'Nghiện' tiền số

Ba giờ sáng, Vũ Nguyên bật dậy nhìn vào màn hình điện thoại và xem giá tiền của các token đang đầu tư. Cả tháng qua, cô không ngủ ngon.

"Tôi đã chơi tiền số được hai năm, trước đây chỉ giữ một số đồng trong ví, hiếm khi mua bán. Nhưng từ khi chuyển qua chơi Future, tôi mất ăn mất ngủ theo nó", Vũ Nguyên, 29 tuổi ở Cần Thơ, cho biết.

Future là tính năng dành cho nhà đầu tư giao dịch hợp đồng tương lai, có mặt trên nhiều sàn tiền số hiện nay như Binance, MEXC... Người chơi có thể kiếm được lợi nhuận từ việc đặt lệnh dự đoán sự tăng hoặc giảm giá của một loại tiền số trong một thời gian nhất định mà không nhất thiết sở hữu đồng đó, kèm các giá trị đòn bẩy và thu về một khoản tiền nhất định nếu dự đoán đúng. Về cơ bản, nó không khác nhiều so với giao dịch Tùy chọn nhị phân (Binary Option) trước đây nhưng thời gian dự đoán kéo dài hơn.

So với việc giữ tiền điện tử trong ví trước đây, Nguyên cho biết cô mở ứng dụng nhiều hơn, dành thời gian nghiên cứu kỹ hơn về các loại coin định đặt cược. Sau một tháng, cô bị sụt gần 5 kg vì ngủ không ngon, làm việc thiếu tập trung trong khi tài khoản không còn bao nhiêu do bị "cháy" - chỉ sự thanh lý lệnh của sàn khi đến ngưỡng giá nhất định - quá nhiều lần.

Không chơi Future, nhưng Hoàng Phước (Tây Ninh) cũng nghiên cứu việc tăng giảm giá của các loại tiền điện tử để bán kiếm lời. "Tôi có thể đạt lợi nhuận mỗi lần tầm 10-20% và hầu như chỉ tập trung vào đó, không thể làm gì khác", anh nói. "Tôi truy cập ứng dụng vài lần một giờ, đầu óc lúc nào nghĩ đến nó". Cuối tháng 4, anh nghỉ việc ở một tập đoàn công nghệ ở TP HCM để dành thời gian cho tiền số.

Trong bối cảnh thị trường biến động mạnh như hiện nay, việc chơi Future như Nguyên hay "lướt sóng" như Phước được nhiều người lựa chọn. Trong nhiều hội nhóm trên mạng xã hội, một số thừa nhận đã bị nghiện giao dịch tiền điện tử theo nhiều cách khác nhau.

Hoàng Việt, một chuyên gia trong lĩnh vực về blockchain tại TP HCM, cho rằng các hình thức chơi như Future trên các sàn tiền số không khác gì cờ bạc. "Việc dự đoán giá lên xuống cũng giống trò tài xỉu trong đánh bạc. Bạn dễ dàng tham gia, nhưng cũng trắng tay rất nhanh", ông Việt nói.

Trong khi đó, theo Washington Post, nhà trị liệu Aaron Sternlicht ở New York đánh giá tiền điện tử thậm chí còn dễ gây nghiện hơn cá cược thể thao, cờ bạc và đầu tư tài chính kiểu truyền thống. Tiền điện tử có thể được giao dịch suốt ngày đêm, không như cổ phiếu, cũng không cần đi đến sòng bạc.

Cho đến nay, nghiện tiền điện tử chưa được chính thức công nhận là một chứng rối loạn sức khỏe tâm thần. Các chuyên gia nghiên cứu, cũng như tài liệu khoa học về vấn đề này hầu như không tồn tại. "Dù cần nghiên cứu thêm, việc nghiện tiền số có thể xem như một dạng của nghiện cờ bạc", Sternlicht cho biết.

"Trong 5 năm qua, chúng tôi nhận thấy số lượng người giao dịch tiền số tăng mạnh, đi kèm số người nghiện cũng cao hơn", chuyên gia Lia Nower tại Đại học Rutgers ở New Jersey nói. "Giao dịch tiền điện tử quá mức, mạo hiểm một số tiền mặt với hy vọng kiếm được lợi nhuận gấp nhiều lần, đó chính là đánh bạc".

Đại học Rutgers đã tiến hành nghiên cứu với 372 cá nhân chuyên giao dịch tiền điện tử và nhận thấy 38% là "những người có vấn đề", tức tập trung quá mức vào tiền số bất chấp rủi ro. Con số này được đánh giá là "tỷ lệ rất cao", tương đương với đánh bạc.

Sự biến động giá của các loại coin có thể nhanh chóng khiến não bộ có cảm giác hưng phấn. "Khi giá tiền số tăng vọt, não của người chơi nhận được một lượng dopamine đem lại cảm giác sảng khoái. Sự biến động của tiền điện tử và khả năng giao dịch 24/7 có thể dẫn đến việc tăng cường quá mức và thường xuyên của dopamine khiến nó gây nghiện hơn nhiều so với giao dịch các tài sản khác như cổ phiếu vốn không biến động bằng và giờ giao dịch giới hạn", Sternlicht giải thích.

Bên cạnh đó, việc "trò chơi hóa" của các sàn càng thúc đẩy tình trạng nghiện. "Nhiều sàn giao dịch có giao diện giống trò chơi vui nhộn. Việc đánh bạc trên đó cũng khác các nền tảng đầu tư tiền thật. Điều này đặc biệt hấp dẫn với người trẻ, những người thích sự vui vẻ của các trò chơi", chuyên gia trị liệu này nói thêm.

Đối với Nguyên, cô cho biết đã "xóa app" được một tuần sau khi bị quản lý phê bình vì hiệu quả công việc sụt giảm. Số tiền còn lại trên sàn, cô mua một đồng coin yêu thích và không để tâm đến nó nữa. "Tôi sẽ tìm một công việc mới và cố gắng quên những gì đã qua", Nguyên chia sẻ.