Nữ kiến trúc sư làm thay đổi cuộc sống người dân Pakistan

Là nữ kiến trúc sư đầu tiên của Pakistan được trao tặng Huy chương Vàng Hoàng gia năm 2023 - giải thưởng cao nhất của Vương quốc Anh về kiến trúc do Viện Kiến trúc sư Hoàng gia Anh (RIBA) tặng, Yasmeen Lari đã không ngừng nỗ lực làm thay đổi đời sống của người dân Pakistan trong suốt 23 năm qua.

Sinh ra tại Dera Ghazi Khan, Pakistan, Yasmeen đã cùng gia đình chuyển đến Vương quốc Anh vào năm 15 tuổi và tiếp tục theo học ngành kiến trúc tại Đại học Bách khoa Oxford (Oxford Polytechnic), nay là Đại học Oxford Brookes (Oxford Brookes University). Đến năm 23 tuổi, bà trở lại Karachi ở Pakistan và thành lập studio Lari Associates và đạt được nhiều thành tựu trong lĩnh vực kiến trúc. Studio của bà đã tạo ra nhiều dự án thành công như kế hoạch nhà ở công cộng đầu tiên của Pakistan, các tòa nhà mang tính bước ngoặt như Trung tâm Tài chính và Thương mại hay Pakistan State Oil House đặt tại Karachi (thành phố trung tâm công nghiệp và tài chính hàng đầu của Pakistan). Tuy nhiên, chính sự tập trung trong việc tạo ra các tòa nhà có tác động thấp đến môi trường, dành cho các cộng đồng thiệt thòi ở Pakistan đã giúp cho công việc của Yasmeen thu hút sự chú ý trên toàn thế giới.

Yasmeen Lari - biểu tượng cho sự thay đổi ở Pakistan.

Thông qua Quỹ Di sản Pakistan do bà đồng sáng lập với chồng mình, 50.000 nhà trú ẩn bền vững và hơn 80.000 bếp nấu ăn sinh thái đã được xây dựng trên khắp đất nước để phục vụ cho những người yếu thế. Bà luôn ủng hộ việc sử dụng các vật liệu truyền thống như bùn, vôi hay tre trong xây dựng bởi theo bà, việc sử dụng chúng cùng “những kiến thức và kỹ thuật cổ xưa” sẽ làm giảm lượng khí thải carbon trong các công trình. "Tôi luôn khát khao tạo ra các công trình có giá thành phải chăng, an toàn và bền vững, trong khi chúng không thải ra khí carbon. Có rất nhiều kiến thức và kỹ thuật có thể áp dụng để làm điều này trong hàng thập kỷ nhưng dường như không có kiến trúc sư nào thực sự quan tâm đến điều đó”, bà nói.

Những công trình "thân thiện với môi trường" của bà đã cho thấy hiệu quả. Bằng chứng là mùa hè năm 2022, khoảng 1/3 đất nước Pakistan đã bị trận lụt lịch sử nhấn chìm, khiến hơn 8 triệu người phải đi lánh nạn. Thảm họa này còn cướp đi sinh mạng của hàng ngàn người, trong đó có 458 trẻ em và khiến 12.000 người bị thương, phá hủy 1,6 triệu ngôi nhà, gây thiệt hại lên tới 10 tỷ USD. Tuy nhiên tại làng Pono Colony, cách thành phố Karachi khoảng 200km, hàng trăm ngôi nhà bằng tre được xây dựng trước đó đã trở thành nơi lánh nạn và cứu sống nhiều gia đình ở các vùng nông thôn nghèo khó.

Nhận thấy những lợi ích to lớn mà các công trình thân thiện với môi trường mang lại, Yasmeen tiếp tục phát triển một hệ thống cho phép xây dựng nhanh chóng 100 nhà trú ẩn khẩn cấp chỉ trong vòng 4 ngày. Một trong những thiết kế đáng chú ý là "phiên bản nâng cấp" của các ngôi nhà một mái truyền thống của người dân ở tỉnh Sindh. Những ngôi nhà này được xây dựng hoàn toàn bằng vật liệu sẵn có tại địa phương. Đặc biệt, người dân có thể "tự lắp ráp" ngôi nhà dưới sự hướng dẫn của các chuyên gia với chi phí chỉ khoảng 170 USD, thậm chí, những ngôi nhà này còn có thể được di chuyển dễ dàng khi cần thiết.

Những căn nhà chống chọi với lũ lụt do bà thiết kế. Ảnh: World Architecture

Kể từ khi nghỉ hưu vào năm 2000, bà Lari luôn tập trung vào công việc nhân đạo. Các công trình được bà thiết kế đều dựa trên cam kết tái chế vật liệu nhưng vẫn đảm bảo an toàn cho người sử dụng. "Tôi phải tìm ra cách để trao quyền cho mọi người, để họ có thể tự lo cho bản thân thay vì chờ đợi sự giúp đỡ từ bên ngoài", bà Lari nói. Về những hoạt động của bà, Simon Allford, Chủ tịch Viện Kiến trúc Hoàng Gia Anh đánh giá: "Bà Lari là một nhân vật truyền cảm hứng. Bà đã mạnh dạn chuyển hoạt động kinh doanh của mình sang thực hiện các sứ mệnh nhân đạo. Bà đã trao quyền cho người dân Pakistan thông qua kiến trúc và cho thấy kiến trúc có thể thay đổi cuộc sống mạnh mẽ như thế nào. Các dự án của bà luôn có giá thành phải chăng và có thể giải quyết các nhu cầu cấp bách về chỗ ở, cũng như các nhu cầu cơ bản của người dân".

Bà Yasmeen Lari được coi là biểu tượng cho sự thay đổi ở Pakistan. Những đóng góp to lớn của bà dành cho các cộng đồng yếu thế đã được công nhận bằng việc được trao Huy chương Vàng của Viện Kiến trúc sư Hoàng gia Anh. Bên cạnh đó, bà còn cho thấy nghề kiến trúc hoàn toàn có thể đóng một vai trò hữu ích trong việc giúp đỡ người dân ứng phó với biến đổi khí hậu.