Nước Mỹ đã không còn hiếu khách với Alibaba của Jack Ma?

Nếu muốn hiểu mối quan hệ nguội lạnh giữa Mỹ và Trung Quốc đang thay đổi kinh doanh toàn cầu như thế nào, bạn nên xem xét trường hợp của Alibaba.

Đó là công ty có giá trị và được ngưỡng mộ nhất của Trung Quốc, trị giá 400 tỷ USD. Trong 5 năm qua, công ty này là cầu nối giữa các siêu cường, bởi vì cổ phiếu của hãng chỉ được niêm yết tại ở Mỹ. Bây giờ nó đang xem xét một đợt niêm yết cổ phiếu trị giá 20 tỷ USD trên sàn chứng khoán Hồng Kông, theo Bloomberg. Bối cảnh là nguy cơ Mỹ gia tăng trả đũa đối với lợi ích của Trung Quốc và sự phát triển ngày càng tăng của thị trường vốn Hồng Kông. Đợt niêm yết này sẽ là một dấu hiệu cho thấy các công ty Trung Quốc đang muốn giảm sự phụ thuộc vào tài chính phương Tây.

Thế giới dường như rất khác vào năm 2014, khi Alibaba thực hiện IPO cổ phiếu tại Mỹ. Mặc dù có trụ sở tại Hàng Châu và 91% doanh thu đến từ thị trường Trung Quốc, Alibaba đã chọn niêm yết cổ phiếu tại New York, nơi có thị trường vốn phát triển nhất thế giới, cũng cho phép cơ cấu phiếu bầu cổ đông phức tạp. Các ngân hàng Phố Wall bảo lãnh cho đợt chào bán. Ông chủ của Alibaba, Jack Ma, đã là một ngôi sao nhạc rock ở Trung Quốc, đã được tung hô trong giới thượng lưu ở Manhattan vì ông khi ấy được xem là hình mẫu nhà tư bản tự do mà người Mỹ có thể làm kinh doanh. Ông không đơn độc, 174 công ty Trung Quốc khác hiện đang niêm yết ở Mỹ, với tổng giá trị thị trường là 394 tỷ USD, bao gồm các ngôi sao công nghệ là Baidu và JD.com. Một sự xuất hiện đáng chú ý gần đây là Luckin Coffee, một dạng Starbucks của Trung Quốc, đã chào sàn chứng khoán Mỹ với giá trị niêm yết 4 tỷ USD vào tháng 5.

Tuy nhiên, Alibaba đã nhận ra rằng nước Mỹ đã trở nên ít hiếu khách hơn. Vào tháng 1 năm 2018, Ant Financial, công ty thanh toán của hãng, đã bị chặn mua lại MoneyGram vì lý do an ninh quốc gia. Vào tháng 11, vầng hào quang của Jack Ma tại Mỹ đã suy giảm khi được tiết lộ rằng ông là một đảng viên Đảng Cộng sản Trung Quốc, giống như nhiều nhà tài phiệt Trung Quốc khác. Người đứng đầu Thung lũng Silicon nói rằng kinh doanh trên nền tảng đám mây toàn cầu của Alibaba là mối đe dọa đối với lợi ích của Mỹ. Nếu Alibaba đầu tư vào các startup, họ có thể vi phạm luật mới, được gọi là FIRRMA, đòi hỏi phải phải rà soát kỹ việc người mua các công nghệ quan trọng của Mỹ. Công ty vẫn chưa bị chính quyền Mỹ nhắm tới như Huawei, nhưng tâm trạng rất căng thẳng.

Cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã lan rộng từ thuế quan sang nhiều loại hình khác bao gồm dẫn độ pháp lý, đầu tư mạo hiểm và hệ thống thanh toán bằng USD trên toàn cầu. Thật dễ dàng nhận ra rằng việc niêm yết tại Mỹ sẽ khiến các công ty Trung Quốc dễ bị tổn thương hơn. Ví dụ, nếu Trung Quốc tẩy chay Apple hoặc Boeing, Mỹ có thể đáp trả bằng cách đình chỉ giao dịch cổ phiếu của các công ty Trung Quốc và ngăn họ tăng vốn.

Thị trường vốn của Trung Quốc là rất rộng lớn nhưng chưa trưởng thành không thể thay thế cho Phố Wall, và thị trường Hồng Kông hiện tại cũng vậy. Tuy nhiên, nó đã trở thành một địa điểm thay thế hợp lý cho các công ty toàn cầu của Trung Quốc. Bây giờ Hồng kông chào đón các công ty có cơ cấu cổ phiếu 2 tâng (dual-class share) sau khi thay đổi quy tắc vào năm 2018. Trung tâm tài chính này đã mở rộng vai trò của mình như một nơi mà các nhà đầu tư ở Trung Quốc có thể mua cổ phiếu và các nhà đầu tư toàn cầu được tiếp cận với thị trường Trung Quốc. Năm ngoái, các đợt niêm yết ở Hồng Kông đã huy động được nhiều tiền hơn (37 tỷ USD) so với sàn Nasdaq hoặc Sàn New York.

Sự nổi lên của Hồng Kông đã đi kèm với sự xói mòn vị thế thống trị của các tổ chức phương Tây trong giới tài chính châu Á. Một thập kỷ trước các ngân hàng Trung Quốc là những kẻ ngoại đạo. Bây giờ các doanh nghiệp Phố Wall không còn cần thiết như trước đây. Năm ngoái, 7/20 nhà bảo lãnh chào bán cổ phiếu hàng đầu ở châu Á là các công ty Trung Quốc. Các ngân hàng Trung Quốc là một trong những người cho vay xuyên biên giới lớn nhất ở châu Á. Mỹ vẫn kiểm soát hệ thống thanh toán bằng USD, nhưng theo thời gian điều này cũng có thể thay đổi.

Với việc niêm yết tại Hồng Kông, Alibaba sẽ có một nơi khác để huy động vốn. Doanh số bán hàng của hãng vẫn đang tăng lên nhanh chóng, tăng 51% trong năm ngoái. New York sẽ tiếp tục phát triển mạnh như một trung tâm tài chính, ngay cả khi các công ty Trung Quốc bắt đầu rời bỏ nơi đây. Nhưng thông điệp lớn hơn là, khi cuộc chiến thương mại nổ ra, mạng lưới quan hệ tài chính và thương mại toàn cầu vô cùng phức tạp đang dần được điều chỉnh.

Các công ty sản xuất phần cứng lớn đang điều chỉnh chuỗi cung ứng của họ. Các nhà bán lẻ đang chuyển dịch nguồn cung ứng của họ để hàng hóa xuất sang Mỹ không được sản xuất tại Trung Quốc. Các ngân hàng đang cắt giảm tiếp xúc với các đối tác có thể phải đối mặt với các lệnh trừng phạt của Mỹ. Và ngay cả các công ty thành công nhất thế giới, như Alibaba chẳng hạn, cũng cảm thấy họ cần một kế hoạch dự phòng. Đó là một tầm nhìn rất khác so với điều mà Jack Ma tưởng tượng khi đánh chuông niêm yết tại Sở giao dịch chứng khoán New York vào năm 2014.