[Những vụ lừa đảo lớn nhất lịch sử] Charles Ponzi: Ông tổ mô hình lừa đảo đa cấp

Đầu những năm 90, Charles Ponzi, một công dân người Italia đã lừa đảo chiếm đoạt tới 7 triệu USD (khoảng 157 tỷ đồng) bằng phương thức “quả cầu tuyết” khiến các nhà đầu tư tin rằng họ sẽ thu về số tiền nhiều hơn gấp mấy lần khoản tiền gửi lúc đầu.

Mùa hè năm 1919, khi đang sống ở Boston (Mỹ), Charles Ponzi bỗng nảy ra ý tưởng kinh doanh khi nhận được một tem thư từ một thương gia người Tây Ban Nha. Đây chính là một dạng phiếu bưu chính trả tiền trước (IRC) bán ra ở nước này nhưng lại có thể đem đổi thành tem thư và thu lại tiền ở nước khác. Cầm con phiếu trên tay, Ponzi nhận ra rằng mình có thể mua phiếu bưu chính tại một quốc gia bán giá rẻ hơn, sau đó đổi lấy tem thư ở một quốc gia khác với giá cao rồi đổi tem thư đó lấy tiền. Ý tưởng đã có, Ponzi bắt đầu lên kế hoạch thực hiện song cái khó đầu tiên là tiền đâu. Quả thực, ban đầu cần phải có nguồn vốn không nhỏ để mua lại các IRC với mệnh giá rẻ tại châu Âu.

Để huy động tiền, Ponzi đã đến gõ cửa từng nhà tất cả những người bạn từ quen thân đến mới vừa gặp mấy ngày và hứa sẽ trả lại gấp đôi sau 90 ngày. Ban đầu, nhiều người còn tỏ vẻ hoài nghi nhưng sau khi thấy có người nhận lãi quá hời chỉ trong tháng đầu nên sau cùng tất cả đã xiêu lòng, đem toàn bộ số vốn tích lũy được đem đến nhét vào tay Ponzi. Các khoản đầu tư bắt đầu đổ về ngày càng nhiều, đến tháng 1 năm 1920, Ponzi thành lập công ty riêng để quảng bá kế hoạch của mình.

Tháng 6/1920, tổng số tiền dồn vào kế hoạch của Ponzi đã tăng lên đến 2,5 triệu USD. Nhiều người bắt đầu thế chấp nhà cửa, thậm chí dồn hết tiền tiết kiệm khi về già của họ vào đây mà không ai nhận ra rằng Charles Ponzi đã ma lanh trục lợi bằng cách lấy tiền gửi của nhà đầu tư sau trả lãi cho tiền gửi của người trước. Bằng cách này, tài sản và danh tiếng Ponzi ngày càng đi lên nhưng chính sự lên hương quá sức chóng vánh này khiến nhiều người đặt câu hỏi về tính minh bạch trong “đường dây làm giàu” của hắn ta. Vụ việc vỡ lở khi một người trong số này muốn rút vốn mà Ponzi lại không thể trả được.

Mọi mánh khóe lừa đảo của Ponzi bị đưa lên mặt báo, cơ quan chức năng vào cuộc điều tra. Kể từ đó, mọi thứ chấm hết với Charles Ponzi. Tháng 11/1920, Ponzi bị kết án 5 năm tù giam để lại “lời tạ lỗi” khổng lồ trị giá lên tới 20 triệu USD (tương đương 450 tỷ đồng) với các nhà đầu tư nhẹ dạ bị đồng tiền làm mờ mắt.

Sau khi ra tù, Ponzi vẫn chứng nào tật nấy, tiếp tục mánh khóe tương tự với bất động sản nhưng bị phát hiện và lại bị tống vào nhà đá, sau đó bị trục xuất về Italia. Tại quê nhà, trải qua nhiều biến cố đến Thế chiến II, Ponzi chính thức trở thành kẻ trắng tay, bị tai biến mạch máu não khiến nửa thân người bị liệt và chết trong bệnh tật và cô đơn tại một bệnh viện tồi tàn ở Rio de Janeiro.