO hôm 24/1 cho biết liên minh đặt các lực lượng của mình trong tình trạng "sẵn sàng trực chiến", đồng thời tái củng cố tàu chiến và tiêm kích ở sườn Đông châu Âu. Theo NATO, các nước gồm Đan Mạch, Tây Ban Nha, Pháp và Hà Lan đều đang lên kế hoạch hoặc đang xem xét khả năng điều động binh lính, máy bay và tàu chiến đến Đông Âu. Bộ Quốc phòng Mỹ tuyên bố đã đặt khoảng 8.500 binh sỹ Mỹ trong tình trạng cảnh giác cao độ và sẵn sàng đợi lệnh để triển khai đến Đông Âu nếu Nga xâm chiếm Ukraine.

Trong một động thái nhằm thúc đẩy tinh thần đoàn kết xuyên Đại Tây Dương, Tổng thống Mỹ Joe Biden hôm 24/1 đã điện đàm với nhiều lãnh đạo châu Âu để thảo luận về những nỗ lực chung nhằm ngăn chặn Nga thực hiện hành động quyết đoán đối với Ukraine. Tuyên bố của Nhà Trắng cho biết những nỗ lực chung này bao gồm công tác chuẩn bị áp đặt những "hậu quả khủng khiếp" và những đòn trừng phạt kinh tế nghiêm ngặt đối với Nga nếu Moskva có hành động quyết đoán đối với Kiev cũng như những nỗ lực chung nhằm tái củng cố an ninh ở sườn Đông của NATO". Trước đó, Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg khẳng định NATO sẽ tiến hành "tất cả những biện pháp cần thiết" nhằm bảo vệ môi trường an ninh của mình trước bất kỳ hành động hủy hoại nào.

Từ trước đến nay, NATO vẫn duy trì những tiểu đoàn đa quốc gia tại Estonia, Litva, Latvia và Ba Lan, với quân số khoảng 4.000 binh sỹ. Giới chức Mỹ tiết lộ Lầu Năm Góc đang trong quá trình hoàn tất nỗ lực nhằm xác định những đơn vị cụ thể mà Mỹ có thể sẽ triển khai đến sườn Đông của NATO. Một giới chức Mỹ tiết lộ Lầu Năm Góc có thể sẽ triển khai khoảng 5.000 binh sỹ Mỹ. Trong khi đó, một nguồn tin của NATO cho biết Washington đang xem xét từ từ chuyển một lực lượng binh lính đang đồn trú ở Tây Âu sang Đông Âu trong vài tuần tới.

Hàng loạt tuyên bố trên cho thấy phương Tây đang thúc đẩy một cuộc chiến tranh thông tin giữa lúc ngày càng quan ngại về vấn đề Ukraine. Các hoạt động ngoại giao cấp tập giữa Mỹ và Nga cũng như giữa NATO và Nga diễn ra trong những tuần trước đó đã không đạt được bất kỳ bước đột phá nào nhằm "tháo ngòi nổ" về xung đột giữa Moskva và phương Tây liên quan đến Ukraine.

Phản ứng trước những động thái trên, tại Moskva, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov đã chỉ trích Mỹ và NATO gây gia tăng căng thẳng về vấn đề Ukraine chứ không phải Nga. Ông Dmitry Peskov cũng cáo buộc phương Tây "quá kích động" và dựng lên cuộc chiến thông tin "đầy sự giả dối". Phương Tây đang rất lo lắng dõi theo từng động thái "động binh" của Nga. Moskva đã từng xung đột với Ukraine, sáp nhập bán đảo Crimea hồi năm 2014. Sau đó, Nga hậu thuẫn lực lượng ly khai thân Moskva ở miền Đông Ukraine nổi dậy chống lại chính quyền Kiev.

Một nguồn tin của Nga tiết lộ cho hãng tin Reuters rằng các cố vấn chính trị của Nga, Ukraine, Pháp và Đức sẽ có cuộc họp tại Paris vào ngày 26/1 để thảo luận về cách thức giải quyết cuộc khủng hoảng ở miền Đông Ukraine vốn chứng kiến khoảng 15.000 người thiệt mạng kể từ khi xảy ra các cuộc xung đột ở khu vực này hồi năm 2014.

Châu Âu không muốn bị "xem nhẹ"

Tuyên bố về các kế hoạch sẵn sàng của NATO nói trên được đưa ra trùng với thời điểm Liên minh châu Âu (EU) đang tìm cách thể hiện tinh thần đoàn kết nội khối để sát cánh cùng Kiev. Sau cuộc hội đàm trực tuyến với Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken hôm 24/1, trong một tuyên bố, các ngoại trưởng EU cho biết khối này đã đẩy mạnh công tác chuẩn bị áp đặt đòn trừng phạt đối với Nga kèm theo những hậu quả nghiêm trọng và thiệt hại kinh tế nếu Moskva tiến hành những hành động gây hấn quân sự đối với Kiev.

Tuy nhiên, EU cũng vướng vào thế "khó" trong vấn đề này khi các thành viên của khối có cách tiếp cận và những mối quan hệ khác biệt rõ rệt đối với Moskva. Ví dụ, chính phủ Đức tỏ ra dè dặt trong việc áp đặt một biện pháp trừng phạt "mạnh tay" đối với Nga là loại Moskva ra khỏi hệ thống thanh toán của Hiệp hội viễn thông liên ngân hàng và tài chính quốc tế (SWIFT). Các nước thành viên EU cũng chia rẽ về mức độ cứng rắn của các đòn trừng phạt sẽ áp đặt đối với Nga, đồng thời né tránh giải thích những hệ quả cụ thể sẽ như thế nào.

Chiến tranh "nóng" cận kề

Tại Kiev, kịch bản Nga tấn công từ lãnh thổ Belarus xuất hiện từ hồi năm 2017 không còn được coi là giả thiết mà là mối đe dọa thực sự. Nếu kịch bản này xảy ra, Ukraine sẽ gặp khó khăn không chỉ vì phải phân bố lực lượng theo cách khác mà còn vì biên giới với Belarus trải rộng. Với một tiền tuyến dài đến 1.084 km kèm theo địa hình phức tạp và thưa dân, Kiev rất khó có thể bảo vệ lãnh thổ. Chuyên gia quân sự Yurii Syrotiuk nhấn mạnh để tránh bị bao vây cả 3 mặt, “nhất thiết Ukraine phải duy trì được tính trung lập của Belarus”. Tuy nhiên, tờ Le Figaro nhận định rằng đã quá trễ để Kiev có thể làm được điều này khi Tổng thống Belarus Aleksandr Lukashenko lệ thuộc vào Nga hơn bao giờ hết vì Moskva đã ra tay cứu vớt Belarus trước tình trạng bị quốc tế cô lập sau cuộc bầu cử gian lận và đàn áp mạnh tay phong trào biểu tình.