Nghẽn lệnh HoSE: Vượt cơ chế nhưng đợi đến bao giờ?

Sự vào cuộc của Công ty FPT tuần qua đã hé mở giải pháp mới chưa từng có tiền lệ cho bài toán “nghẽn hệ thống giao dịch” của sàn HoSE. Trong tất cả các giải pháp được dự kiến trước đó, việc một đơn vị tư nhân xây dựng hệ thống giao dịch tạm thời cho HoSE không được tính đến.

Vượt qua rào cản “cơ chế”

Cuộc họp do Bộ Tài chính chủ trì ngày 9-3 đã chốt được phương án cải biên hệ thống giao dịch sẵn có của HNX để xây dựng một hệ thống giao dịch tạm thời cho sàn HoSE có sự tham gia của đơn vị tư nhân trong nước.

Việc xuất hiện giải pháp bất ngờ này không phải là điều bất khả thi nhưng không được tính đến, vì trước nay chỉ có sở giao dịch và các bên liên quan chủ động tìm kiếm giải pháp và bị bó hẹp trong những gì có thể thực hiện được ngay, hoặc nằm trong giới hạn của “cơ chế”.

Sáng kiến “ký gửi” một phần giao dịch cổ phiếu sang hệ thống giao dịch của sàn HNX cũng là giải pháp gần giống với giải pháp mà FPT đề xuất. Trên thực tế, HNX cũng đã xúc tiến xây dựng bảng giao dịch riêng cho cổ phiếu sàn HoSE.

Giải pháp này có thể tận dụng tài nguyên sẵn có của một trong hai đơn vị thuộc Bộ Tài chính mà không phải trang bị thêm, không tốn chi phí, cũng như sử dụng được nhân lực kỹ thuật “trong biên chế”.

Với giải pháp của FPT đề xuất, hệ thống giao dịch sử dụng cho sàn HNX sẽ được chỉnh sửa và chạy trên một hệ thống máy chủ mới khác với hệ thống hiện tại của HoSE.

Nguồn vốn tư nhân sẽ được huy động để mua phần cứng (hệ thống máy chủ mới), đội ngũ kỹ thuật vốn triển khai hệ thống cho HNX trước đây sẽ chỉnh sửa phần mềm. Hệ thống giao dịch mới chỉnh sửa này sẽ tạm thời thay thế hệ thống giao dịch đang vận hành tại HoSE.

Có thể thấy ngay yếu tố “vượt cơ chế” trong giải pháp này nếu không có sự chấp thuận từ cấp cao nhất thì không thể thực hiện được. Đó cũng là lý do vì sao trong danh sách giải pháp được đưa ra, không có giải pháp tương tự của FPT: Việc một đơn vị tư nhân được lựa chọn triển khai ngay công việc không qua các quy trình thông thường.

Việc thay đổi “lõi” hệ thống giao dịch có thời hạn (chỉ vận hành trong vài tháng cho đến khi triển khai toàn diện hệ thống KRX) là điều không được nghĩ đến. Thậm chí đơn giản như khả năng HoSE mua hệ thống máy chủ mới ngay lập tức cũng là điều bất khả thi.

Việc HoSE huy động vốn ngoài ngân sách để mua sắm thiết bị càng không tưởng!

Mặt khác, nếu không có sự tự nguyện hỗ trợ tài chính, nhân lực của các đơn vị tư nhân để “thử nghiệm” giải pháp – dù không thành công cũng không gây thiệt hại gì cho ngân sách và cho TTCK thì không thể chọn một giải pháp tốn kém, không hiệu quả về mặt thời gian và rủi ro như vậy.

Hệ thống KRX đang được gấp rút triển khai và đây là một hệ thống tổng thể vận hành TTCK, còn hiện tượng nghẽn hệ thống là sự cố xảy ra trong ngắn hạn. Giải pháp thay lõi hệ thống giao dịch cũng chỉ nhằm xử lý tình huống, về mặt tính chất cũng không khác lắm giải pháp nâng lô, chuyển sàn hay “ký gửi giao dịch”, thậm chí phức tạp hơn về mặt kỹ thuật.

Câu hỏi về thời điểm

Giới đầu tư hiện quan tâm nhất là bao giờ giải pháp thay “lõi” giao dịch sẽ được áp dụng để thị trường vận hành bình thường, không còn hiện tượng nghẽn lệnh. Mốc thời gian được các bên đưa ra tập trung trong khoảng thời gian 3-4 tháng.

