Nhiều công ty “núp bóng” kinh doanh đa cấp để chiếm đoạt tài sản

Dù không được cấp phép, nhưng nhiều DN vẫn tổ chức kinh doanh theo phương thức đa cấp trên không gian mạng, huy động số người tham gia đặc biệt lớn.

Mới đây nhất, một đường dây huy động vốn theo mô hình đa cấp trái phép của Công ty Cổ phần Tập đoàn Thời gian vàng (tên giao dịch là Gold Time Group) vừa bị cơ quan công an triệt phá và khởi tố về tội "Sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử, thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản". Gần 400.000 người bị lôi kéo tham gia và số tiền bị chiếm đoạt lên tới gần 900 tỷ đồng.

Ngay sau khi thành lập, Công ty Cổ phần Tập đoàn Thời gian vàng đã tiến hành huy động vốn bằng hình thức lôi kéo người tham gia mạng lưới của công ty. Để được tham gia, mỗi người phải nộp cho Công ty 3 triệu đồng, gọi là mua phân quyền và được hưởng các quyền lợi mà công ty đưa ra.

Sau khi được "phân quyền", nếu lôi kéo được càng nhiều người tham gia thì quyền lợi được hưởng càng lớn. Khi bị phát hiện kinh doanh đa cấp trái phép, đã có tới hơn 360.000 bị hại với số tiền bị chiếm đoạt là gần 900 tỷ đồng.

Những cuộc hội thảo, quảng bá về mô hình đa cấp thường xuyên được Công ty Thời gian vàng tổ chức tại nhiều tỉnh, thành, nhằm lôi kéo, dụ dỗ người tham gia. Các đối tượng giới thiệu, nếu tham gia phân quyền, bạn sẽ được hưởng cổ tức hàng tháng trọn đời. Đồng thời, với việc giới thiệu người khác tham gia mua phân quyền, bạn còn được hưởng tiền hoa hồng cực lớn theo mô hình hệ thống nhiều cấp, nhiều nhánh.

Điều tra bước đầu cho thấy, các đối tượng đã dùng gần 900 tỷ đồng của các nhà đầu tư để nuôi bộ máy, chi hoa hồng, chia cổ tức hàng tháng và mua bất động sản. Toàn bộ đối tượng chủ mưu đã bị khởi tố bị can và bắt tạm giam để điều tra về hành vi chiếm đoạt tài sản.

Từ vi phạm kinh doanh đa cấp đến chiếm đoạt tài sản

Từ năm 2017 đến nay, nhiều công ty bị xử lý về tội vi phạm quy định trong hoạt động kinh doanh đa cấp theo Điều 217A Bộ luật Hình sự 2015. Điều luật này chỉ quy định 2 hành vi cấu thành tội phạm: Thứ nhất là kinh doanh đa cấp mà không có giấy phép đăng ký kinh doanh; Thứ hai là có giấy phép nhưng hoạt động không đúng với quy định.

Cơ quan công an cho biết, bản chất vi phạm trong kinh doanh đa cấp nhằm mục đích chiếm đoạt tài sản của người tham gia, có vụ, tài sản bị chiếm đoạt cả chục nghìn tỷ đồng. Tuy nhiên, nhiều nguyên nhân khiến rất ít vụ xử lý đúng bản chất của hành vi này, như vụ việc liên quan Công ty Cổ phần Tập đoàn Thời gian vàng, trong đó có cả nhận thức khác nhau của chính lực lượng bảo vệ pháp luật.

Theo cơ quan công an, những vụ kinh doanh đa cấp trước đây bị xử lý tội chiếm đoạt tài sản ngay từ đầu, do hậu quả là đặc biệt nghiêm trọng với số người bị hại cực lớn. Tiêu biểu như vụ MB24, Vì cộng đồng Việt hay Thiên Ngọc Minh Uy. Phần lớn các vụ khác đều chỉ dừng lại ở khung hình phạt Vi phạm quy định trong kinh doanh theo phương thức đa cấp. Nguyên nhân là do hầu hết các nạn nhân đều tham gia vào mạng lưới kinh doanh đa cấp một cách tự nguyện nên yếu tố dân sự rất dễ bị chi phối bởi nhận thức của các cơ quan tiến hành tố tụng.

Theo Luật sư Phạm Thanh Bình, Điều 217A Bộ luật Hình sự năm 2015 chỉ quy định tội danh vi phạm quy định trong hoạt động kinh doanh đa cấp với chế tài tối đa chỉ đến 5 năm phạt tù chứ không đề cập tới hành vi lợi dụng hình thức đa cấp để chiếm đoạt. Còn Điều 290 quy định tội chiếm đoạt tài sản với chế tài nặng hơn lại không đề cập tới phương thức kinh doanh đa cấp. Vì vậy, kinh doanh đa cấp biến tướng ít khi bị xử lý đúng bản chất về tội chiếm đoạt tài sản, dù hậu quả là rất lớn.

Mới đây, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng, Bộ Công Thương, đã lên tiếng cảnh báo về dấu hiệu kinh doanh đa cấp trái phép của một loạt website, ứng dụng hoàn tiền. Bộ Công an cảnh báo, cần siết chặt quy định thành lập và vận hành hoạt động của các công ty kinh doanh theo phương thức đa cấp để có biện pháp ngăn chặn ngay từ khi có biểu hiện vi phạm để tránh hậu quả xảy ra.

Nhận diện đa cấp bất chính và khuyến cáo

Về mặt tổng thể đến nay, hoạt động bán hàng đa cấp đã và đang từng bước ổn định và có những đóng góp nhất định vào ngân sách nhà nước. Hiện cả nước chỉ có 21 doanh nghiệp được cấp phép kinh doanh đa cấp đang hoạt động, giảm 12 doanh nghiệp so với đầu năm 2019.

Các cơ quan chức năng cảnh báo, dù công tác quản lý nhà nước đối với loại hình kinh doanh này đã đi vào nề nếp, nhưng khi muốn tham gia hoạt động đa cấp, người dân cần hết sức cảnh giác để tránh bị mất tiền oan.