Nhược điểm trong hệ thống Xác định xu hướng thị trường của nhật báo IBD và cách khắc phục

Ai nghiên cứu và vận dụng phương pháp đầu tư CANSLIM cũng đều biết cách quan sát dấu hiệu thị trường đạt đỉnh thông qua đếm số ngày phân phối đỉnh, và quan sát dấu hiệu thị trường xác nhận tạo đáy để trở lại xu hướng tăng thông qua ngày bùng nổ theo đà. Đây được gọi là hệ thống các quy tắc Xác định xu hướng thị trường CANSLIM.

Theo nhật báo IBD, cũng như theo cuốn sách gối đầu giường của dân chứng khoán có tên Làm giàu từ chứng khoán, “ngày phân phối là những ngày một trong các chỉ số thị trường chính giảm đáng kể (-0,2% trở lên) với khối lượng cao hơn ngày hôm trước. Đây là tín hiệu bán của các tổ chức. Khi thấy một chuỗi ngày phân phối trong một khoảng thời gian ngắn, thường xu hướng tăng hiện tại đang bắt đầu chuyển sang điều chỉnh.”

Nhật báo IBD cũng cho biết có một loại ngày phân phối kín đáo được họ gọi là “ngày lưỡng lự” (stall-day). Theo đó, Nhật báo IBD hướng dẫn rằng ngày phân phối kín đáo “Stall day” là “những ngày tăng giá trên chỉ số thị trường nhưng có lực bán quá lớn. Đặc điểm của ngày phân phối dạng này là khối lượng tăng, hoặc đôi khi mức khối lượng chỉ cần bằng 95% trở lên so với giao dịch của ngày hôm trước, nhưng thị trường không có nhiều tiến triển về điểm số. Trong hầu hết các trường hợp, “Stall day” là ngày có một mức tăng nhỏ và mức đóng cửa nằm ở nửa dưới của phạm vi giao dịch trong ngày.”

Khi thị trường chung có 5-7 ngày phân phối, bao gồm cả những ngày phân phối đặc trưng và những ngày phân phối dạng lưỡng lự, trong khoảng thời gian 4 đến 5 tuần, thị trường sẽ thay đổi từ “Xu hướng tăng được xác nhận” sang “Xu hướng tăng gặp áp lực”. Nếu số ngày phân phối tiếp tục tăng lên, triển vọng thị trường có thể sẽ chuyển từ “Xu hướng tăng gặp áp lực” sang “Thị trường điều chỉnh”.

Phương pháp Xác định xu hướng thị trường CANSLIM có ưu điểm rất lớn giúp nhà đầu tư có thể giải ngân đầu tư mạnh mẽ khi thị trường chung thuận lợi từ khi ngày xác nhận bùng nổ theo đà xảy ra, đẩy mạnh chốt lãi để giảm tỷ trọng khi “thị trường chung gặp áp lực“, và phòng thủ với tỷ trọng tiền mặt cao khi “thị trường điều chỉnh”.

Thế nhưng phương pháp này có lỗ hổng!!!

Thứ nhất, như các đệ tử chân truyền của O’Neil đã chia sẻ trong cuốn sách mà tôi và anh Minh Huy biên dịch, có tên Giao dịch như đệ tử chân truyền của O’Neil: “Thị trường đi ngang – biến động khó lường – không có xu hướng là kẻ thù không đội trời chung của hệ thống quy tắc Xác định xu hướng thị trường trong phương pháp CANSLIM.”

Quả thực là vậy, trong những thị trường có xu hướng thì phương pháp Xác định xu hướng thị trường CANSLIM rất hiệu quả. Nhưng trong một số giai đoạn thị trường khó khăn, không có xu hướng, phương pháp này có thể khiến cho người sử dụng bị tình trạng mua phá vỡ rồi sau đó phải cắt lỗ, bị quăng quật liên tục. Tất nhiên, trong hệ thống CANSLIM đã có những quy tắc giải ngân đặc biệt để không bị thiệt hại lớn khi gặp những giai đoạn như thế này. Ngoài ra, các nhà giao dịch giỏi hàng đầu thế giới cũng đã phát hiện ra cách tốt khác nữa để khắc phục nhược điểm này, nên tôi sẽ không đề cập thêm về nhược điểm này ở đây.