Theo một nguồn tin am hiểu về hệ thống giao dịch hai sàn, thị trường quan tâm hiện tại là phần giao dịch bị quá tải và đang được thay thế, nhưng hệ thống phần mềm quản lý TTCK nói chung bao gồm nhiều thành phần khác nhau chứ không chỉ là khớp lệnh.

Phần “lõi” giao dịch mới do FPT chỉnh sửa là phần đang được sử dụng tại HNX và sẽ phải kết nối với nhiều bộ phận công nghệ khác đang có tại HoSE như công bố thông tin, giám sát giao dịch, cũng như kết nối với Trung tâm lưu ký và các CTCK thành viên.

Việc chỉnh sửa để các hệ thống “nói chuyện” được với nhau sẽ mất nhiều thời gian, chứ không đơn giản là thay thế phần mềm lõi giao dịch là xong.

Trước đây, trong giải pháp sàn HNX sẽ tạo một bảng giá riêng cho các cổ phiếu HoSE “ký gửi giao dịch”, thì việc chỉnh sửa các hệ thống liên quan cũng không khác nhiều so với nhiệm vụ này. Các CTCK được hỏi ý kiến đều cho rằng việc chỉnh sửa sẽ tốn kém chi phí và nhiều đơn vị không tự chủ được công nghệ.

Một nửa số CTCK được hỏi trả lời thời gian chỉnh sửa cần ít nhất 2 tháng, nửa còn lại cho không nhanh hơn 4 tháng. Giải pháp mà FPT đưa ra cũng gần tương tự với giải pháp tạo bảng riêng cho cổ phiếu HoSE ở sàn HNX, chỉ khác ở hệ thống máy chủ mới đặt tại HoSE thay vì sử dụng luôn hệ thống sẵn có tại HNX.

Tổng giám đốc một CTCK đề nghị dấu tên cho biết, về chủ trương công ty phải ủng hộ giải pháp này hay bất kỳ giải pháp nào để chống nghẽn lệnh, nhưng khó khăn lại dồn lên vai công ty. Chi phí tăng thêm ngoài dự kiến mà giải pháp nói trên cũng chỉ mang tính ngắn hạn, vì ngay từ đầu đã được xác định là “tạm thời thay thế” để chờ đến khi có hệ thống mới.

“Nếu thời gian chỉnh sửa kéo dài tới 6 tháng mới chạy được, rồi vài tháng sau lại chuyển sang hệ thống mới thì tính hiệu quả phải xem lại. Tôi nghĩ ngay từ đầu giải pháp này không được tính đến vì hiệu quả so với thời gian là quá ít. Lo nhất là lỡ lại có trục trặc thì thị trường buộc phải gián đoạn, trong khi lúc này tuy nghẽn nhưng ít nhất vẫn giao dịch hàng chục ngàn tỷ đồng được”.

Về mặt kỹ thuật, điều này nghĩa là FPT sẽ nhận phần lớn việc chỉnh sửa các tham số đầu vào, đầu ra sao cho phù hợp với các hệ thống hiện có ở HoSE lẫn ở các CTCK. FPT chỉ có thể khống chế được phần nào tiến độ của phần việc này. Tuy nhiên, một hệ thống giao dịch hoạt động trơn tru, an toàn và chính xác thì phải trải qua quá trình thử nghiệm nghiêm ngặt.

Điều này lại phụ thuộc vào tổng thể các thành phần có kết nối vào hệ thống. Đặc biệt, nhiệm vụ giám sát, công bố thông tin là tối quan trọng, chưa kể đến tính ổn định của hệ thống mới do phải kết nối với nhiều thành phần khác không cùng hệ thống.

Câu hỏi về tiến độ như vậy vẫn chỉ mang tính ước đoán và các yếu tố nảy sinh trong quá trình triển khai vẫn không thể tính trước hết được. Một điều khá tế nhị nữa là khi hệ thống KRX hoàn thiện, hệ thống được chỉnh sửa tạm thời này sẽ dùng để làm gì?

Phía FPT thì cho rằng hệ thống này có thể được sử dụng làm hệ thống dự phòng cho KRX. Tuy nhiên một ý kiến trong lĩnh vực này cho biết, KRX là một hệ thống tổng thể quản lý toàn bộ thị trường, từ giao dịch tới giám sát, thanh toán bù trừ, lưu ký...

Vì thế việc chỉnh sửa lõi giao dịch hiện chỉ để kết nối với hệ thống của Thái Lan, không sử dụng được cho hệ thống của KRX.