Nhiều nước bắt đầu rời bỏ USD?

Một loạt sự kiện và xu hướng thay đổi gần đây đã giáng đòn mạnh vào sự thống trị của USD trên thị trường tài chính quốc tế. Ngày càng có nhiều quốc gia lựa chọn đồng nội tệ hoặc một đồng tiền khác để dự trữ và giao dịch thay cho đồng USD.

Đồng USD đã thống trị thương mại toàn cầu và dòng vốn trong nhiều thập kỷ.

Tuy nhiên, nhiều quốc gia đang tìm kiếm các lựa chọn thay thế cho đồng bạc xanh để giảm sự phụ thuộc vào Mỹ.

Sự thống trị của USD

Gần như chỉ sau một đêm, Mỹ đã trở thành cường quốc tài chính hàng đầu sau Thế chiến thứ nhất. Nước này chỉ tham chiến vào năm 1917 và nổi lên mạnh mẽ hơn nhiều so với các đối tác châu Âu.

Kết quả là, đồng USD bắt đầu thay thế đồng bảng Anh với tư cách là đồng tiền dự trữ quốc tế và Mỹ cũng trở thành nước tiếp nhận đáng kể dòng vốn vàng thời chiến.

Đồng USD sau đó đã đạt được vai trò lớn hơn vào năm 1944, khi 44 quốc gia ký kết Thỏa thuận Bretton Woods, tạo ra một chế độ trao đổi tiền tệ quốc tế tập thể được chốt bằng đồng USD, đồngUSD này sau đó được chốt bằng giá vàng.

Vào cuối những năm 1960, hàng xuất khẩu của Châu Âu và Nhật Bản trở nên cạnh tranh hơn với hàng xuất khẩu của Mỹ. Có một nguồn cung cấp USD lớn trên khắp thế giới, khiến việc hỗ trợ USD bằng vàng trở nên khó khăn. Tổng thống Nixon đã chấm dứt khả năng chuyển đổi trực tiếp USD sang vàng vào năm 1971. Điều này đã chấm dứt cả chế độ bản vị vàng và giới hạn về số lượng tiền tệ có thể được in.

Mặc dù vẫn là đồng tiền dự trữ quốc tế, nhưng kể từ đó, đồng USD ngày càng mất đi sức mua.

Nga, Trung Quốc đi tiên phong

Do lo ngại về sự thống trị của Mỹ trong hệ thống tài chính toàn cầu và khả năng “vũ khí hóa” đồng USD của Washington, Nga và Trung Quốc đã bắt đầu thử nghiệm những giải pháp thay thế.

Kể từ năm 2014, sau sự kiện Nga sáp nhập Bán đảo Crimea và chịu sự trừng phạt từ Mỹ và phương Tây, Moscow đã bắt đầu quá trình phi USD hóa nền kinh tế. Ngân hàng trung ương Nga (CBR) tăng cường tích lũy vàng, trả bớt các khoản nợ và xây dựng “pháo đài kinh tế Nga”.

Tới năm 2022, khi Mỹ và phương Tây áp đặt hàng chục nghìn lệnh trừng phạt, đóng băng tài sản của CBR, cắt đứt Nga khỏi hệ thống tài chính quốc tế, Moscow và Bắc Kinh đã cùng hợp lực để giảm sự phụ thuộc vào đồng USD và thiết lập cơ chế hợp tác giữa hai nền tài chính.

Kể từ tháng 2/2022 đến nay, hoạt động thương mại sử dụng cặp tiền tệ ruble-nhân dân tệ đã tăng gấp 80 lần. Nga và Iran cũng đang hợp tác nhằm phát hành đồng tiền mã hóa được bảo đảm bằng vàng.

Ngoài ra, các ngân hàng trung ương (đặc biệt là của Nga và Trung Quốc), đã mua vàng với tốc độ cao nhất kể từ năm 1967. Theo Hội đồng Vàng Thế giới, Nga đang có dự trữ vàng hơn 2.300 tấn (134 tỷ USD), đứng thứ 5 trên toàn thế giới.

Các quốc gia khác đang giảm sự phụ thuộc vào USD như thế nào?

Trong những tháng gần đây, Brazil và Argentina đã thảo luận về việc tạo ra một đồng tiền chung cho hai nền kinh tế lớn nhất Nam Mỹ.