Hôm nay, cái tôi muốn nói đến là một lỗ hổng, một nhược điểm khác của phương pháp Xác định xu hướng thị trường CANSLIM ngay cả trong những thị trường thông thường, tức là các thị trường có xu hướng tăng giảm rõ ràng.

Hiện tượng chỉ số thị trường “Đỏ vỏ nhưng xanh lòng” có thể đánh lừa những người sử dụng phương pháp này

Chỉ số thị trường được tính toán như thế nào? Tôi có xem qua cách tính toán chỉ số thị trường, nhận thấy rằng khối lượng giao dịch của từng cổ phiếu trong rổ tính chỉ số không được tham gia vào phép tính, có nghĩa biến động tăng giảm của chí số không hề có liên quan gì đến khối lượng của từng cổ phiếu trong rổ mà chỉ đơn thuần theo giá. Và phương pháp Xác định xu hướng thị trường CANSLIM dựa vào biến động điểm số, kết hợp với KLGD khớp lệnh của tổng cộng tất cả các cổ phiếu thành phần. Chính điểm này đã tạo ra lỗ hổng.

“Phương pháp M – CANSLIM quan sát tách biệt hành động giá của chỉ số, và khối lượng giao dịch trong ngày, nên có lỗ hổng khi mà hành động của chỉ số không liên kết được với khối lượng đơn vị cổ phiếu trong rổ chỉ số được chuyển nhượng trong ngày. “

Lỗ hổng tôi muốn nói ở đây ở đây là có thể gặp trường hợp chỉ số giảm điểm trên -0.2% với khối lượng khớp lệnh cao hơn ngày hôm trước, nhưng khối lượng cao đó lại có thể đến từ những cổ phiếu có giao dịch lớn đột biến trong ngày với hành động giá của các cổ phiếu đó là tích cực, chứ không phải đến từ những cổ phiếu đang bị bán mạnh gây giảm giá. Điều này khiến cho việc đánh giá ngày phân phối bị thiếu chính xác do khối lượng không đến từ phe bán, mà là do bên mua tạo ra. Theo định nghĩa của W. J. O’Neil, “ngày phân phối là những ngày có lực bán mạnh hơn lực mua”, và trong trường hợp nói trên, phương pháp quan sát giá và khối lượng để gán nhãn ngày phân phối có thể làm người quan sát gặp sai lầm, vì lực mua trong ngày rõ ràng mạnh hơn lực bán, nhưng điểm số của chỉ số thị trường vẫn giảm vì một vài cổ phiếu vốn hóa lớn bị ép xuống với KLGD không cao hơn hôm trước.

Lấy ví dụ, vào ngày 14/3/2021, chỉ số Vnindex giảm -0.33% với khối lượng khớp lệnh đạt 978 triệu đơn vị, tăng 14% so với hôm trước. Theo định nghĩa của IBD, rõ ràng Vnindex đã đạt tiêu chí của ngày phân phối vì giảm trên -0.2% với KL lớn hơn ngày trước đó. Nhưng thực tế, tôi đã tinh ý quan sát thấy ngày hôm đó số lượng cổ phiếu tăng giá vẫn rất nhiều, điểm số chỉ bị kéo giảm bởi một số cổ phiếu vốn hóa lớn. Sau khi thực hiện các thống kê, tôi nhận thấy 7 cổ phiếu trong bảng bên dưới là những cổ phiếu đóng góp nhiều nhất vào sự gia tăng khối lượng chung trên chỉ số Vnindex. Nhưng điều bất ngờ là tất cả những cổ phiếu này đều tăng giá trong ngày hôm đó, tổng KL giao dịch tăng thêm ở những cổ phiếu này lên tới 212 triệu đơn vị, tức chiếm đến 21.6% tổng khối lượng khớp lệnh của Vnindex, là nguyên nhân dẫn đến sự gia tăng khối lượng của chỉ số này. Trong khi ở phe bán, KLGD thấp, bị KLGD của bên mua áp đảo hoàn toàn.

