Nới rộng hạn mức tín dụng vay vốn ngân hàng để giải cứu các dự án BOT

Thời gian qua Ngân hàng Nhà nước (NHNN) siết tín dụng đối với các dự án đầu tư phát triển hạ tầng giao thông đã khiến các dự án này không phát triển như kỳ vọng. Như vậy, việc nới hạn mức tín dụng cho vay vốn để giải cứu các dự án BOT, BT hiện này là rất cần thiết.

Theo NHNN, lý do của việc phải “siết tín dụng” đối với các dự án BOT, BT giao thông là vì việc cấp tín dụng đối với loại dự án này tiềm ẩn rủi ro trong dài hạn (các dự án có tổng mức đầu tư lớn, thời gian cho vay dài, năng lực tài chính của chủ đầu tư hạn chế). Hơn nữa, tài sản bảo đảm chủ yếu trong các dự án BOT, BT là quyền thu phí, trong khi chính sách phí chưa thực sự ổn định, nguy cơ chuyển nợ sang nhóm nợ xấu là rất lớn.

Nhiều chuyên gia cho biết, bản chất của các dự án BOT, BT là đầu tư theo hình thức hợp tác công – tư, nhưng ở Việt Nam, hầu hết các dự án BOT, BT đều vay vốn ngân hàng thương mại trong nước, vốn chủ sở hữu của nhà đầu tư chỉ chiếm 10 - 15% tổng mức đầu tư dự án. Nếu xảy ra rủi ro đối với phương án tài chính của dự án, hầu hết đều gây bất lợi cho phía các tổ chức tín dụng (đặc biệt là các ngân hàng có vốn nhà nước chi phối) và Nhà nước.

Trường hợp Nhà nước phải mua lại dự án hoặc xử lý các vấn đề liên quan đến tài chính sau khi nhà đầu tư không “kham nổi” thì vô hình trung, các dự án BOT ở Việt Nam đang chuyển sang dự án hợp tác công.

Ông Nguyễn Văn Huyện, Tổng cục trưởng Tổng cục Đường bộ Việt Nam nêu quan điểm, việc ngân hàng tăng cường kiểm soát trong hoạt động cấp tín dụng đối với các dự án BOT, BT giao thông là cần thiết để đảm bảo giảm thiểu rủi ro thanh khoản cho ngành ngân hàng. Trong hàng chục dự án BOT không đảm bảo phương án tài chính thời gian qua, không ít dự án có lưu lượng phương tiện lưu thông thực tế thấp hơn so với dự kiến trong hợp đồng, theo đó thời gian thu phí hoàn vốn cho dự án sẽ phải kéo dài thêm, phần lớn rủi ro sẽ thuộc về ngân hàng cho vay.

Hiện nay, trong bối cảnh Nhà nước đang kêu gọi đầu tư vào cao tốc Bắc - Nam phía Đông, nếu NHNN vẫn giữ thông điệp “siết tín dụng” đối với các dự án BOT, BT thì cơ hội đầu tư tham gia vào tuyến cao tốc này của nhiều nhà đầu tư trong nước rất nhỏ.

Theo tìm hiểu, dư nợ tín dụng của các dự án BOT khá lớn và hầu hết các nhà đầu tư lớn trong nước (có khả năng tham gia đầu tư vào cao tốc Bắc - Nam phía Đông) đang phải vay ngân hàng để thực hiện các dự án BOT thời gian qua. Nếu ngân hàng không nới hạn mức tín dụng cho vay, những nhà đầu tư này sẽ không “có cửa” để vay tiếp.

Trong khi đó, nhà đầu tư trong nước có đầy đủ kinh nghiệm và tâm huyết để làm các tuyến đường cao tốc. Thời gian qua, nhiều nhà đầu tư trong nước đã làm những dự án giao thông lớn như, cao tốc Hạ Long - Vân Đồn, cao tốc Vân Đồn - Móng Cái, cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng, cao tốc Trung Lương – Mỹ Thuận …

Theo ông Ngọ Trường Nam, đại diện Công ty CP Tập đoàn Đèo Cả, Nhà nước nên “rộng cửa” hơn với nhà đầu tư trong nước thông qua việc xem xét nới rộng hạn mức tín dụng vay vốn ngân hàng cho các dự án BOT. Điều này sẽ tiếp sức cho nhà đầu trong nước khi theo đuổi dự án BOT có tuổi đời từ 20 - 30 năm.

Mới đây, Phó Thống đốc NHNN Đào Minh Tú cho rằng, trong bối cảnh hiện nay mặc dù Ngân hàng Nhà nước vẫn chủ trương hạn chế đầu tư quá nhiều vốn vào các lĩnh vực bất động sản, hạ tầng. Tuy nhiên, các dự án trọng điểm, có ý nghĩa chiến lược, có vai trò quan trọng đối với phát triển kinh tế - xã hội quốc gia như dự án cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận thì các ngân hàng thương mại sẽ luôn đồng hành, tài trợ đủ nguồn vốn để các địa phương, chủ đầu tư thực hiện đúng tiến độ.

Tương tự đối với dự án cao tốc Bắc - Nam, Phó Thống đốc cũng cho biết Chính phủ vừa có chỉ đạo đấu thầu rộng rãi trong nước nên nhiều ý kiến cho rằng vốn tín dụng ngân hàng sẽ phải đặt ra khi nhà thầu trong nước tham gia.

"Với các dự án cao tốc Bắc-Nam, chắc chắn hệ thống ngân hàng sẽ phải có trách nhiệm quan tâm, sẽ cố gắng trong điều kiện khả năng cân đối nguồn vốn đảm bảo an toàn, hiệu quả kinh doanh của các ngân hàng. Mặt khác, các bộ ngành, địa phương cũng cần phải làm rõ chính sách liên quan đến BOT để không gây rủi ro như giá cả BOT, vị trí đặt trạm…", ông Tú nhấn mạnh.

Hàng loạt dự án BOT giao thông khác ở phía Bắc, theo ông Tú, cũng cần được các ngân hàng quan tâm như đường từ Chi Lăng lên đến Hữu Nghị (Lạng Sơn) dự kiến cần khoảng 8.000 tỷ đồng.

Hiện, Cao Bằng cũng đề xuất con đường từ Đồng Đăng - Trà Lĩnh ước 20.000 tỷ đồng. Đường đi từ Hòa Bình - Mộc Châu (Sơn La) cũng cần khoảng 22.000 tỷ đồng… Vì thế, nếu không có phương án để “gỡ vướng” cho các nhà đầu tư thì liệu các dự án BOT này có thể cán đích như kỳ vọng.