Trong một hội nghị ở Singapore vào tháng 1, nhiều cựu quan chức Đông Nam Á đã nói về những nỗ lực phi đô la hóa đang được tiến hành.

Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và Ấn Độ đang đàm phán để sử dụng đồng rupee để giao dịch các mặt hàng phi dầu mỏ nhằm tránh xa USD, theo Reuters.

Lần đầu tiên sau 48 năm, Ả Rập Saudi cho biết quốc gia giàu dầu mỏ này sẵn sàng giao dịch bằng các loại tiền tệ ngoài đồng USD.

Bất chấp những chuyển động này, ít người mong đợi sẽ sớm thấy sự kết thúc của tình trạng chủ quyền toàn cầu của USD. Hiện tại, các ngân hàng trung ương vẫn nắm giữ khoảng 60% dự trữ ngoại hối bằng USD.

Xu hướng phi dollar hóa tăng tốc

Global Times trích dẫn thông tin từ AFP cho biết Trung Quốc và Brazil đã đạt được thỏa thuận thanh toán thương mại bằng đồng nội tệ, bỏ qua trung gian là USD. Nhân dân tệ (CNY) đã vượt qua EUR để trở thành đồng tiền dự trữ lớn thứ hai của Brazil vào cuối năm 2022.

Cơ quan Xúc tiến Thương mại và Đầu tư Brazil (ApexBrasil) cho biết trong một tuyên bố: “Thỏa thuận được kỳ vọng sẽ giúp làm giảm chi phí... thúc đẩy thương mại song phương lớn hơn nữa và tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư”.

Ngày 28/3, theo Business Times, Trung Quốc đã hoàn tất thương vụ mua bán khí hóa lỏng (LNG) đầu tiên sử dụng nhân dân tệ. TotalEnergies - gã khổng lồ năng lượng đến từ Pháp - đã bán cho CNOOC của Trung Quốc 65.000 tấn LNG. TotalEngeries là một trong những doanh nghiệp năng lượng lớn và có tầm ảnh hưởng nhất thế giới, với doanh thu năm 2022 đạt hơn 263 tỷ USD.

Ấn Độ, quốc gia mà Mỹ đang muốn thu hút nhằm kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc, cũng đang rời bỏ đồng bạc xanh. Ngày 2/4, tờ Times of India dẫn lời Bộ Ngoại giao Ấn Độ cho biết Ấn Độ và Malaysia đã có thể sử dụng đồng rupee cho hoạt động thương mại.

Ngày 29/3, các bộ trưởng tài chính và thống đốc ngân hàng trung ương của Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đã có cuộc thảo luận về việc giảm sự phụ thuộc vào USD, EUR, yen Nhật (JPY) và GBP cho các giao dịch tài chính, và sử dụng đồng nội tệ để thay thế.

Tổng thống Indonesia Joko Widodo nói: “Hãy cẩn thận. Chúng ta phải nhớ đến những lệnh trừng phạt mà Mỹ áp đặt lên Nga”. Ông hối thúc việc phát triển những giải pháp thanh toán nội địa và nhấn mạnh rằng “thanh toán ở nước ngoài và mạng thanh toán Visa hay Mastercard sẽ không còn cần thiết nữa”.

Tháng 1/2023, Bộ trưởng Tài chính Arab Saudi, ông Mohammed Al-Jadaan, tuyên bố đất nước của ông sẵn sàng thảo luận việc thanh toán dầu mỏ bằng các loại tiền tệ khác ngoài USD. Nga và Ấn Độ thậm chí còn đi xa hơn, khi Moscow chấp nhận đồng dirham UAE cho các giao dịch dầu mỏ. Theo Reuters, tổng giao dịch được chi trả bằng đồng dirham UAE giữa hai nước đã lên hàng trăm triệu USD.

Theo số liệu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), tỷ lệ USD trong Tổng hợp dự trữ hối đoái chính thức toàn cầu (COFER) đã giảm từ khoảng 72% vào năm 1999 xuống chỉ còn 58,3% vào quý 4/2022. Các quốc gia trên thế giới đang tìm đến những loại tiền tệ khác, chẳng hạn như nhân dân tệ hay yen Nhật.