Nguyên tắc suy nghĩ cơ bản

Là lời khuyên của tỷ phú Elon Musk với các bạn trẻ nên học trước tiên và có ý nghĩa quan trọng hơn cả các môn như Toán hay tiếng Anh ở trường phổ thông. Trong 2 tweets liên tiếp cách đây khoảng 1 tháng, tỷ phú lắm tài nhiều tật này đã đưa 50 thiên kiến nhận thức (bias) nổi bật mà chúng ta hay mắc phải khi suy nghĩ và lập luận.

Elon Musk đã nhận về hơn 300.000 lượt thích và hơn 70.000 bình luận. Đa số mọi người đều đồng tình và cho rằng cuộc sống sẽ trở nên dễ thở nếu con người được dạy về các thiên kiến nhận thức từ nhỏ.

Nếu bạn cho rằng mình ít mắc thiên kiến này hơn người khác thì có thể bạn đã mắc một thiên kiến gọi là "Hiệu ứng Dunning Kruger" khi đánh giá khả năng nhận thức của mình cao hơn năng lực thực tế và hơn những người khác.

Hoặc bạn cho rằng những thứ này không quan trọng và vẫn tư duy theo lối mòn thì bạn có thể đang mắc một thiên kiến là "Thiên kiến nguyên trạng" khi muốn mọi thứ giữ nguyên hiện trạng, kể cả khi việc thay đổi đem lại nhiều lợi ích hơn.

Bây giờ thì bạn search google để củng cố thêm niền tin của mình từ trước về ý tưởng khiến bạn chưa tiêu hóa nổi thì có thể bạn đang mắc "Thiên kiến xác nhận" khi có xu hướng tìm kiếm và dễ bị thuyết phục bởi những thông tin ủng hộ cho ý kiến của mình.

Bạn cho rằng mình không thiên kiến nhiều thì có thể đang mắc "Thiên kiến điểm mù" khi nghĩ rằng mình không có nhiều thiên kiến như những người khác, trong khi sự thực không phải như vậy.

Hoặc có thể có "Thiên kiến tiêu cực" khi có xu hướng nhìn thấy nhiều điều tiêu cực xảy đến với mình hoặc ngược lại "Thiên kiến lạc quan" khi có xu hướng nhìn thấy nhiều điều tích cực xảy đến với mình.

Thật ra, hầu hết ai cũng đều có những thiên kiến này và nếu không thận trọng thì sẽ có những quyết định sai lầm ảnh hưởng đến thành công và hạnh phúc của bản thân.

Nhưng không phải cứ thiên kiến là xấu vì có những thiên kiến giúp ta vượt qua khó khăn như "Hiệu ứng Zeigarnik": Bạn liên tục lo lắng về những công việc dang dở, nhưng đây cũng là động lực giúp bạn hoàn thành tốt công việc.

Điều quan trọng là nhận thức những thiên kiến của mình và luôn trau dồi khả năng tư duy theo nguyên tắc suy nghĩ cơ bản mà Elon Musk gợi ý.