Oxfam: Giá vaccine COVID-19 đội lên ít nhất 5 lần vì độc quyền

Một số nước giàu không ủng hộ việc dỡ bỏ độc quyền và giảm giá khiến giá vaccine COVID-19 đang ở mức cao một cách bất hợp lý, gây khó tiếp cận.

Ngày 29-7, Oxfam - liên minh quốc tế chống đói nghèo và bất công - cho biết Liên minh Vaccine cho tất cả mọi người (PVA - gần 70 tổ chức bao gồm Liên minh châu Phi, Oxfam và UNAIDS tham gia) đã phát đi tuyên bố cho thấy chi phí vaccine ngừa COVID-19 có thể giảm xuống ít nhất 5 lần nếu các hãng dược không giữ thế độc quyền để thu lợi riêng.

Giá bán vaccine COVID-19 quá cao

Phân tích mới của Liên minh Vaccine cho Tất cả mọi người cho thấy các bên sản xuất vaccine COVID-19 là Pfizer/BioNTech (Mỹ/Đức) và Moderna (Mỹ) đang tính giá bán vaccine COVID-19 cho chính phủ cao hơn 41 tỉ USD so với chi phí sản xuất ước tính.

Phân tích các kỹ thuật sản xuất vaccine theo công nghệ mRNA hàng đầu của Pfizer/BioNTech và Moderna, mà ngân sách công đóng góp khoảng 8,3 tỉ USD cho quá trình phát triển, cho thấy những loại vaccine này có thể được sản xuất với chi phí là 1,20 USD một liều.

Tuy nhiên, COVAX- Sáng kiến Tiếp cận Vaccine Toàn cầu, chương trình được thành lập để giúp các quốc gia tiếp cận với vaccine COVID-19 đã phải chi trả trung bình gấp gần 5 lần.

Theo Liên minh Vaccine cho Tất cả mọi người, số tiền mà COVAX chi cho vaccine COVID-19 tính đến nay có thể đủ để tiêm chủng đầy đủ cho mọi người ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình nếu mua vaccine bằng giá thành sản xuất, và nếu có đủ nguồn cung. Tuy nhiên với thực tế hiện tại thì COVAX sẽ chỉ tiêm được cho nhiều nhất là 23% dân số vào cuối năm 2021.

Bà Anna Marriott, Quản lý Chính sách Y tế của Oxfam ví tình trạng này giống việc "các hãng dược đang đòi tiền chuộc từ cả thế giới vào thời điểm khủng hoảng toàn cầu chưa từng có". Thậm chí bà Marriott còn chỉ trích gay gắt rằng "đây có lẽ là một trong những vụ trục lợi lớn nhất trong lịch sử".

Theo bà Marriot, nếu không phải tốn quá nhiều tiền vào vaccine thì các nước có thể dành “những khoản ngân sách quý giá xây dựng thêm các cơ sở y tế".

COVAX cũng đã và đang phải vật lộn để có đủ liều lượng và đáp ứng tốc độ yêu cầu. Vì nguồn cung không đủ và thực tế là các nước giàu đã tìm cách để được đứng đầu danh sách chờ bằng cách sẵn sàng trả giá cao hơn rất nhiều.

Hiện có đến 90% lượng vaccine của Pfizer/BioNTech và Moderna được bán cho các quốc gia giàu có, tính phí cao gấp 24 lần chi phí sản xuất ước tính. Điều này diễn ra song song với thực tế nhiều nước, đặc biệt các nước đang phát triển đang hứng chịu làn sóng nhiễm và chết tăng cao báo động.

Hiện nay một số quốc gia giàu có đã bắt đầu phân phối lại một lượng nhỏ vaccine dư thừa của họ và thực hiện các cam kết tài trợ. Tuy nhiên hoạt động từ thiện này không đủ để giải quyết các vấn đề về cung ứng vaccine toàn cầu.

Câu chuyện dỡ bỏ độc quyền và giảm giá

Theo Liên minh Vaccine cho Tất cả mọi người, việc một số nước giàu không ủng hộ dỡ bỏ độc quyền và giảm giá vaccine đang ở mức cao một cách bất hợp lý đã góp phần trực tiếp vào tình trạng khan hiếm vaccine ở các quốc gia nghèo hơn.

Bà Winnie Byanyima, Giám đốc Điều hành của UNAIDS cho hay : “Các nhân viên y tế đang chết dần chết mòn ở tuyến đầu trên khắp thế giới mỗi ngày. Riêng Uganda đã mất hơn 50 nhân viên y tế chỉ trong hai tuần. Nó gợi nhớ tới thời mà hàng triệu người đã chết vì HIV ở các nước đang phát triển vì giá thuốc HIV quá cao".

“Tôi thấy nhiều người được cứu sống ở các nước được tiêm chủng, ngay cả khi biến thể Delta lan rộng, và tôi cũng mong điều đó diễn ra ở các nước đang phát triển. Thật tội lỗi khi phần lớn nhân loại vẫn đang phải đối mặt với dịch bệnh quái ác này mà không được bảo vệ vì độc quyền dược phẩm và siêu lợi nhuận đang được đặt lên hàng đầu” - theo bà Byanyima.

Hiện chưa có thông tin Pfizer/BioNTech và Moderna đồng ý chuyển giao đầy đủ công nghệ vaccine với bất kỳ nhà sản xuất có năng lực nào ở các nước đang phát triển. Đây là một động thái mà nếu có sẽ giúp tăng nguồn cung vaccine toàn cầu, hạ giá thành và cứu sống hàng triệu người.

Liên minh Vaccine cho Tất cả mọi người kêu gọi các chính phủ cần cương quyết yêu cầu chuyển giao công nghệ vaccine, cho phép tất cả các nhà sản xuất đủ khả năng trên toàn cầu, đặc biệt là ở các nước đang phát triển sản xuất các loại vaccine này.

Chính phủ các nước cũng cần khẩn trương thông qua việc dỡ bỏ các quy định về sở hữu trí tuệ liên quan đến công nghệ vaccine COVID-19 theo đề xuất của Nam Phi và Ấn Độ.

Yêu cầu dỡ bỏ quyền sở hữu trí tuệ này đã được hơn 100 quốc gia ủng hộ, bao gồm cả Mỹ và Pháp, hiện đã bắt đầu được đàm phán chính thức tại Tổ chức Thương mại Thế giới, và sẽ tiếp tục họp vào tuần này. Tuy nhiên, đề xuất này đã bị Đức và Anh nhiều lần ngăn cản.