Ốc vít hay xe điện: Muốn thoát ra khỏi nền kinh tế gia công, làm thuê phải thay đổi thành tư duy Marketing

VinFast chỉ lắp ráp chứ không sản xuất được xe điện”, “VinFast có bao nhiêu phần trăm là do VN sản xuất?” … là một số phản ứng sau khi tôi viết bài Làm Ốc Vít hay Làm Xe Điện?

Những phản ứng đó thuộc về mindset sản xuất gia công. Chuyện này cũng không có gì là lạ. Nền kinh tế VN cho đến nay chủ yếu phụ thuộc nhiều vào việc sản xuất gia công cho các công ty nước ngoài. Khi làm sản xuất gia công, điều quan trọng là bạn làm được bao nhiêu phần trăm và làm ở công đoạn nào.

Hiện nay một số công ty VN chuyên sản xuất gia công cho nước ngoài bắt đầu tự bán hàng ra thế giới với nhãn hiệu của mình. Việc này mang lại giá trị gia tăng lớn hơn nhiều so với sản xuất gia công. Một cái áo sản xuất ra với chi phí $10, bán cho thương hiệu nước ngoài $12, rồi công ty nước ngoài bán ra thị trường tới $50. Các bạn thấy đấy, xây dựng thương hiệu và hệ thống bán hàng, tức là làm Marketing, rồi đi thuê các công ty khác gia công thường có giá trị gia tăng lớn hơn là làm sản xuất gia công. Đó là lý do một số công ty VN xưa nay vẫn gia công thì bây giờ bắt đầu nghĩ đến chuyện xây dựng thương hiệu và bán hàng ra thị trường thế giới.

Rất tiếc là phần lớn các công ty này chưa thành công trong câu chuyện này. Theo quan sát cá nhân của mình thì, lý do chủ yếu vẫn là cái mindset sản xuất gia công. Các công ty này lại đi sử dụng cái mindset sản xuất gia công đi làm Marketing ở thị trường thế giới nên thất bại.

Các bạn mất bao lâu và đầu tư bao nhiêu tiền của công sức để xây dựng một công ty sản xuất gia công có giá trị gia tăng 20%? Vậy với cách làm đó (hoặc thậm chí là đầu tư ít hơn rất nhiều), làm sao có thể xây dựng được một công ty có giá trị gia tăng 100%-200%?

Điều trước tiên là phải đổi mindset từ sản xuất gia công thành mindset Marketing. Các bạn có bao giờ hỏi, liệu đôi giày Nike các bạn đang đi thì Nike sản suất bao nhiêu %? Các bạn có quan tâm công ty nào dệt vải hay công ty nào may giày hay không? Hay các bạn chỉ quan tâm đôi giày đó nhãn hiệu Nike? Nike là một công ty có mindset Marketing. Phần lớn giá trị gia tăng của Nike là do năng lực Marketing tạo ra.

Điều mà VinFast đang làm, không phải là sản xuất gia công. Nên sử dụng mindset sản xuất gia công để đánh giá là không đúng rồi. Ít ra, tôi thấy VinFast là một trong số ít công ty VN có mindset Marketing. Khi chiếc xe mang thương hiệu VinFast bán ra thị trường thế giới (tôi không chắc là họ sẽ làm được nhưng ít ra đó là điều họ đang cố gắng làm) thì who cares VN làm bao nhiêu % chiếc xe đó?

Tất nhiên, mindset chỉ là bước đầu tiên. Để trở thành một công ty Marketing thành công, VinFast phải xây dựng được một năng lực Marketing hùng mạnh. Và điều này khó hơn xây dựng năng lực sản xuất gia công rất nhiều. Hơn nữa, các công ty VN vốn không có thế mạnh về Marketing trên thị trường quốc tế. Vì VinFast là một công ty Marketing chứ không phải một công ty sản xuất gia công. Câu hỏi đúng ra phải là, bao nhiêu % năng lực Marketing của VinFast thực sự là của VinFast? Và năng lực đó hiện giờ ra sao?

Theo quan sát cá nhân của tôi thì năng lực này chưa ổn cho lắm. Tất nhiên đấy chỉ là quan sát từ bên ngoài với lượng thông tin ít ỏi. Chỉ có người bên trong mới biết rõ thông tin để đánh giá được một cách tương đối chính xác. Mọi chuyện chỉ mới bắt đầu, tôi sẽ từ từ quan sát.

Túm lại là, VN muốn thoát ra khỏi cái nền kinh tế gia công làm thuê thì trước hết phải thay đổi cái mindset gia công làm thuê thành mindset Marketing trước. Nó chưa đủ, nhưng nó là bước bắt đầu.