Những bước đi giúp củng cố vị thế của Thủ tướng Shinzo Abe

Với việc đảng Dân chủ Tự do (LDP) giành thắng lợi trong cuộc bầu cử thượng viện Nhật Bản ngày 21/7, Thủ tướng Shinzo Abe đã bước vào tiến trình trở thành nhà lãnh đạo tại nhiệm lâu nhất của Nhật Bản.

Đến tháng 11 tới, ông sẽ vượt qua nhiệm kỳ kỷ lục làm Thủ tướng trong 2.886 ngày của ông Katsura Taso. Mặc dù vậy, có ý kiến cho rằng nhiệm kỳ kéo dài của Thủ tướng Abe rõ ràng thiếu đi những thành tích để củng cố vị trí của ông với tư cách là nhà cải cách thực sự.

“Vụ nổ lớn” về kinh tế mà ông Abe đã hứa hẹn hồi năm 2012 vẫn chưa xảy ra. Trung Quốc vẫn đang chiếm lĩnh thị phần của Nhật Bản. Sự đặt cược đầy rủi ro của ông Abe vào Tổng thống Mỹ Donald Trump đã thất bại trong khi vụ bê bối lớn về quỹ lương hưu và những sai lầm của các thành viên nội các Nhật Bản đã chi phối các tin tức hàng đầu.

Trong khi đó, cái được cho là thắng lợi lớn nhất của ông Abe cho đến nay, đó là mục tiêu khôi phục nền kinh tế đang trở nên ngày càng khó khăn. Mức lương mà ông Abe hy vọng sẽ được cải thiện đã chứng kiến lần giảm trong tháng thứ 5 liên tiếp.

Một tổn thất khác của cuộc chiến thương mại do Tổng thống Mỹ phát động, đó là lạm phát tại “xứ hoa anh đào” chỉ tăng 0,6% trong tháng 6/2019 - điều nhắc nhở rằng ông Abe đã không xóa bỏ được những lực lượng gây giảm phát. Trong khi đó, xuất khẩu trong tháng 6/2019 giảm 6,7%, tháng giảm thứ 7 liên tiếp. Thậm chí, các nhà phân tích lo ngại kinh tế Nhật Bản sẽ tiếp tục thu hẹp trong thời gian tới.

Theo các chuyên gia kinh tế, có 5 bước mà ông Abe có thể thực hiện để không chỉ khiến công cuộc cải cách của ông giành được tỷ lệ ủng hộ cao hơn, mà còn làm gia tăng khả năng giành chiến thắng trong canh bạc toàn cầu của Nhật Bản.

Ông Abe đã đặt cược chính sách này hoàn toàn vào việc nới lỏng tiền tệ tích cực của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản. Ban đầu, kế hoạch cải cách của ông có ba mũi tên. Mũi tên nới lỏng tiền tệ đã được loan báo trên toàn cầu, khiến đồng yen giảm 30% và làm tăng lợi nhuận cho các nhà xuất khẩu.

Thứ hai, việc nới lỏng tài chính nhận được sự thúc đẩy từ các dự án xây dựng phục vụ Olympic Tokyo 2020. Nhưng việc bãi bỏ quy định - mũi tên thứ ba và cũng là mũi tên có ý nghĩa sống còn nhất - vẫn còn nằm trong “ống tên”.

Những động thái ở mức độ vừa phải nhằm tăng cường khả năng quản trị doanh nghiệp, gia tăng lực lượng lao động nữ và chào đón nhiều hơn lao động nước ngoài đã không chống đỡ được một cuộc chiến thương mại.

Nhật Bản đang phải trả giá cho thất bại của ông Abe trong việc cắt giảm thủ tục quan liêu, làm chất xúc tác cho sự bùng nổ về khởi nghiệp, cải thiện sự hấp dẫn của Nhật Bản đối với các nhà đầu tư nước ngoài và tìm lại phép thuật về đổi mới của mình.

Đã đến lúc Tokyo phải thừa nhận rằng câu chuyện 20 năm lãi suất 0% không còn phù hợp đối với các biện pháp rõ ràng để gia tăng tính cạnh tranh. Câu chuyện này chỉ cho thấy rằng khi người giàu có nhất Nhật Bản - ông Masayoshi Son, rót 100 tỷ USD vào những “con kỳ lân” công nghệ trên toàn cầu, thì nhà sáng lập ngân hàng SoftBank đang đặt cược vào con số 0 ở trong nước.

Thủ tướng Abe hứa hẹn sẽ làm cho một nửa dân số mà một đất nước Nhật Bản đã làm ngơ một cách hệ thống tỏa sáng. Bảy năm trôi qua, chỉ 1 trong 19 thành viên nội các của ông là phụ nữ. Chắc chắn lực lượng lao động nữ chiếm gần 70% là một con số kỷ lục.

