Những gương mặt tiềm năng trở thành tân thủ tướng Anh

Sau khi bà Liz Truss từ chức thủ tướng Anh, đảng Bảo thủ có thời gian từ nay đến ngày 28/10 để chọn ra người lãnh đạo mới trước, nhằm tránh phải tổ chức tổng tuyển cử. Đây sẽ là thủ tướng thứ năm của Anh chỉ trong vòng 6 năm.

Trong cuộc chạy đua lần này không chỉ có cựu Bộ trưởng Tài chính Rishi Sunak và đối thủ Penny Mordaunt, mà còn có sự trở lại của ông Boris Johnson, người phải từ chức hồi tháng 7 sau khi bị hàng loạt bộ trưởng quay lưng.

Việc một thủ tướng nữa không được tín nhiệm đứng phát biểu trước Phố Downing và cuộc đua mới bắt đầu cho thấy chính trị Anh mong manh như thế nào từ khi nước này bỏ phiếu rời khỏi Liên minh châu Âu (EU) năm 2016.

Trong phát biểu từ chức, bà Truss nói rằng bà chấp nhận thực tế là đã đánh mất sự tín nhiệm trong đảng và sẽ thôi vị trí thủ tướng từ tuần tới. Đồng bảng Anh hồi phục ngay sau đó.

“Tôi đã thông báo với Nhà Vua về việc tôi từ chức lãnh đạo đảng Bảo thủ”, bà Truss nói, khi bên cạnh chỉ có chồng, còn những bộ trưởng trung thành đều vắng mặt.

Chỉ trong vài tuần, bà đã để mất 2 bộ trưởng thuộc nhóm quan trọng nhất trong chính phủ. Tân Bộ trưởng Tài chính Jeremy Hunt giờ đang chạy đôn chạy đáo tìm hàng chục tỷ bảng để trấn an các nhà đầu tư và gây dựng lại danh tiếng của thị trường tài chính Anh.

Khi nền kinh tế đang hướng đến suy thoái và lạm phát lên mức cao nhất trong 40 năm, hàng triệu người Anh đang vật lộn với cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt.

Một trong những vấn đề gây tranh cãi nhất mà đảng Bảo thủ phải đối mặt là làm thế nào để chọn ra nhà lãnh đạo mới, sau khi 170.000 thành viên của đảng đã chọn bà Truss theo mong muốn của các nghị sĩ tại Westminster. Các nhóm trong đảng đang cãi vã về đường hướng của đất nước trong giai đoạn hậu Brexit.

Trong những cuộc cạnh tranh trước, số lượng ứng viên giảm xuống chỉ còn 2 sau một số vòng bỏ phiếu, rồi các nghị sĩ của đảng chọn ra người chiến thắng. Nhiều nghị sĩ của đảng Bảo thủ hiện nay nói rằng không thể chọn bằng cách đó nữa.

“Các thành viên không thể có tiếng nói, chúng tôi phải thanh lọc”, một nghị sĩ nói. Khi được hỏi liệu đảng có thể xây dựng lại uy tín sau sự kiện lần này hay không, ông nói: “Một triệu năm nữa cũng không thể”.

Ban tổ chức nói rằng bất kỳ ứng viên nào cũng phải được 100 nghị sĩ ủng hộ, và nếu chỉ có một ứng viên vượt qua ngưỡng đó vào 2h chiều 24/10, người đó sẽ tự động trở thành thủ tướng. Nếu có 2 ứng viên đều vượt qua, các thành viên của đảng sẽ bỏ phiếu trực tuyến.

Những người dự kiến chạy đua gồm ông Sunak – cựu chuyên gia phân tích của Goldman Sachs và trở thành bộ trưởng tài chính trong giai đoạn COVID-19 tấn công châu Âu.

Dù chứng tỏ mình đúng với lời cảnh báo rằng kế hoạch tài khoá của bà Truss sẽ đe doạ nền kinh tế, ông Sunak vẫn không được nhiều thành viên đảng Bảo thủ ủng hộ vì đã đứng đầu cuộc nổi dậy nhằm lật đổ cựu Thủ tướng Johnson.

Penny Mordaunt, cựu bộ trưởng quốc phòng được tín nhiệm, có thể tham gia chạy đua, cùng với những ứng viên tiềm năng khác như Suela Braverman – vừa từ chức bộ trưởng nội vụ, và bộ trưởng thương mại Kemi Badenoch – được đánh giá là khó vượt qua ngưỡng 100 đề cử.

Cựu Thủ tướng Johnson, dù vẫn đang bị điều tra nghi vấn lừa dối quốc hội trong bê bối tiệc tùng, cũng là thể trở thành một ứng viên.

Gương mặt của phong trào Brexit 2016 đóng vai trò lớn trong chính trị từ khi ông trở thành thị trưởng London năm 2008. Ông dẫn dắt đảng giành chiến thắng vang dội năm 2019 nhưng bị gạt ra khỏi ghế thủ tướng vì hàng loạt bộ trưởng quay lưng.

“Tôi hy vọng ông đã tận hưởng mùa hè. Đã đến lúc quay lại rồi”, nghị sĩ đảng Bảo thủ James Duddridge viết trên Twitter, kèm theo hashtag "#bringbackboris" (đưa Boris trở lại).

Một cuộc khảo sát trong đảng Bảo thủ đầu tuần này cho thấy hầu hết đều muốn ông Johnson trở lại, nhưng tỷ lệ đặt cược dồn nhiều nhất vào ông Sunak, tiếp đó là ông Mordaunt, Bộ trưởng Quốc phòng Ben Wallace và ông Johnson.

Bà Truss trở thành thủ tướng tại nhiệm ngắn nhất trong lịch sử Anh.

Công đảng đối lập kêu gọi tổ chức tổng tuyển cử.