Ngành dầu khí Nga bắt đầu "ngấm đòn" từ các lệnh trừng phạt

Theo tờ Wall Street Journal ngày 23/3, căng thẳng Nga-Ukraine và làn sóng trừng phạt đáp trả của phương Tây đã bắt đầu tác động vào động cơ tăng trưởng kinh tế của Nga: Đó là ngành công nghiệp dầu khí.

Mỹ và Canada đã cấm nhập khẩu dầu mỏ của Nga, trong khi Liên minh châu Âu (EU) cũng đang xem xét lệnh cấm tương tự. Mặc dù phần lớn các lệnh trừng phạt của phương Tây cho đến nay đều tránh việc trực tiếp hạn chế phần lớn hoạt động xuất khẩu năng lượng của Nga, nhưng các hạn chế của Mỹ và EU đã cắt đứt khả năng tiếp cận nguồn tài trợ và công nghệ tiên tiến để phát triển của Nga, cũng như khả năng duy trì hoạt động của các mỏ dầu khí của nước này.

Trong khi đó, một cuộc di cư của các công ty năng lượng phương Tây đang làm gián đoạn các dự án lớn từ Bắc Cực đến Thái Bình Dương. Giới thương nhân và ngân hàng cũng tìm cách tránh các chuyến hàng chở dầu của Nga trong những tuần gần đây. Những động thái này có thể ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất dầu của Nga, khi mà cứ 10 thùng khai thác thì có một thùng được bơm ra thị trường toàn cầu.

Ông Mikhail Krutikhin, một đối tác của công ty tư vấn độc lập RusEnergy, cho biết điều này sẽ khiến ngành công nghiệp dầu khí của Nga bị ảnh hưởng trong nhiều năm khi mất đi khả năng cạnh tranh. Đây cũng là một đòn giáng mạnh khác đối với kinh tế Nga khi lĩnh vực dầu khí chiếm khoảng 40% nguồn thu ngân sách của nước này. Các nhà phân tích cho biết khoảng 1,5 triệu người làm việc trong ngành này có thể mất việc làm vào năm tới.

Các vết rạn nứt đang bắt đầu xuất hiện. Một tập đoàn đường ống lớn đã cảnh báo rằng các lệnh trừng phạt của phương Tây có thể làm chậm quá trình sửa chữa đường ống. Đầu tuần này, Nga cho biết, xuất khẩu dầu qua đường ống từ Kazakhstan đến Biển Đen có thể tạm thời giảm khoảng 1 triệu thùng/ngày - chiếm khoảng 1% nhu cầu dầu toàn cầu - vì thiệt hại do bão. Các quan chức Nga cho biết việc sửa chữa có thể mất tới hai tháng.

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), sản lượng dầu của Nga, bao gồm cả dầu thô và dầu ngưng tụ, dự kiến sẽ giảm 15% trong năm nay, xuống mức thấp nhất kể từ năm 2003. Các chuyên gia tư vấn của Rystad Energy nói rằng sản lượng có thể không bao giờ trở lại mức đỉnh cao như trước khi những xung đột xảy ra nếu các lệnh trừng phạt kéo dài trong vài năm.

Khí đốt tự nhiên của Nga là nguồn cung cấp năng lượng chính cho châu Âu. Các nhà hoạch định chính sách đang gấp rút tìm cách giảm bớt sự phụ thuộc vào năng lượng Nga. Đức đã đóng băng dự án đường ống Dòng chảy phương Bắc 2 (Nord Stream 2) trị giá 11 tỷ USD, dự án có thể làm tăng gấp đôi công suất của một tuyến đường hiện tại của Nga.

Mặc dù dầu Nga vẫn đang chảy sang châu Âu, nhưng nhiều thương nhân đã tránh các lô hàng này do các ngân hàng từ chối tài trợ sau khi Nga thực hiện chiến dịch quân sự tại Ukraine. Hiện tại, dầu thô Urals chuẩn của Nga đang được bán với giá khoảng 85 USD/thùng, giảm mạnh so với dầu Brent chuẩn quốc tế ở mức 115 USD/thùng. Điều này cho thấy loại dầu này không có đủ người mua.

George Voloshin, một chuyên gia phân tích của công ty tư vấn Aperio Intelligence, cho biết: “Nếu xu hướng này tiếp tục, ngay cả khi không có các biện pháp trừng phạt trực tiếp đối với xuất khẩu dầu, các bể chứa dầu trong nước của Nga sẽ đầy và sẽ không có nơi nào khác để chứa dầu”.

Các quan chức Nga cho biết, nước này sẽ đa dạng hóa các điểm đến xuất khẩu và cố gắng duy trì sản lượng dầu ổn định. Phó Thủ tướng Alexander Novak nói rằng: “Chúng tôi sẽ cố gắng hết sức để không giảm xuất khẩu”.

Ngay sau khi căng thẳng Nga-Ukraine bùng phát, BP PLC cho biết họ sẽ thoái gần 20% cổ phần của mình tại nhà sản xuất dầu Rosneft do nhà nước Nga kiểm soát, trong khi Shell PLC cho biết, họ sẽ chấm dứt các liên doanh với Nga. Exxon Mobil Corp cũng nói rằng họ sẽ ngừng sản xuất tại một dự án dầu khí trị giá hàng tỷ USD mà tập đoàn này thực hiện trên đảo Sakhalin ở Bắc Thái Bình Dương.

Trong những ngày gần đây, các công ty dịch vụ dầu mỏ lớn nhất thế giới như Halliburton Co., Baker Hughes Co. và Schlumberger Ltd., cho biết, họ đang ngừng hoạt động hoặc tạm ngừng đầu tư và triển khai công nghệ mới ở Nga. Đó là một cú giáng mạnh đối với lĩnh vực mà ở đó các công ty dịch vụ dầu mỏ nước ngoài cung cấp hỗ trợ quan trọng.

Ví dụ, các công ty này cung cấp 60% phần mềm đối với ngành công nghiệp dầu khí của Nga. Trong khi các công ty trong nước của Nga chủ yếu thực hiện hầu hết các công việc khoan cơ bản, các công ty quốc tế thống trị thị trường về các kỹ thuật thăm dò và xử lý tiên tiến. Ông Audun Martinsen, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu dịch vụ năng lượng tại Rystad, cho biết: “Điều này sẽ tác động đến sản xuất dầu của Nga vì nước này sẽ thiếu các khoản đầu tư mới và thiếu công nghệ mà Nga cần”.

Sản lượng dầu của Nga dự kiến sẽ đạt đỉnh trong thập kỷ này. Hầu hết các giếng đang hoạt động của nước này đều cũ và đòi hỏi các kỹ thuật tốn kém, tốn nhiều công sức để đưa dầu thô ra khỏi lòng đất.

Trong lĩnh vực khí đốt, Nga đặt cược lớn vào việc tăng cường thị phần khí đốt tự nhiên hóa lỏng toàn cầu, cũng như dựa vào các công ty quốc tế để khai thác các mỏ khí trong điều kiện khắc nghiệt của Bắc Cực.

Ông Martinsen nói rằng hiện nay Nga sẽ không có quyền tiếp cận với công nghệ cần thiết như các đơn vị hóa lỏng và các dịch vụ kích thích vỉa chứa, vốn rất quan trọng để phát triển cơ sở hạ tầng. Trong khi đó, các nhà lọc dầu sẽ gặp khó khăn trong việc tìm nguồn cung cấp một số hóa chất cần thiết cho quá trình tinh chế của họ.