Tuy nhiên, phụ nữ giờ đây cũng chiếm gần 70% việc làm tạm thời được trả lương ít hơn, ít lợi ích hơn và an ninh việc làm bằng 0. Những nỗ lực nghiêm túc hơn trong việc trao quyền cho phụ nữ sẽ giúp mở rộng kho tài năng hàng đầu này, gia tăng năng suất và thúc đẩy tăng trưởng.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã làm được điều này. Tuy nhiên, nó không ngăn cản được ông Abe nỗ lực sửa đổi hiến pháp hòa bình, một văn kiện mà 73 năm sau vẫn khiến những nhân vật cánh hữu nổi giận.

Khi Trung Quốc gia tăng ngân sách quân sự và Triều Tiên gia tăng các khả năng tên lửa, ông Abe một lần nữa liều lĩnh triển khai một quân đội thông thường. Ngay dù liên minh với LDP làm trung tâm không giành được một đa số 164 trong 245 ghế tại Thượng viện cần thiết để thay đổi hiến pháp, vấn đề này vẫn tồn tại.

Dù sao, trong thế giới được thúc đẩy bởi sự đổi mới hiện nay, sức mạnh thực sự không phải nằm ở tàu sân bay hay quy mô của quân đội thường trực mà nó nằm ở hỏa lực tài chính. Khi Indonesia, một nền kinh tế đang nổi lên, tạo ra gấp đôi “con kỳ lân” so với Nhật Bản, Tokyo có vẻ như đang thua trận. Do vậy, ông Abe cần phải sử dụng sự ủy nhiệm mới của mình để mở ra sự bùng nổ về khởi nghiệp.

Cho đến nay, kế hoạch khôi phục của ông Abe được nhằm vào những công ty hàng đầu như Toyota Motors, Sony và Mitsubishi của thế giới. Tokyo có thể làm tốt hơn để cung cấp những sáng kiến về thuế, cắt giảm tình trạng quan liêu để có nhiều doanh nghiệp trẻ hơn.

Lĩnh vực chín muồi nhất để tăng khả năng giành chiến thắng trong canh bạc khởi nghiệp của Nhật Bản là năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, nước này bị ám ảnh với năng lượng hạt nhân.

Tiền thực của ngày mai không nằm ở chế tạo ô tô, đóng tàu hay điện tử. Nó nằm ở việc phát minh ra những công cụ để chúng vận hành rẻ hơn, hiệu quả hơn và thải ít khí carbon hơn. Tất cả những gì mà Nhật Bản làm xuất sắc trong 50 năm qua đã được chuyển thành hàng hóa tiêu dùng. Hàn Quốc đang sản xuất ô tô ngày càng tốt hơn. Trung Quốc đang đầu tư mạnh vào phần mềm, robot và chất bán dẫn. Các công ty Ấn Độ đã vượt Nhật Bản trong lĩnh vực công nghệ tài chính.

Ngành công nghiệp sinh lời nhất ở châu Á là do Nhật Bản nắm giữ. Nước này có thành tích hoang đường trong đầu tư vào Walkman, Androids, DVD, máy ảnh số và ắc quy đầu bảng. Nhật Bản được đặt vào vị trí lý tưởng để thay thế nhiên liệu hóa thạch bằng pin, Mặt Trời, gió, địa nhiệt và các nguồn khác. Cái mà họ cần là một cú hích từ tất cả những thứ này.

Hơn hai chục cuộc gặp với Tổng thống Nga Vladimir Putin, ông Abe đã không đạt được tiến triển gì trong việc giải quyết các tranh chấp lãnh thổ giữa Nhật Bản và Nga. Trong khi đó, Nhật Bản đang bất đồng với Hàn Quốc đồng thời hứng chịu hậu quả cơn thịnh nộ thương mại của Tổng thống Mỹ.

Trong bối cảnh đó, Tokyo có thể gia nhập lực lượng với Singapore, Indonesia và các quốc gia khác để bảo vệ hệ thống thương mại toàn cầu khỏi bị thổi tung bởi “quả lựu đạn cầm tay” của ông Trump. Châu Á cần phải hạ thấp các rào cản đối với thương mại và đầu tư trong khu vực, liên kết các thị trường trái phiếu và chứng khoán, làm sâu sắc các dàn xếp hoán đổi tiền tệ và tìm cách sử dụng chung đối với hàng nghìn tỷ USD dự trữ ngoại hối.

Cần phải làm nhiều hơn nữa để điều chỉnh lại các rào cản đối với Trung Quốc - quốc gia cho đến nay là khách hàng lớn nhất của Nhật Bản. Thủ tướng Abe có thể sử dụng sự ủy trị mới nhất của mình để gia tăng khả năng thắng lợi trong canh bạc kinh tế của Nhật Bản và gia tăng ảnh hưởng toàn cầu của nước này về lâu dài. Nhưng vấn đề ở đây là liệu ông có thể làm được hay không./.