Nguy cơ khủng hoảng kinh tế Trung Quốc

Mùa xuân năm 2020, Trung Quốc tự hào tuyên bố là nền kinh tế đầu tiên trên thế giới vượt qua được đại dịch COVID-19 trong lúc các nhà máy tại châu Âu và Mỹ phải đóng cửa vì virus Corona. Gần 2 năm sau, biến thể Omicron "len lỏi" vào những thành trì công nghiệp và những thành phố giàu có nhất của Trung Quốc. Chính sách "Không COVID" của Bắc Kinh đã đẩy nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đến bên "bờ vực thẳm”.

Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường đã phải thông báo hàng loạt biện pháp hỗ trợ kinh tế để khắc phục hậu quả mà dịch COVID-19 gây nên và chính phủ phải nỗ lực “duy trì ổn định kinh tế bởi đây là một vấn đề gắn liền với ổn định trong xã hội”. David Baverez, một nhà đầu tư Pháp đã hoạt động từ 10 năm nay tại Hong Kong, phát biểu trên đài truyền hình France 24 (Pháp) mới đây: “Hiện tại, khoảng 5% dân số Trung Quốc bị phong tỏa nghiêm ngặt và kèm theo đó là những tác động về kinh tế nghiêm trọng bởi vì đó là những khu vực tạo ra đến 30% của cải cho đất nước. Hệ thống vận chuyển tại Trung Quốc bị tê liệt, gây nhiều ách tắc”.

Dồn dập những “báo động đỏ”

Các số liệu gần đây nhất của Tổng cục Thống kê Trung Quốc cho thấy chỉ số bán lẻ trong tháng 4/2022 giảm 11% so với cùng thời kỳ năm 2021. Chỉ số thất nghiệp tăng mạnh, cao gần bằng thời kỳ đỉnh điểm dịch COVID-19 hồi tháng 2/2020, khi Vũ Hán bị phong tỏa hoàn toàn. Sản xuất công nghiệp sụt giảm mạnh. Lĩnh vực địa ốc lún sâu vào khủng hoảng: thêm một đại tập đoàn bất động sản của Trung Quốc là Sunac mất khả năng thanh toán gần 30 triệu USD nợ đáo hạn trong tháng 4/2022. Các hợp đồng mua bán nhà giảm 39% so với cùng thời kỳ năm 2021, thời kỳ địa ốc là một trong những động lực tăng trưởng của Trung Quốc. Thêm vào đó là hình ảnh hàng nghìn tàu chở hàng ách tắc tại các hải cảng lớn như Thượng Hải, Thâm Quyến hay Hong Kong - 3 trong số 10 bến cảnh lớn nhất của thế giới. Hàng loạt nhà máy phải đóng cửa hoặc chỉ hoạt động tối thiểu. Theo thẩm định của giới chuyên gia Trung Quốc, sau 1 tháng bị phong tỏa nghiêm ngặt, hoạt động tại thành phố Thượng Hải giảm 40% so với ngày 28/3/2022.

Trong bối cảnh đó, Trung Quốc đã dự báo một tỷ lệ tăng trưởng thấp nhất từ thập niên 1990 tới nay, đó là 5,5%. Giới chuyên gia cho rằng ngay cả mục tiêu khiêm tốn này cũng khó có thể đạt được. Nhà đầu tư David Baverez nói: “Mục tiêu 5,5% hoàn toàn ngoài tầm tay của Bắc Kinh. Chúng tôi đang chuẩn bị công bố báo cáo về thực trạng kinh tế Trung Quốc và dự đoán GDP nước này chỉ tăng khoảng 2%, có khi còn thấp hơn một chút. Dù vậy, điều quan trọng là kinh tế có thể bị sa sút nhưng đà phục hồi của Trung Quốc vẫn có thể tăng lên mạnh trong 6 tháng cuối năm nhờ Bắc Kinh đẩy mạnh đầu tư vào cơ sở hạ tầng. Tuy nhiên, khoản đầu tư đó không đem lại lợi nhuận, và đó là cả một vấn đề đối với Trung Quốc”.

Tiêu thụ, xuất khẩu - Hai đầu máy cùng "bị hỏng"

Giáo sư kinh tế tại trường Đại học Paris I-Panthéon-Sorbonne, bà Anne Sophie Alsif, phân tích thêm: “Tôi cũng cho là sẽ khó duy trì được tăng trưởng 5,5%, nhất là trong bối cảnh những khách hàng lớn của Trung Quốc như Mỹ và châu Âu cũng đang gặp khó khăn, phải đối mặt với lạm phát và đang chuẩn bị siết chặt chính sách tiền tệ. Thêm vào đó là những thách thức tồn tại từ đại dịch COVID-19 làm xáo trộn chuỗi cung ứng toàn cầu... Dù kinh tế Trung Quốc tăng trưởng chậm lại, có thể không đạt được mục tiêu 5,5% nhưng đó không phải là một sự sụp đổ, và cũng không phải là một sự hoảng loạn”.

