Những công ty kiểm toán nào từng kiểm toán BCTC cho SCB?

Trước khi vụ Vạn Thịnh Phát bị khởi tố, SCB lãi lớn nghìn tỷ; còn thực trạng cho thấy ngân hàng âm vốn chủ sở hữu lỗ lũy kế, thuộc diện bị kiểm soát đặc biệt.

Phiên tòa xử vụ án xảy ra tại Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, ngân hàng SCB và các bên liên quan diễn ra tại TAND thành phố Hồ Chí Minh từ 5/3. Bà Trương Mỹ Lan bị cáo buộc chiếm đoạt hơn 304.096 tỷ đồng.

Theo kết luận điều tra, bà Trương Mỹ Lan đã từng bước thâu tóm, dẫn tới nắm tỷ lệ chi phối hơn 91,54% vốn điều lệ SCB. Để thực hiện việc rút tiền, bà Lan dùng hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát với khoảng 1.000 công ty vệ tinh và hàng nghìn pháp nhân “mượn danh” để lập hồ sơ “khống cho các khoản vay”, rút hơn 1,06 triệu tỷ đồng từ SCB.

Các công ty “ma” được chia thành các nhóm, trong đó nhóm định chế tài chính gồm SCB, Chứng khoán Tân Việt (TVSI), Công ty Việt Vĩnh Phú, trong đó SCB đóng vai trò đặc biệt quan trọng, như công cụ cung cấp vốn cho hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát; tiếp theo là nhóm các công ty có hoạt động kinh doanh với vốn điều lệ lớn, nắm cổ phần chi phối tại các công ty thành viên; nhóm các công ty nước ngoài để làm vỏ bọc; số còn lại là các công ty “ma” để lập các hồ sơ vay vốn.

Thoát khỏi các đợt thanh tra, để SCB không bị rơi vào diện kiểm soát đặc biệt còn có sự “giúp sức”, chỉ điểm của Đỗ Thị Nhàn cùng loạt các cán bộ thanh tra NHNN qua các đợt kiểm tra. Loạt nợ xấu của SCB được “để ngoài sổ sách”, hoặc tìm cách thu hẹp thời gian thanh tra, làm mờ số, chỉ điểm cách “đáo nợ” để các khoản vay không bị xếp vào nhóm nợ xấu.

Báo cáo tài chính của SCB cho thấy, từ năm 2007 đến nay ngân hàng luôn báo lãi đều đặn. Trong đó, năm 2008 lãi trước thuế 646 tỷ đồng.

Giai đoạn năm 2012-2020 SCB báo lãi quanh mốc 60-220 tỷ đồng, trong đó năm thấp nhất là 60 tỷ đồng (2013), năm cao nhất là 229 tỷ đồng (2018).

Riêng năm 2021, SCB ghi nhận khoản lãi đột biến hơn 1.434 tỷ đồng, gấp 16 lần năm 2020. Trong đó, thu nhập lãi thuần đạt gần 9.083 tỷ đồng, gấp 2,5 lần. Mảng mua bán chứng khoán đầu tư lãi 1.675 tỷ đồng, gấp 3,5 lần. Lãi từ hoạt động khác hơn 610 tỷ đồng, cùng kỳ lỗ 217 tỷ đồng.

Nửa đầu năm 2022, SCB lãi trước thuế 718 tỷ đồng, gấp rưỡi cùng kỳ năm 2021. Thu nhập từ lãi thuần đạt hơn 2.478 tỷ đồng, cùng kỳ lỗ 1.236 tỷ đồng.

Về tài sản, tỷ lệ nợ phải trả/tổng tài sản của SCB luôn duy trì tỷ lệ cao trên 90% từ hàng chục năm nay. Thậm chí, năm 2019, 2020, tỷ lệ nợ phải trả trên tổng tài sản vượt 97%.

Báo cáo ghi nhận tổng tài sản SCB tính đến 30/6/20222 đạt 761.178 tỷ đồng, còn tổng nợ phải trả 738.054 tỷ đồng. Trong tổng nợ phải trả, dư tiền gửi khách hàng đạt 594.630 tỷ đồng, tăng 16% so với thời điểm đầu năm.

