Nghị định 38: Quy định 1,5 giây gây khó cho báo chí, vô tình "bảo hộ" cho các nền tảng quảng cáo xuyên biên giới?

Quy định 1,5 giây tại khoản 2 Điều 38, mục 2, Chương III của Nghị định 38 được chuyên gia đánh giá là gây khó cho báo chí trong hoạt động kinh doanh quảng cáo, vô tình 'bảo hộ' cho các nền tảng, doanh nghiệp quảng cáo xuyên biên giới.

Hôm nay, 1/6, Nghị định số 38/2021/NĐ-CP (Nghị định 38) quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa và quảng cáo, chính thức có hiệu lực.

Tuy nhiên, tại khoản 2 Điều 38, mục 2, Chương III của Nghị định 38 quy định các hành vi vi phạm về quảng cáo trên báo điện tử và trang thông tin điện tử đang có những ý kiến trái chiều.

Cụ thể, có nhiều ý kiến quan ngại với quy định “Thời gian chờ tắt hoặc mở quảng cáo không ở vùng cố định vượt quá 1,5 giây”; “Thiết kế, bố trí phần quảng cáo lẫn vào phần nội dung tin bài”, sẽ gây thiệt thòi cho các cơ quan báo chí, khi so sánh với những nền tảng quảng cáo xuyên biên giới như Google, Facebook, cho phép người xem bỏ qua quảng cáo sau ít nhất 5 giây.

Quy định này có thể "đẩy" doanh nghiệp chuyển từ quảng cáo trên các tờ báo sang các nền tảng mạng xã hội, kênh khác như YouTube, Facebook, Google. Vì ở đây, quảng cáo của họ được kéo dài 5 giây hoặc hơn, thậm chí có thể "bắt" người dùng xem hết với những video quảng cáo ngắn.

Hay với các nền tảng OTT hoặc game, quảng cáo đang không bị các quy định pháp lý theo luật Việt Nam khống chế. Người bị thiệt là báo chí và nhà quảng cáo, doanh nghiệp trong nước. Người hưởng lợi là các ông lớn như Google, Facebook, nhà phát hành game và ứng dụng OTT.

Trao đổi vấn đề này với Dân Việt, luật sư Diệp Năng Bình, Trưởng văn phòng Luật sư Tinh Thông Luật, cho biết, Điểm b khoản 2 Điều 38 Nghị định 38/2021 quy định, phạt tiền từ 10 - 15 triệu đồng nếu thời gian chờ tắt hoặc mở quảng cáo không ở vùng cố định trên báo điện tử và trang thông tin điện tử quá 1,5 giây. Tức là đồng nghĩa với việc cho phép người dùng nhấn nút bỏ qua quảng cáo (skip ad) trong 1,5 giây. Quy định này đang gây ra những ý kiến trái chiều trong những ngày gần đây.

Tuy nhiên, cần phải khẳng định rằng điều này không mới, trước đây, đã được quy định tại khoản 1 Điều 23 Luật Quảng cáo năm 2012 “Đối với những quảng cáo không ở vùng cố định, phải thiết kế để độc giả có thể chủ động tắt hoặc mở quảng cáo, thời gian chờ tắt hoặc mở quảng cáo tối đa là 1,5 giây”.

Khoản 3 Điều 55 Nghị định 158/2013/NĐ-CP cũng quy định: Phạt tiền từ 10 - 15 triệu đồng đối với hành vi “thời gian chờ tắt hoặc mở quảng cáo không ở vùng cố định vượt quá 1,5 giây”. Như vậy, quy định này đã có từ lâu và được áp dụng ổn định trước khi Nghị định 38/2021 có hiệu lực.

Song thực tế hiện nay cho thấy, thời gian tắt, mở quảng cáo trong 1,5 giây là "quá ngắn và không phù hợp thực tiễn".

Theo luật sư Bình, dù hướng đến mục tiêu bảo vệ quyền lợi độc giả, song quy định trên lại thiếu công bằng trong việc đảm bảo quyền của cá nhân/tổ chức mua dịch vụ quảng cáo, cũng như doanh nghiệp cung cấp dịch vụ quảng cáo.

Các công cụ tiếp cận khách hàng thông qua sản phẩm truyền thông chính thống bị thu hẹp, gây nhiều trở ngại, khó khăn cho ngành quảng cáo. Bên cạnh đó báo chí vốn là kênh uy tín để doanh nghiệp tiếp cận khách hàng.

Đặc biệt, trong đại dịch Covid-19, doanh nghiệp có nhu cầu sử dụng kênh báo chí nhiều hơn để tiếp cận công chúng.

Luật sư Bình nhấn mạnh, việc quy định như thế đã tạo nên sự cạnh tranh bất bình đẳng giữa các doanh nghiệp quảng cáo trong nước, các cơ quan báo chí với các mạng lưới quảng cáo xuyên biên giới. Vô tình bảo hộ cho hoạt động quảng cáo của các nền tảng này trong khi hiện họ có rất nhiều vấn đề sai phạm về nội dung và chất lượng quảng cáo nhưng chưa được khắc phục.

Tương tự, theo Hiệp hội Quảng cáo Việt Nam, quảng cáo trên báo chí của doanh nghiệp trong nước sẽ bị ảnh hưởng bởi quy định của nghị định này và mặc nhiên doanh nghiệp quảng cáo xuyên biên giới vô tình được hưởng lợi bởi tiêu chuẩn, nguyên tắc hoạt động của họ.

Để đăng quảng cáo trên báo chí hoặc kênh chính thống, doanh nghiệp sẽ phải đáp ứng nhiều thủ tục, từ pháp lý đến chất lượng sản phẩm dịch vụ.

Ở mặt tích cực, các thủ tục này giúp kiểm soát tốt hơn về nội dung cũng như cách thức xuất hiện quảng cáo. Trong khi đó, quảng cáo trực tuyến với không ít lỗ hổng đang dần trở thành mảnh đất béo bở để quảng cáo không phép, quảng cáo phản cảm lộng hành.

Nhiều quảng cáo không dừng lại nếu người xem không bấm nút bỏ qua, thậm chí nhiều quảng cáo còn buộc người xem phải xem hết nội dung mà không được lựa chọn tắt. Bên cạnh đó, cũng có nhiều trang tin điện tử, báo điện tử dễ dãi trong cách cho phép quảng cáo để câu view, quảng cáo chen vào nội dung tin bài…

Việc quản lý quảng cáo theo hướng đảm bảo chất lượng hơn là cần thiết, bảo vệ người tiêu dùng, người xem tránh những quảng cáo độc hại, sai sự thật là cần thiết. Do vậy, nhiều chuyên gia nhận định, siết quảng cáo cần hướng tới việc quản lý chất lượng thay vì những quy định gây cản trở như giới hạn 1,5 giây nêu trên.

Đặc biệt, trong bối cảnh Chính phủ ra chương trình hành động về chuyển đổi số, việc quảng cáo trên nền tảng công nghệ của các báo là hợp lý, việc quy định chi tiết như thế này vừa gây khó cho doanh nghiệp quảng cáo, vừa đẩy các cơ quan báo chí chính thống khó khăn trong hoạt động quảng cáo, ngày càng xa "miếng bánh" doanh thu.