Trao đổi với đài truyền hình France 24, nhà kinh tế Jean Paul Chang nhấn mạnh đến quyết tâm của Bắc Kinh đẩy lùi dịch COVID-19 bất chấp những hậu quả tai hại về kinh tế, ngay cả khi một thành phố lớn và quan trọng như Thượng Hải bị thiệt hại nặng nề. Nhà kinh tế này nói: “Kịch bản Vũ Hán cách đây 2 năm tái diễn. Nhưng đây không phải là quyết định do chính quyền hốt hoảng trước làn sóng dịch lần này. Trái lại Trung Quốc tiếp tục áp dụng các biện pháp cứng rắn, gây trở ngại cho một thành phố lớn như Thượng Hải trong các sinh hoạt hàng ngày. Hậu quả là tăng trưởng suy giảm mạnh trong quý II năm nay. Điều đó đã được thấy rõ ngay từ cuối tháng 4/2022. Chỉ số hoạt động của ngành công nghiệp đã sụt giảm mạnh. Lĩnh vực dịch vụ mất đến 7 điểm trong 1 tháng. Đương nhiên, điều này sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng của cả năm”.

Tại nơi được mệnh danh là công xưởng của thế giới, hàng loạt nhà máy đã phải đóng cửa. Là nguồn xuất khẩu hàng hóa cho thế giới nhưng các hải cảng lớn đang bị tê liệt, tàu bè trong thế “nội bất xuất, ngoại bất nhập”. Thêm vào đó là những tác động phụ từ cuộc chiến tranh Ukraine tràn sang đến tận các nhà máy Trung Quốc. Chuyên gia kinh tế Jean Paul Chang giải thích: “Những rối loạn trong chuỗi cung ứng xuất phát từ COVID-19, điều đó vẫn còn tính thời sự và vẫn ảnh hưởng đến tất cả các quốc gia chứ không riêng gì Trung Quốc. Tiếp đến là những căng thẳng về địa chính trị và hậu quả kèm theo là giá năng lượng, nguyên liệu bị đẩy lên cao. Trung Quốc cùng chung số phận với tất cả các nền kinh tế khác trên thế giới. Trung Quốc nhập khẩu từ dầu khí đến nguyên liệu của các quốc gia khác nên giá thành các mặt hàng sản xuất tại Trung Quốc cũng sẽ đắt hơn. Xuất khẩu của Trung Quốc cũng bị tác động lây”.

Trung Quốc "mất điểm" với giới đầu tư nước ngoài

Báo "Financial Times" (Anh) ngày 20/5 trích dẫn cuộc thăm dò ý kiến của Phòng Thương mại châu Âu tại Bắc Kinh cho thấy 23% trong số hơn 1.800 thành viên của cơ quan này cho biết có ý định rời khỏi Hoa lục và 77% đánh giá “Trung Quốc không còn hấp dẫn như xưa”. Có nhiều yếu tố giải thích cho tình trạng này. Về ngắn hạn, chừng nào Bắc Kinh còn duy trì chính sách "Không COVID" thì vẫn còn rủi ro các nhà máy bị đóng cửa, nguy cơ các hoạt động giao thương bị gián đoạn, và nhiều doanh nhân nản lòng. Bên cạnh đó, tại một quốc gia mà hơn một nửa các doanh nghiệp được đặt dưới sự lãnh đạo của Nhà nước và nửa còn lại ngày càng bị chính quyền can thiệp nhiều, đây là một trở ngại không nhỏ. Giáo sư Anne Sophie Alsif, làm việc tại trường Đại học kinh tế Paris I-Panthéon-Sorbonne, cho rằng chính sách của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình gần đây - muốn thâu tóm kinh tế tư nhân - là "gáo nước lạnh" dội lên các dự án đầu tư nước ngoài. Chuyên gia này bình luận: “Trung Quốc là một nền kinh tế tập trung mà ở đó Đảng và Nhà nước định đoạt tất cả. Chúng ta đừng nên quên điều này, bất luận là những hệ quả về mặt kinh tế có ra sao đi chăng nữa. Thái độ quyết đoán và mang tính ‘tập trung’ đã được kiểm chứng qua những quyết định của Trung Quốc, từ việc tiêm chủng cho đến việc xử lý đại dịch COVID-19".

Nhà đầu tư David Baverez nói thêm: "Tập Cận Bình muốn sau này sử sách viết lại rằng COVID-19 cướp đi hơn một triệu sinh mạng ở Mỹ, nhưng Trung Quốc, dưới sự lãnh đạo của ông, chỉ có vài nghìn người chết vì virus Corona.