NHNN đề xuất cho vay 0%: Mở đường cho Vin?

Một nội dung đáng chú ý trong dự thảo là đề xuất sửa đổi, bổ sung thẩm quyền quyết định cho vay đặc biệt. Cụ thể, dự thảo đề xuất chuyển thẩm quyền quyết định cho vay đặc biệt có lãi suất 0%/năm và không có tài sản bảo đảm từ Thủ tướng Chính phủ về NHNN

Nếu soi kỹ lại, sẽ thấy trùng hợp đến kỳ lạ với một đề xuất siêu ưu đãi từ VinSpeed cho dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam. Liệu đây có phải là bước mở đường cho Vin và các dự án tư nhân "cực lớn"?

1. Tính thời điểm và nội dung đề xuất

Đề xuất từ VinSpeed:

• Tư nhân làm chủ đầu tư (VinSpeed)

• Nhà nước hỗ trợ vốn 80% không lãi suất trong 35 năm

• Dự kiến khởi công trước 12/2026 và hoàn thành 12/2030 – thời gian gấp đôi nhanh so với phương án nhà nước

Dự thảo từ NHNN:

• Đề xuất chuyển quyền cho vay đặc biệt 0% lãi suất, không tài sản bảo đảm từ Thủ tướng về NHNN

• Thực chất là nới lỏng cơ chế cho vay ưu đãi đặc biệt – mang tính "định chế hóa" các gói vay siêu ưu đãi

Việc đề xuất 2 chính sách có thời điểm gần nhau và nội dung tương thích cao (đều xoay quanh cơ chế cho vay 0%, quy mô lớn, phi truyền thống) là yếu tố đầu tiên cho thấy có thể tồn tại mối liên hệ định hướng từ cấp vĩ mô nhằm phục vụ một siêu dự án như của VinSpeed

2. Lợi ích cho cả Nhà nước và tư nhân

Lợi ích Nhà nước:

• Không cần chi ngân sách ngay, nhưng vẫn bảo đảm tiến độ hạ tầng chiến lược

• Tạo cú hích kinh tế lớn mà vẫn tránh được gánh nặng nợ công tăng thêm

• Giữ vai trò kiểm soát gián tiếp thông qua cơ chế cho vay ưu đãi và quy hoạch đất

Lợi ích VinSpeed:

• Vốn tự bỏ chỉ 20%, còn lại 80% là tiền Nhà nước cho vay 0% trong 35 năm – một “liều doping tài chính” khổng lồ

• Thời hạn đầu tư dài (99 năm), có thể được quyền khai thác thêm đất đai, BĐS, TOD quanh tuyến

Điều này đặt ra câu hỏi: Nếu không phải dành cho Vin hoặc dự án kiểu Vin, thì cơ chế ưu đãi đó sẽ dành cho ai?

3. Về mặt pháp lý

NHNN đứng ra “chủ động hóa” gói vay

• Trước đây việc cho vay ưu đãi phải qua Thủ tướng phê duyệt từng trường hợp, mang tính ngoại lệ.

• Nay NHNN đề xuất “luật hóa” và tự quyết định, nghĩa là tạo kênh bơm vốn đặc biệt có thể sử dụng linh hoạt hơn – điều kiện lý tưởng để áp dụng cho một số ít dự án chiến lược

Đây là bước “hợp thức hóa thể chế” để sẵn sàng rót vốn đặc biệt cho các dự án đặc biệt.

Vậy nếu thực sự "dành riêng cho Vin" thì:

• Nhà nước cần có cơ chế giám sát cực kỳ chặt,

• Rủi ro tài khóa phải được tính kỹ

• Tránh tạo tiền lệ xấu cho các nhóm lợi ích khác sau này

Dù là trùng hợp hay không, thì rõ ràng một kịch bản đầu tư hạ tầng hoàn toàn mới đang hình thành, nơi tư nhân làm chủ, Nhà nước hỗ trợ vốn, đổi lại là tốc độ và hiệu quả.