Phát triển nóng, điện mặt trời vẫn chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ

Theo quy hoạch điện VII điều chỉnh, đến năm 2020, tổng công suất điện mặt trời mới đạt 850 MW nhưng thực tế hiện nay đã đạt 4.500 MW và sang năm, con số này dự kiến sẽ lên tới 7.700 MW.

Thời gian vừa qua, điện mặt trời đã có sự phát triển một cách ồ ạt, vượt xa quy hoạch phát triển điện. Tuy nhiên, nhận định tại buổi trò chuyện: “Câu chuyện năng lượng” diễn ra ngày 24/8, nhiều diễn giả cho rằng, thực tế, điện mặt trời mới chỉ đáp ứng được lượng cung ứng điện rất nhỏ trong tổng nhu cầu điện. Do vậy, với mức độ tăng trưởng nhu cầu sử dụng điện trên 10%/năm, thời gian tới, Việt Nam vẫn phải trông cậy chủ yếu vào nguồn nhiệt điện than và nhiệt điện khí.

Theo Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), hiện tổng công suất lắp đặt toàn hệ thống điện là 48.000 MW, song mức độ khả dụng chỉ là 39.000 MW.

Ông Võ Quang Lâm, Phó Tổng giám đốc EVN lo ngại, với tốc độ tăng trưởng sử dụng điện trên 10%/năm, nghĩa là năm tới phải có thêm khoảng 4.000 MW nữa, tương đương cung ứng khoảng 43.000 MW, không biết lấy đâu ra nguồn này.

Thời gian qua, nhiều ý kiến cho rằng, năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện mặt trời với sự phát triển bùng nổ có thể bù đắp được lượng điện thiếu hụt, giảm bớt nỗi lo thiếu điện. Tuy nhiên, nói sâu hơn về vấn đề này, ông Võ Quang Lâm cho hay, nếu lấy tổng lượng điện thương phẩm của năm 2019 là 212 tỷ kWh chia cho 365 ngày thì mỗi ngày cần khoảng 750 triệu kWh.

“Trong khi đó, ngày cao điểm nhất gần đây là 21/8, công suất điện mặt trời đạt 27 triệu kWh. Như vậy, lượng điện còn lại cần có sẵn sàng “bất kể ngày đêm” phải là 720-730 triệu kWh. Điện mặt trời quan trọng nhưng mới chịu được tại thời điểm cao điểm là 27 triệu kWh/750 triệu kWh. Lượng còn lại phải bù vào bằng các nguồn điện truyền thống khác như điện than, điện khí, thủy điện", ông Lâm nói.

Đó là chưa kể tới việc các dự án điện mặt trời mọc lên ồ ạt, vượt quy hoạch điện cũng sẽ khiến cho việc giải tỏa công suất các dự án này gặp khó.

Theo quy hoạch điện VII điều chỉnh, đến năm 2020, tổng công suất điện mặt trời mới đạt 850 MW nhưng thực tế hiện nay đã đạt 4.500 MW và sang năm, con số này dự kiến sẽ lên tới 7.700 MW. Con số thực đi xa hơn khá nhiều so với con số quy hoạch.

“Một nhà máy năng lượng tái tạo xây dựng chỉ mất 8-10 tháng, song một đường dây truyền tải 500 KV phải xây mất 3-5 năm. Nhiều nơi như Bình Thuận, Ninh Thuận tập trung nhiều dự án năng lượng tái tạo, dù có nỗ lực xây dựng hệ thống truyền tải nhanh nhưng cũng có độ trễ nhất định”, ông Võ Quang Lâm nói.

Với sự chậm tiến độ của rất nhiều dự án điện hiện tại, nhiều khả năng từ nay tới năm 2021, sẽ chưa thể thấy được nguồn điện nào mới khả thi. Xung quanh câu chuyện nguồn điện của Việt Nam, ông Hà Đăng Sơn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Tăng trưởng xanh cho hay, thủy điện đã khai thác cạn kiệt, điện gió, điện mặt trời tốt nhưng tác động lên giá nhiều; điện than cũng cần hạn chế. Trong bối cảnh hiện tại, nếu không phát triển điện hạt nhân thì nên xem xét thêm nguồn về điện khí. Việt Nam cần nghiên cứu chi tiết, phải đa dạng hóa nguồn.

Theo ông Võ Quang Lâm, đến tận năm 2025, dự báo tăng trưởng nhu cầu sử dụng điện vẫn trên 10%/năm. Để đáp ứng nhu cầu về điện, cơ cấu các nguồn điện truyền thống cần được quan tâm đúng mức, nghiêm túc. Hiện nay, năng lượng truyền thống hiện chỉ còn nhiệt điện than và nhiệt điện khí có thể nhìn tới.

Dù vẫn nắm giữ vị trí chủ đạo trong việc cung ứng điện, song năng lượng truyền thống cũng gặp khó khăn trong khai thác. Phó Tổng giám đốc EVN cho hay, trong bối cảnh này, Tập đoàn Công nghiệp Than-Khoáng sản Việt Nam (TKV) và Tổng công ty Đông Bắc khai thác than khá khó khăn, công suất không tăng lên được trong khi giá lại tăng lên, dẫn tới phải nhập khẩu than, khí.

“Hiện nay, để nhập khẩu khí về Việt Nam, cần phải có cảng nước sâu để những tàu lớn có thể vào. Trong khi đó, để mở một mỏ khí cần nguồn vốn đầu tư lớn, với thời gian dài 5-7 năm, thậm chí 10 năm mới có khí. Do vậy, cần phải tính toán quy hoạch sớm, chỗ nào làm được nhà máy khí, chỗ nào làm nhiệt điện than sao cho hiệu quả nhất”, ông Lâm nói.

Chia sẻ thêm về câu chuyện ngành điện, bà Ngô Tố Nhiên, thành viên Sáng kiến về chuyển dịch năng lượng Việt Nam cho rằng, muốn thúc đẩy thị trường phát điện, cạnh tranh về đầu tư, phải đưa giá mua buôn điện tiệm cận với thị trường thông qua việc đấu giá.

Ông Võ Quang Lâm cũng cho rằng, muốn tạo được thị trường vận hành đầy đủ thì hàng hóa phải đầy đủ, tốt. Hiện, thị trường điện đang thiếu hàng, cụ thể là thiếu nguồn.

“Khi điện gió, điện mặt trời có tín hiệu tốt về giá là đầu tư bùng nổ, còn điện truyền thống thì chưa thấy. Các nguồn vốn đầu tư nước ngoài dồn vào Việt Nam cũng chủ yếu đầu tư vào các lĩnh vực khác chứ không đầu tư vào ngành điện. EVN sẽ tiếp tục kiến nghị Chính phủ tháo gỡ cơ chế để có thêm nhiều nhà đầu tư đầu tư vào nguồn điện”, ông Lâm khẳng định.