Phát triển cơ sở nhà đầu tư cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam

Mọi người hay hỏi về giải pháp phát triển dài hạn thị trường TPDN Việt Nam. Câu trả lời là:

Hiện chúng ta có nhiều giải pháp khác nhau nhưng tập trung nhiều vào phía cung hàng hóa, với các quy định gần đây như nghị định 65 và nhiều biện pháp đang triển khai để nâng cao tiêu chuẩn phát hành và minh bạch, hình thành thị trường thứ cấp tập trung tại HNX, v.v.

Nhưng quan trọng là "chợ" hình thành thì cần phải có "người đi chợ và có thể mua được hàng". Do đó, mấu chốt là phát triển cơ sở nhà đầu tư. Hiện các thành phần tham gia đầu tư vào TPDN tại Việt Nam quá thu hẹp bởi NHTM trong khi các định chế nhà đầu tư tổ chức còn rất khiêm tốn.

Lấy ví dụ nước bạn Thái Lan để so sánh:

1. Nhóm các nhà đầu tư tổ chức (quỹ hưu trí, bảo hiểm xã hội, quỹ mở, công ty bảo hiểm...) đóng góp khoảng 40% giá trị trái phiếu DN lưu hành.

Trong khi đó tại Việt Nam sự còn rất hạn chế vì chỉ có một số quỹ trái phiếu tham gia trong khi 03 quỹ hưu trí tự nguyện tư nhân còn mới bắt đầu. Bảo hiểm xã hội thì chưa được phép đầu tư.

Các công ty bảo hiểm (và quỹ đầu tư thuộc công ty bảo hiểm) tại Việt Nam hiện nay có quy mô tổng tài sản gần 30 tỷ USD nhưng chỉ phân bổ rất ít đầu tư vào TPDN (chủ yếu là vào trái phiếu Chính phủ và tiền gửi ngân hàng) và hiện quy định (Luật Kinh doanh Bảo hiểm) không cho phép đầu tư vào TPDN có mục đích phát hành tái cơ cấu nợ, dù doanh nghiệp hay trái phiếu của họ có chất lượng ra sao.

2. Tại Việt Nam, ngân hàng thương mại sở hữu khoảng 40% giá trị TPDN (cuối năm 2022), trong khi đó tại Thái Lan thì NHTM chỉ sở hữu khoảng 5% TPDN lưu hành. NHNN đang chủ trương hạn chế NHTM đầu tư TPDN và tập trung vào cho vay vốn ngắn hạn. Đây là định hướng hợp lý về dài han nhưng trong bối cảnh các định chế đầu tư phi ngân hàng vào TPDN chưa phát triển kịp thì đó lại là yếu tố đáng lưu ý cho sự phát triển thị trường TPDN.

3. Nhà đầu tư cá nhân tại Thái Lan sở hữu bình quân 35-40% giá trị TPDN lưu hành trong khi đó tại Việt Nam thì cũng cao nhưng giờ đã sụt giảm sau khi thay đổi quy định về nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp và một số vụ vi phạm tạo lên việc rút vốn trước kỳ hạn và cần thêm thời gian để họ tham gia trở lại.

Chính phủ Thái Lan quy định nhà đầu tư cá nhân đủ điều kiện (High Networth Investors) đầu tư trái phiếu riêng lẻ phải có tài sản ròng 30 triệu Bath (khoảng 900 ngàn USD) trở lên, thu nhập chịu thuế hàng năm tối thiểu 3 triệu Bath (90 ngàn USD); hoặc danh mục đầu tư chứng khoán, bao gồm cả tiền mặt tối thiểu 15 triệu Bath (450 ngàn USD) trở lên.

4. Tại Thái Lan, quy định yêu cầu tất cả các quỹ đại chúng/ mở, công ty bảo hiểm, bảo hiểm xã hội, quỹ hưu trí phải đầu tư vào trái phiếu được xếp hạng tín nhiệm. Ngoài ra, các quỹ hưu trí nhà nước và tư nhân chỉ được đầu tư vào các trái phiếu có xếp hạng tín nhiệm cao (investment grade), các quỹ tư nhân thì tùy mô hình hoạt động và có những giới hạn nhất định nhằm hạn chế đầu tư tư quá nhiều vào trái phiếu rủi ro.

5. Đường cong lãi suất hay lợi tức trái phiếu DN tại Thái Lan (cũng như nhiều thị trường trong khu vực) đã hình thành được nhiều năm trong khi ở Việt Nam thì mới bắt đầu có sau khi tập trung giao dịch lên HNX mặc dù chưa rõ nét hoặc chưa hình thành đầy đủ.

Lãi suất trái phiếu DN ở Thái Lan tầm 2-5% (tính theo tiền Bath) tùy theo mức xếp hạng tín nhiệm của Trái phiếu. Xem Hình 2.

6. Thái Lan có quy mô TPDN khoảng 90% GDP (trong khi đó tín dụng ngân hàng cũng chỉ 106% GDP vào cuối năm 2022 và quy mô vốn hoá thị trường cổ phiếu cũng khoảng 100% GDP). Tại Thái Lan có hai đơn vị xếp hạng tín nhiệm nội địa là TRIS Ratings (do S&P back up) và Fitch Ratings (Thailand) ngoài các tổ chức quốc tế bao gồm S&P, Moodys và Fitch.

Trong khi đó, quy mô TPDN hiện chỉ chiếm 10% GDP và phát hành mới giảm rất mạnh sau những xáo trộn vừa qua. Trong khi quy mô vốn hoá TTCK cũng lớn nhưng huy động vốn qua kênh cổ phiếu thấp do biến động của thị trường và tính đầu cơ cao với đặc thù giao dịch bởi NĐT cá nhân là chủ yếu, nên khi tín dụng ngân hàng tăng trưởng thấp như hiện nay thì vốn đâu cho đầu tư của doanh nghiệp?

Happy Investing!

Tất cả cảm xúc:

96Phat Ngo, Hoàng Nam và 94 người khác