Nghịch lý thừa - thiếu vật liệu san lấp

Có một nghịch lý gây ra nhiều khó khăn cho tỉnh Quảng Ninh cũng như các doanh nghiệp san lấp mặt bằng.

Đó là hàng triệu khối đất đá dư thừa trong quá trình khai thác than, nhưng lại không sử dụng cho việc san lấp. Điều này khiến tỉnh Quảng Ninh đành phải “hy sinh” một số đồi xanh để phục vụ các dự án.

Tỉnh Quảng Ninh thời gian qua chủ yếu tận dụng đất từ các dự án hạ cốt để san lấp... Trong khi đó, đất đá thải của ngành than đang ngày một dư thừa, thậm chí còn gặp khó khăn trong việc đổ thải do quỹ đất đổ thải đang “cạn kiệt”. Ảnh Lê Cường

Vướng chính sách?

Nhu cầu các dự án cần vật liệu san lấp mặt bằng tại Quảng Ninh hiện nay khá lớn, trong đó, Hạ Long trên 196 triệu m3, Móng Cái 80 triệu m3, Đông Triều trên 51 triệu m3, Vân Đồn 30 triệu m3, Đầm Hà trên 10 triệu m3… Đặc biệt, thị xã Quảng Yên có nhu cầu lớn nhất (trên 203 triệu m3) với nhiều dự án trọng điểm, như: Khu công nghiệp Sông Khoai, Khu công nghiệp Bắc Tiền Phong, tuyến đường ven sông…

Dự kiến giai đoạn 2020-2025, nhu cầu sử dụng nguồn vật liệu san lấp mặt bằng các dự án của thị xã cần khoảng trên 200 triệu m3 nhưng hiện Quảng Yên chỉ có duy nhất mỏ đất công viên nghĩa trang thị xã Quảng Yên trữ lượng 2,7 triệu m3. Đa số nguồn đất phục vụ san lấp mặt bằng vận chuyển từ các mỏ đất của các địa phương khác...

Thực tế thời gian qua cho thấy, để đáp ứng nguồn đất phục vụ cho công tác san lấp mặt bằng các dự án trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh luôn là bài toán khó cho các cơ quan chức năng và chính quyền các địa phương có dự án cũng như các chủ đầu tư. Nhiều doanh nghiệp do khó khăn về nguồn đất san lấp mặt bằng, nên tiến độ dự án bị chậm.

Trong khi đó, mỗi năm ngành than phát sinh khoảng 150 triệu m3 đất đá dư thừa. Bên cạnh đó, khối lượng đất đá thải tại các mỏ do Tổng Công ty Đông Bắc quản lý cũng vào khoảng 268 triệu tấn.

Làm sao “phá vỡ” nghịch lý này? Theo tìm hiểu của DĐDN, từ cuối năm 2020, tỉnh Quảng Ninh và các cơ quan liên quan đã nghiên cứu xây dựng Đề án “Tận dụng nguồn đất đá thải mỏ bỏ đi để làm vật liệu san lấp”. Tuy nhiên, đã hơn năm nay chủ trương này chưa thể đi vào thực tiễn một cách hiệu quả nhất.

Lý giải cho việc này, ông Nguyễn Văn Trường-Thường trực BCĐ 1642, công ty Kinh doanh than Quảng Ninh, đơn vị duy nhất được giao quản lý và bán nguồn đất đá thải cho các dự án san lấp cho biết: “Theo quy định, đất đá thải mỏ là hoạt động khoảng sản đi kèm than, chính vì vậy, việc quản lý như là khoáng sản thông thường, thẩm quyền xử lý thuộc về Bộ Tài nguyên và Môi trường (TNMT), muốn sử dụng được nguồn đất đá nói trên, UBND tỉnh Quảng Ninh phải báo cáo xin ý kiến Bộ TNMT”, ông Trường nói.

“Đặc biệt, mỗi một mỏ khai thác cũng như dự án đổ thải đều được đánh giá tác động môi trường và phê duyệt trước đó. Cho nên, giờ sử dụng đất đá từ các bãi thải mỏ sẽ phải làm thay đổi cách đánh giá tác động môi trường của từng đơn vị ngành than, các thủ tục về môi trường sẽ phải thay đổi khi sử dụng đất đá cho các dự án san lấp, việc này sẽ tốn kém thời gian rất nhiều”, ông Trường cho biết.

Giải pháp của Quảng Ninh

Ông Trần Như Long, Giám đốc Sở TNMT Quảng Ninh cho biết: “Sở đã bám sát Bộ Tài nguyên và Môi trường để đề nghị giải quyết việc sử dụng nguồn đất đá thải mỏ cho xây dựng. Bước đầu cũng đã gỡ khó cho một số dự án trên địa bàn, theo đó cuối tháng 3/2021, những tấn đất đá thải mỏ đầu tiên từ khu vực vỉa 17 Cánh Tây thuộc Công ty CP Than Núi Béo (TP Hạ Long) đã được bốc xúc, phục vụ san lấp dự án đường bao biển Hạ Long - Cẩm Phả. Tính đến nay, đã có 700.000m3 đất đá thải mỏ không có khoáng sản đi kèm sẽ tiếp tục được lấy phục vụ đắp đất nền đường dự án này”.

Cũng theo ông Long: “Để đảm bảo đáp ứng kịp thời nhu cầu vật liệu san lấp cho các dự án trên địa bàn tỉnh, thời gian tới, tỉnh tiếp tục bám sát Bộ TNMT và các bộ, ngành liên quan trong việc nghiên cứu, sửa đổi luật Khoáng sản theo hướng đơn giản thủ tục hành chính đối với việc cấp phép khai thác, sử dụng các mỏ đất đồi, ưu tiên đất đá thải mỏ để đảm bảo kịp tiến độ cho các dự án của tỉnh. Bên cạnh đó, tỉnh cũng sẽ tận dụng triệt để đất từ các dự án có đào, hạ cốt nền; các nguồn tro xỉ nhiệt điện và chất nạo vét từ luồng lạch để làm vật liệu san lấp mặt bằng dự án…”.

“Ngoài ra, UBND tỉnh đang chỉ đạo cơ quan chức năng khẩn trương xây dựng, công bố đơn giá vật liệu san lấp là đất đá thải mỏ trên địa bàn theo hướng hợp lý, để thúc đẩy việc ưu tiên sử dụng đất đá thải mỏ cho các dự án đầu tư xây dựng có sử dụng đất”, ông Trần Như Long, Giám đốc Sở TNMT Quảng Ninh nói.

Nếu tỉnh Quảng Ninh tận dụng tốt nguồn đất đá thải từ mỏ than thì sẽ tạo ra lợi ích kép. Đó là đáp ứng được tiến độ cho các dự án; giảm thiểu những nguy cơ về sạt lở, ô nhiễm môi trường và không phải phá bỏ đi những quả đồi với dải rừng xanh quý giá trên địa bàn để lấy đất san lấp mặt bằng.