Phế phẩm cà phê: “kho báu” chờ khai thác

Mấy que nhang nhỏ và dài hơn ngón tay út được đốt lên tỏa hương thơm sảng khoái của một mùi cà phê tự nhiên. Anh bạn hàng người Hà Lan chỉ cắp theo một bao nylon vừa đủ để tặng mỗi người vài cây “củi” làm bằng vỏ trái và phế phẩm cà phê. Anh bảo rằng tại các xứ lạnh, nhiều người rất mê sử dụng “nhang cà phê” để thư giãn bên lò sưởi hay ở phòng làm việc.

Câu chuyện trên đã cách nay chừng mười năm, bấy giờ chúng tôi phải trầm trồ thán phục: “Đất nước các bạn có thừa điều kiện để sản xuất “chất đốt” sang trọng này”. Chỉ một thời gian ngắn tìm hiểu thị trường nguyên liệu và tiêu thụ, vài ông “máu nghề” đã quyết định sản xuất nhang cà phê.

Chạy đôn chạy đáo, chẳng thể kiếm đâu ra đủ lượng nguyên liệu chủ yếu từ vỏ trái cà phê thải loại, các phế phẩm sau chế biến của nó, cuối cùng đành bỏ cuộc. Ngay cả nhiều nông trường cà phê với cả ngàn héc ta, cũng xin thua. Bà con nông dân đều sử dụng “mỏ vàng” ấy sản xuất ra chất mùn để làm phân bón hay đốt bỏ. Phí cả núi tiền!

Mới đây có dịp lên Đà Lạt thăm mấy vườn cà phê lúc đang mùa thu hoạch, người viết được uống các ly “trà” thanh mát làm từ vỏ trái cà phê arabica bản xứ. Ngon thật. Một vị chua chua ngòn ngọt.

Chị Nguyễn Thị Hồng Minh, Giám đốc Công ty MCC (Đà Lạt), nói: “Trà cascara được làm bằng vỏ trái cà phê arabica, thu hái chín 100%. Vỏ trái cà phê có chất đường rất dễ bị hư mốc nên phải được phơi sấy ngày đêm trong nhà kính một cách nghiêm ngặt”.

Đấy là một loại trà hoa quả cao cấp. Starbucks bắt đầu bán từ vài năm nay. Đương nhiên, hương vị trà cascara không giống cà phê rang xay, nhưng thành phần cafein có thể đạt từ 23-28% nếu đem so với hột cà phê.

Là một trong những tay pha chế cà phê có hạng, chị Minh cho rằng trà cascara có nhiều cách pha chế khác nhau để cho ra những tách trà có hương và mùi vị hoa trái phong phú. Ngoài ra, nhiều bạn trẻ và chuỗi quán khác đang tích cực chế biến trà cascara nhằm tìm cách tạo giá trị gia tăng cho cây cà phê.

“Giá cà phê mấy năm nay lao đao, nhà vườn khổ quá, tìm được hướng nào giúp bà con kiếm cơm thêm là việc phải làm”, anh Duy Hồ, chủ chuỗi quán cà phê The Married Beans nói với tôi khi gặp nhau ở một vườn của đồng bào dân tộc thiểu số tại huyện Lạc Dương, Lâm Đồng. Đỡ tủi khi trước đây mất cơ hội làm nhang cà phê!

Cách nay không lâu, xem ti vi, phát hiện nhiều thanh niên ở London hàng ngày đạp xe thu gom xác cà phê từ các chuỗi quán quen quanh thành phố. Các bạn ấy đã dùng xác cà phê để nuôi trồng nấm. Sản phẩm sạch, thơm ngon, bán chạy. Nay chắc họ trở nên giàu có nhờ tìm ra cách tăng giá trị từ thứ người khác “vứt đi”. Chúc mừng startup nấm cà phê!

Nhưng hột cà phê hình như chưa bao giờ cho phép con người ngưng mạch sáng tạo. Cách đây vài hôm, một ông bạn báo cho biết phế phẩm cà phê còn được chế biến để làm ra một số phụ tùng ô tô. Thật quá sức ngạc nhiên nhưng đó là sự thật.

Trong nỗ lực chống biến đổi khí hậu, hãng ô tô Ford và McDonald vừa qua tuyên bố rằng họ đang kết hợp với nhau để sản xuất một số phụ tùng bằng cách tận dụng các phế phẩm từ cà phê rang do chuỗi quán McDonald thải loại. Như vậy, thay vì chở chất thải cà phê ra bãi rác, thì nay chúng được đưa vào phòng thí nghiệm(1) .

Phế phẩm cà phê dùng để rang được chế thành những viên nhựa sinh học. Tuyên bố của Ford và McDonald cho rằng các phế phẩm của nhà máy rang trong chuỗi McDonald sẽ được đốt ở nhiệt độ cao, rồi đem trộn với nhựa và một số phụ gia khác để tạo nên một loại vật liệu bền. Vỏ đèn pha, mui xe... sẽ được làm từ đó.

Kết quả bước đầu cho thấy các phụ tùng được chế tạo từ loại vật liệu này nhẹ hơn chừng 20% và giảm ít nhất 25% năng lượng để sản xuất so với các phụ tùng sử dụng trước đây. Nghe thêm mừng vì các nhà sản xuất ô tô và xe gắn máy trong nước có thể khỏi phải nhập một số phụ tùng.

Có lẽ giá cà phê thấp lè tè sẽ không còn ám ảnh người trồng và nhà nước phần nào nhẹ nỗi lo thị trường của mặt hàng này. Cây cà phê làm ra tiền không chỉ nhờ hột cà phê. Cả một “mỏ vàng” nằm chực sẵn trong cây và hột cà phê. Cả núi việc và công trình nghiên cứu đang chờ các nhà khoa học và công nghệ ứng dụng trong nước xắn tay áo.