Nhắc lại, theo định nghĩa của W. J. O’Neil, “ngày phân phối là những ngày có lực bán mạnh hơn lực mua”. Rõ ràng ở ngày 14/3/2021 này, phe bán tạo ra mức khối lượng thấp hơn, trong khi phe mua mới thực sự là bên tạo ra mức gia tăng mạnh khối lượng. Do đó, rõ ràng đây không thể là một ngày phân phối, mà chỉ là một ngày chỉ số Vnindex bị bóp méo. Chỉ số bị giảm do một số cổ phiếu vốn hóa lớn kéo xuống, trong khi bên dưới tảng băng là một con sóng ngầm của phe mua.

Sự mất liên kết giữa hành động giảm điểm của chỉ số với sự gia tăng của khối lượng như nói trên cho thấy chúng ta cần 1 phương pháp tốt hơn để đánh giá chính xác hơn, để xem xét chính xác liệu bên bán có thực sự mạnh hơn bên mua hay không, thông qua việc phân tích rõ ràng hành động giá và khối lượng giao dịch của từng phe. Cụ thể phe mua sẽ là những cổ phiếu tăng giá với khối lượng cao hơn ngày hôm trước, nhưng đồng thời vị trí đóng cửa cũng phải tích cực. Còn phe bán sẽ là những cổ phiếu giảm giá với khối lượng cao hơn ngày hôm trước, nhưng vị trí đóng cửa phải thể hiện sự tiêu cực.

Việc tách bạch hành động khối lượng của bên mua mạnh (các cổ phiếu đóng cửa tăng giá ở phạm vi tích cực trong biên độ giá ngày với KL cao hơn) và bên bán mạnh (các cổ phiếu đóng cửa giảm giá ở phạm vi tiêu cực trong biên độ giá ngày với KL cao hơn) là việc làm khá đơn giản, chỉ cần biết một chút về IT là có thể dễ dàng thực hiện được. Chỉ báo BGI mà tôi sử dụng từ giữa năm 2020 để đánh giá chính xác những ngày phân phối đáng ngờ thực chất chỉ cần vài dòng code đơn giản là xong.

Trong quá trình theo dõi thị trường nhiều năm, tôi nhận thấy có khá nhiều ngày chỉ số Vnindex bị giảm điểm trên -0.2% với KL cao hơn hôm trước, nhưng chỉ là hiện tượng đỏ vỏ – và xanh lòng, do sự bóp méo của một số cổ phiếu vốn hóa lớn, chứ thực sự bên trong thị trường vẫn là bên mua mạnh hơn bên bán, không thể coi là ngày phân phối. Tôi có thể dẫn ra rất nhiều ví dụ khác, nhưng phải lục lại các bài nhận định thị trường cũ nên sẽ tốn thời gian.

Hiện tượng chỉ số thị trường “Xanh vỏ nhưng đỏ lòng”, thị trường bị phân phối khéo léo

Bạn cũng có thể thấy một số trường hợp chỉ số vẫn tăng điểm tốt, nhưng lực kéo chỉ đến từ một số cổ phiếu vốn hóa lớn, trong khi ở phần chìm của tảng băng lại là sự phân phối khéo léo khi đa số cổ phiếu trên thị trường chung giảm giá với khối lượng cao hơn hôm trước.

Đây chính là lỗ hổng tiếp theo, hệ thống xác định xu hướng thị trường thông qua đếm ngày phân phối có thể bỏ xót những ngày phân phối ngầm được ẩn giấu rất khéo léo bên dưới vỏ bọc xanh tươi của chỉ số, do các cổ phiếu vốn hóa lớn được kéo lên, và đa số cổ phiếu khác bị bán mạnh, hiện tượng này hay được NĐT gọi là “xanh vỏ đỏ lòng”.