Trong tổng 594.630 tỷ đồng tiền gửi của khách hàng vào SCB tính đến cuối quý 2/2022 có 549.177 tỷ đồng là tiền gửi của các cá nhân, chiếm 92,4% tổng tiền gửi khách hàng.

Các kỳ báo cáo tài chính của SCB được công bố, đều do các công ty kiểm toán lớn kiểm toán BCTC, trong đó từ năm 2012 đến nay, lần lượt kiểm toán Ernst & Young Vietnam, kiểm toán Deloitte và kiểm toán KPMG đã thực hiện kiểm toán cho SCB.

Báo cáo tài chính kiểm toán năm 2012 và báo cáo soát xét bán niên 2013 (kỳ kế toán đầu tiên ngân hàng lập báo cáo soát xét theo quy định), kiểm toán viên lưu ý một số vấn đề, trong đó có nhắc tới thanh khoản ngân hàng.

Cụ thể, kiểm toán nêu lưu ý tới khoản phải thu đã quá hạn nhưng được ngân hàng đánh giá là có khả năng thu hồi nên không trích lập dự phòng. Ngoài ra còn khoản lãi dự thu cho vay khách hàng có thời hạn 1 năm đã đến hạn cuối hợp đồng, tuy vậy ngân hàng đánh giá khả năng thu hồi và tin tưởng số lãi dự thu này sẽ được thanh toán đầy đủ.

Kiểm toán viên có lưu ý trong thuyết minh 41.3 về rủi ro thanh khoản, tại ngày 31/6/2012 ngân hàng có các khoản nợ khác đã quá hạn, bao gồm tiền vay NHNN, tiền gửi và vay các tổ chức tín dụng và các khoản nợ khác. Ngân hàng cũng có một khoản phải thu đã quá hạn nhưng chưa thu hồi được gây ra những khó khăn về thanh khoản và hoạt động kinh doanh. Ban điều hành SCB đã biết được các vấn đề này và đã thực hiện các biện pháp để duy trì hoạt động kinh doanh liên tục. Ngoài ra, ngân hàng cũng thực hiện các giải pháp cơ cấu danh mục tài sản có và tái cấu trúc ngân hàng để ổn định hoạt động, nâng cao thanh khoản.

Các kỳ báo cáo sau đó phần lớn đều là "không thấy có vấn đề gì", "phản ánh trung thực", phù hợp với chuẩn mực kế toán...

Với BCTC năm 2021, Kiểm toán viên của KPMG nêu vấn đề nhấn mạnh, lưu ý người đọc các thuyết minh liên quan phân loại nợ, dự phòng và khoản lãi dự thu phát thuộc đề án cơ cấu lại ngân hàng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2019-2020.

Sau khi Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an khởi tố vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản xảy ra tại Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, cơ quan điều tra đã cho xác minh, đánh giá thực trạng tài chính của SCB.

Theo báo cáo điều tra, thực trạng tài chính của SCB tại thời điểm 30/6/2017 với tỷ lệ nợ xấu đến 20,92% trong khi so với SCB báo cáo chỉ 0,61%; tỷ lệ an toàn vốn riêng lẻ CAR 6,5% trong khi so với số SCB báo cáo là 10,06%; tỷ trọng dư nợ cho vay bất động sản/tổng dự nợ 62,95% trong khi số SCB báo cáo 55% (NHNN cho phép không quá 55%)…

Báo cáo rà soát, đánh giá cho kết quả SCB đã âm vốn chủ sở hữu 443.769 tỷ đồng, lỗ lũy kế 464.547 tỷ đồng. Đối với nhóm Trương Mỹ Lan, kết quả điều tra cho thấy xuyên suốt quá trình, hơn 1,06 triệu tỷ đồng đã được giải ngân.

Tính đến thời điểm bị khởi tố dư nợ của nhóm Trương Mỹ Lan còn 677.286 tỷ đồng. Trong khi đó tổng số dư tiền gửi của khách hàng tại SCB đang hơn 511.262 tỷ đồng. Kết quả thẩm định giá của Công ty thẩm định Hoàng Quân cho thấy giá trị tài sản SCB còn lại là 295.940 tỷ đồng.