Ông Trần Văn Dũng, Lê Hải Trà có vai trò gì trong 'gói thầu chứng khoán' hơn 600 tỷ?

Trong “gói thầu chứng khoán” trị giá hơn 600 tỷ đồng mà HOSE ký với Hàn Quốc 10 năm trước, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Trần Văn Dũng và Tổng Giám đốc HOSE Lê Hải Trà là 2 lãnh đạo có vai trò rất lớn.

Trước đó, một số sự cố bảng giao dịch của HOSE bị tắc lệnh, nghẽn giao dịch vì hệ thống quá tải trong nhiều ngày đã gây phẫn nộ giới đầu tư năm 2021. Hậu quả, rất nhiều nhà đầu tư chịu thiệt hại nặng nề; thị trường chứng khoán Việt Nam bị hạ tín nhiệm khi xếp hạng mới nổi; nhà đầu tư nước ngoài lo sợ rút vốn.

Theo Thanh Niên, sự cố này có lẽ đã không xảy ra nếu gói thầu "Thiết kế, giải pháp, cung cấp lắp đặt và chuyển giao hệ thống công nghệ thông tin" (gọi tắt gói thầu KRX) trị giá hơn 600 tỷ đồng (khoảng 28,6 triệu USD) được HOSE ký kết với Sở Giao dịch chứng khoán Hàn Quốc (KRX) từ năm 2012 (thời hạn 5 năm) đi đúng tiến độ.

Như vậy, nếu chính thức hoạt động trong năm 2022, HOSE mất đúng 10 năm từ thời điểm ký hợp đồng đầu tiên với KRX để triển khai xong hệ thống mới.

Đây là dự án do HOSE làm chủ đầu tư, bao gồm các hệ thống chức năng phục vụ cho hoạt động của HOSE, HNX và Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD).

Gói thầu dự kiến khi đi vào hoạt động sẽ xử lý được hàng triệu lệnh/phiên (so với mức chưa đầy 1 triệu lệnh/phiên của hệ thống hiện tại). Bên cạnh đó, KRX cũng sẽ cho phép triển khai giao dịch T+0 (mua bán cổ phiếu trong ngày) thay vì T+3 (mua bán cổ phiếu 3 ngày sau mới về tài khoản).

Tuy nhiên, đã kéo dài gần 1 thập kỷ, KRX vẫn chưa thể đưa vào sử dụng. Trong khi những người có vai trò quan trọng trong gói thầu là ông Trần Văn Dũng, Lê Hải Trà vừa bị kỷ luật.

Trong cuộc họp chiều 18/5, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi cũng đã chia sẻ liên quan đến hệ thống công nghệ của thị trường chứng khoán Việt Nam.

“Chúng tôi đang phối hợp với nhà đầu và các bên liên quan để đẩy nhanh hơn và rút ngắn đi thời gian đưa gói thầu công nghệ thông tin của thị trường vào vận hành. Chúng tôi đang làm các thủ tục điều chỉnh. Theo dự kiến kế hoạch của chúng tôi, không muộn hơn năm nay chúng tôi sẽ đưa hệ thống công nghệ vào vận hành. Kỳ vọng hệ thống công nghệ mới vận hành một cách tốt đẹp là bàn đạp để có được cải cách khác liên quan đến vận hành thị trường”, Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi chia sẻ.

Thời điểm bắt đầu gói thầu KRX, ông Trần Đắc Sinh là Chủ tịch HOSE, bà Phan Thị Tường Tâm làm Tổng Giám đốc. Gói thầu tiếp tục qua các thời ông Trần Văn Dũng (Chủ tịch), ông Lê Hải Trà (người phụ trách HĐQT, sau này là Tổng Giám đốc), bà Nguyễn Thị Việt Hà (Quyền Chủ tịch HOSE).

Liên quan đến tiến độ của gói thầu, hai bên thỏa thuận triển khai hệ thống giao dịch mới dự kiến trong quý 1/2015, hệ thống mới sẽ được đưa vào vận hành, thay thế cho hệ thống giao dịch cũ từ Thái Lan đã không còn đáp ứng nhu cầu thị trường.

Song, chưa rõ vì lý do gì, vào năm 2016 HOSE khởi động lại hợp đồng dịch vụ công nghệ thông tin với Sở Giao dịch chứng khoán Hàn Quốc (KRX). Năm đó, ông Trần Văn Dũng được luân chuyển từ Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội vào làm Tổng giám đốc, sau đó là Chủ tịch HOSE thay cho ông Trần Đắc Sinh nghỉ hưu theo chế độ. Trong tất cả các báo cáo gửi Bộ Tài chính từ năm 2016, phía HOSE đều cho biết "đang đẩy nhanh tốc độ của gói thầu".

Ông Trần Văn Dũng cũng chia sẻ với báo chí rằng, gói hệ thống công nghệ thông tin với số vốn lên đến 40 triệu USD (hơn 900 tỷ đồng) sẽ được hoàn thành trong năm 2017, chậm hơn 2 năm so với kế hoạch ban đầu.

Tuy nhiên, vào tháng 1/2018, sàn HOSE gặp sự cố nghiêm trọng khi các lệnh đưa vào trong phiên định kỳ đóng cửa ATC đã không khớp. Lãnh đạo UBCKNN và HOSE lúc đó đã phải thức trắng để cùng chuyên gia Thái Lan khắc phục sự cố. Thị trường chứng khoán Việt Nam phải dừng giao dịch 2 phiên.

Dù thị trường chứng khoán hai quốc gia Lào và Campuchia phát triển sau Việt Nam, thế nhưng giải pháp KRX đã được họ triển khai từ năm 2010.

Cụ thể, vào năm 2010, Ngân hàng Nhà nước Lào (Bank of Lao PDR - BOL) đại diện cho Chính phủ giữ 51% cổ phần của LSX, 49% còn lại thuộc sở hữu của Sở giao dịch chứng khoán Hàn Quốc (KRX). Số vốn này tương ứng phần đầu tư hệ thống công nghệ thông tin và đào tạo cách vận hành sàn giao dịch. Đây là sàn giao dịch chứng khoán đầu tiên trên thế giới với mô hình liên kết giữa chính phủ và một sàn giao dịch nước ngoài (cụ thể là KRX).

Học tập mô hình của LSX, Sở giao dịch chứng khoán Campuchia (CSX) được thành lập với 55% vốn điều lệ thuộc Bộ Kinh tế và Tài chính Campuchia (MEF) và 45% còn lại thuộc Sở giao dịch Hàn Quốc (KRX). Nhờ đó mà Campuchia cũng sớm được vận hành hệ thống giao dịch do KRX xây dựng. Đến ngày 18/4/2012, CSX chính thức giao dịch ngày đầu tiên.

Trong khi đó, ngày 24/6/2021, ông Trần Văn Dũng, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, giải thích lý do chậm triển khai chủ yếu do nhận thức.

Ngoài ra, ông Dũng còn cho rằng, vì tính cầu toàn của cơ quan quản lý cùng mong muốn có một hệ thống đáp ứng đầy đủ, toàn diện đã dẫn tới việc chuẩn bị cho hệ thống có nhiều vấn đề. Từ ngày 14/6/2021, theo ông Dũng, HOSE đã tiến hành thử nghiệm hệ thống KRX, dự kiến đến cuối năm sẽ đưa hệ thống vào hoạt động chính thức.