Việc phân biệt những ngày phân phối ngầm này cũng được thực hiện dễ dàng với chỉ báo BGI độc quyền mà tôi tự phát triển. Ngày phân phối Stall-day, tức ngày phân phối dạng lưỡng lự, như mô tả của Nhật báo IBD, cũng là một trong số trường hợp phân phối ngầm. Chỉ báo độc quyền BGI giúp tôi phát hiện ra nó rất dễ dàng. Kể cả những ngày sall-day với khối lượng chỉ bằng 95% của ngày hôm trước cũng không thoát được phép đánh giá trực diện khối lượng GD của từng phe bò/gấu.

Ứng dụng hữu ích khác của chỉ báo thống kê BGI

Chỉ báo thống kê độc quyền do tôi phát triển cũng có thể giúp đánh giá chất lượng của những ngày bùng nổ theo đà, với nguyên lý tương tự. Có những ngày bùng nổ theo đà nhưng chỉ số tăng là nhờ các cổ phiếu vốn hóa lớn được kéo lên với thanh khoản thấp, trong khi đa số cổ phiếu vẫn ngụp lặn trong vũng lầy. Nhận nhầm một ngày bùng nổ theo đà với chất lượng thấp có thể kéo theo hậu quả mất mát lớn vì tham gia khi thị trường chưa thực sự sẵn sàng.

Nó cũng có thể giúp phát hiện ra những biến chuyển tích cực sâu bên trong của những phiên giao dịch đầu tiên khi thị trường thoát đáy, giúp tôi nhận ra sự thay đổi tính cách của thị trường từ rất sớm để bắt đầu thực hiện những vị thế đầu tiên trên cổ phiếu leader, khi mọi thứ còn đang mờ mịt trước mắt đa số người chơi.

Lời kết

Nếu chỉ nhìn vào phần nổi, rất nhiều người ứng dụng phương pháp xác định xu hướng thị trường CANSLIM đã và sẽ gặp phải tình huống đếm mỏi mồm, ra cả chục ngày phân phối mà thị trường vẫn cứ tăng miệt mài. Ví dụ như giai đoạn tháng 4 năm 2021, nhiều người đếm được cả chục ngày phân phối “fake” nhưng thị trường vẫn tăng tới tháng 7 mới chịu điều chỉnh. Thật là dở khóc dở cười!

Họ cũng sẽ gặp phải tình trạng chỉ số thị trường chỉ có 1 ngày phân phối, khiến chỉ số giảm mạnh hàng chục điểm từ đỉnh lao thẳng xuống, đánh dấu một nhịp sập mạnh trên 10%, không ai kịp chạy cả. Bởi vì thị trường đã bị phân phối khéo léo từ trước đó, phải tinh tế nhìn vào sự thay đổi tính cách của thị trường, và được sự hỗ trợ của phân tích thống kê BGI mới có thể nhận ra được giai đoạn thị trường bị phân phối khéo léo đó. Nhờ vậy, nên trước khi ngày đỉnh đảo chiều chủ chốt xảy ra, chính là ngày phân phối duy nhất mà mọi người nhìn thấy, những nhà giao dịch tinh ý đã có thể đẩy mạnh chốt lãi, loại bỏ margin, thực hiện phòng thủ xong xuôi rồi, nhờ đó tránh được ngày giảm khốc liệt đỉnh đảo chiều chủ chốt.

Ngày nay, với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin, và kế thừa những kiến thức và kinh nghiệm đỉnh cao của những tiền bối đi trước, chúng ta hoàn toàn có thể làm được những việc mà trước đây người đi trước chưa làm được. Ví dụ như việc sử dụng công nghệ máy tính để xác định rõ ràng hành động giá đáng ngờ của những ngày phân phối trên chỉ số thị trường, hoặc nhìn ra được sự phân phối ngầm được che giấu khéo léo không hề đáp ứng các tiêu chí phân phối của nhật báo IBD, cũng như đánh giá chất lượng của những ngày bùng nổ theo đà đánh dấu sự thay đổi tính cách của thị trường. Nhờ đó có thể vào lệnh và thoát ra chính xác hơn.

Đây là một tham luận cá nhân trong quá trình vận dụng phương pháp đầu tư CANSLIM của nhật báo IBD, chào đón các ý kiến phản hồi và phản biện của cộng đồng đầu tư sử dụng phương pháp CANSLIM.