Ông Trump đổi cách gọi ông Tập, từ bạn sang thù

Trong vài tháng qua, cho dù căng thẳng thương mại có leo thang đi chăng nữa, Tổng thống Mỹ Donald Trump vẫn gọi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình là “bạn”. Ấy vậy mà trong ngày thứ Sáu (23/08), mọi thứ đã thay đổi, ông Trump chính thức gọi ông Tập là “kẻ thù”.

Trong hàng loạt dòng tweet gây chao đảo thị trường, Tổng thống Mỹ đã đăng một câu hỏi cho hơn 60 triệu người theo dõi tài khoản Twitter của ông, trong đó so sánh ông Tập với Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) Jerome Powell.

“Câu hỏi của tôi là: Ai là kẻ thù lớn hơn, Jay Powell hay Chủ tịch Tập”?, ông Trump viết.

Dòng tweet trên được đưa ra ngay sau khi Trung Quốc thông báo sẽ áp thêm thuế 5-10% lên 75 tỷ USD hàng hóa Mỹ và tiếp tục áp hàng rào thuế quan lên xe hơi nhập khẩu từ Mỹ theo hai giai đoạn, một số hàng rào thuế quan có hiệu lực từ ngày 01/09 và phần còn lại có hiệu lực từ ngày 15/12. Những thời điểm này cũng trùng khớp với thời điểm có hiệu lực của hàng rào thuế quan Mỹ.

Chỉ số S&P 500 giảm 1.8% trong phiên ngày thứ Sáu (23/08), sau khi có lúc tăng điểm vào đầu phiên. Tương tự, chỉ số Dow Jones rớt 623.34 điểm (tương đương 2.4%).

Chứng khoán Mỹ bắt đầu lao dốc mạnh sau khi ông Trump viết trên Twitter vào ngày thứ Sáu: “Các công ty lớn của Mỹ được lệnh ngay lập tức tìm kiếm phương án thay thế cho Trung Quốc, bao gồm mang công ty trở lại quê nhà và sản xuất sản phẩm tại nước Mỹ”.

Lúc đầu, bình luận của ông Trump gây ấn tượng không phải vì sự chỉ trích của ông Tập, mà vì sự đả kích Chủ tịch Fed mà chính ông đã bổ nhiệm.

Thế nhưng, điều này cũng cho thấy mối quan hệ cá nhân giữa ông Trump và ông Tập đang đến hồi căng thẳng. Trước đó, ông Trump thường cho đây là con đường tốt nhất để hoàn tất thỏa thuận thương mại quan trọng và từ đó khép lại những xung đột giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

“Chủ tịch Tập và tôi có quan hệ rất tốt đẹp”, ông Trump viết trong bài đăng trên Twitter trong tháng 12/2018. “Ông ấy và tôi là hai người duy nhất có thể mang lại sự thay đổi to lớn và tích cực về thương mại và xa hơn là quan hệ giữa hai quốc gia vĩ đại”.

Cách đây không lâu, Tổng thống Mỹ vẫn gọi ông Tập là bạn.

Trong tháng 8/2019, ông Trump cho biết: “Chủ tịch Tập là người tốt và ông ấy là bạn tôi”.

Thông thường, Tổng thống Mỹ thường đưa ra những luận điệu cho thấy ông không đổ lỗi cho Trung Quốc về mối quan hệ thương mại không công bằng giữa hai quốc gia.

“Và một lần nữa, tôi không đổ lỗi cho Chủ tịch Tập. Tôi đổ lỗi cho những vị lãnh đạo trước đây vì đã để cho điều này diễn ra”, ông Trump nói với các phóng viên trong tháng 7/2019.

Và ở một mức độ nào đó, ông Tập cũng thể hiện mối quan hệ tốt đẹp với ông Trump. Tại diễn đàn kinh tế ở St. Petersburg (Nga) trong tháng 6/2019, ông Tập gọi ông Trump là bạn và cho biết “khó mà tưởng tượng nổi nếu Mỹ tách rời hoàn toàn khỏi Trung Quốc hoặc Trung Quốc tách rời hoàn toàn khỏi Mỹ”, theo Reuters.

Và chuyến thăm chính thức đầu tiên của ông Trump tới Bắc Kinh cũng là một sự kiện trọng đại, được Trung Quốc gọi là “state visit-plus” (tức còn quan trọng hơn cả chuyến thăm chính thức của một nguyên thủ quốc gia).

Dẫu thể hiện tốt đẹp là thế, nhưng mỗi chuyên gia lại có cái nhìn khác nhau về quan hệ Trump-Tập.

Susan Rice, từng đóng vai trò là cố vấn an ninh quốc gia của cựu Tổng thống Barack Obama, viết trong một báo cáo sau chuyến viếng thăm đầu tiên của ông Trump tới Bắc Kinh rằng “cảnh Tổng thống Mỹ cúi đầu với Chủ tịch Trung Quốc ở Bắc Kinh đã khiến các chuyên gia châu Á và đồng minh của Mỹ - vốn dựa vào Mỹ để cân bằng và đôi khi chống lại một Trung Quốc ngày càng quyết đoán – cảm thấy lo sợ”.

Chi Wang, Chủ tịch Hiệp hội Chính sách Mỹ-Trung, cho biết chuyến viếng thăm này đã “cho thấy dấu hiệu thay đổi của mối quan hệ hợp tác ngày càng mạnh mẽ và có khả năng tạo lợi ích cho cả Trung Quốc lẫn Mỹ”.

Trong bất kỳ trường hợp nào, mối quan hệ Trump-Tập dường như sẽ phải đối mặt với một thuốc thử cực kỳ khó khăn khi chiến tranh thương mại Mỹ-Trung ngày càng leo thang.

Việc đổi cách gọi mang những nhận định công khai của Tổng thống Mỹ về gần hơn với quan điểm chính sách của các quan chức trong chính quyền. Chiến lược an ninh quốc gia năm 2017 của Tổng thống Mỹ - một tài liệu đưa ra tầm nhìn chiến lược của Chính phủ liên bang về vấn đề an ninh - đề cập đến Trung Quốc và Nga là những đối thủ cạnh tranh chính của Mỹ trên toàn cầu.

Tại một sự kiện ở Nhà Trắng trong tháng 7/2019, ông Trump cũng có vẻ không còn xem ông Tập là một người bạn thân thiết.

“Chúng tôi có lẽ không còn thân thiết như trước”, ông Trump cho biết. “Nhưng tôi buộc phải vì đất nước của chúng tôi. Ông ấy vì Trung Quốc, còn tôi vì Mỹ. Đó là cách mọi thứ diễn ra”.