Ngành bán hàng đa cấp: Đẩy lùi tình trạng biến tướng

Bán hàng đa cấp là một phương thức bán hàng được thừa nhận bởi pháp luật Việt Nam. Nhưng hiện nay tình trạng biến tướng mô hình bất chính, tiềm ẩn hành vi có tính chất lừa đảo núp bóng loại hình kinh doanh theo phương thức đa cấp đang diễn biến rất phức tạp.

Tính đến hết năm 2020, trên thị trường có 22 doanh nghiệp được cấp giấy chứng nhận hoạt động bán hàng đa cấp hoạt động hợp pháp, đạt doanh thu hơn 15.400 tỷ đồng. Đây được cho là hoạt động có thể mang lại thu nhập và cơ hội thành công cho nhiều người. Tuy nhiên trên thị trường, việc biến tướng hoạt động đa cấp để trục lợi diễn ra khá phổ biến. Do đó cần phải có sự tham gia của cơ quan quản lý nhà nước định hướng chính sách, hoàn thiện hệ thống các quy định quản lý nhà nước trong lĩnh vực bán hàng đa cấp phù hợp với thực tiễn.

Theo đại diện Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công thương), bán hàng đa cấp là một ngành được thế giới công nhận và được điều chỉnh chặt chẽ bởi pháp luật Việt Nam. Các doanh nghiệp bán hàng đa cấp chính thống ở Việt Nam đã tồn tại, phát triển trong gần 20 năm qua và đến nay ngành bán hàng đa cấp đã cơ bản được định hình, hoạt động trong quy củ, dưới sự quản lý chặt chẽ của nhà nước. Tính đến hết năm 2020, trên thị trường có 22 doanh nghiệp được cấp giấy chứng nhận hoạt động bán hàng đa cấp hoạt động hợp pháp, đạt doanh thu hơn 15,4 nghìn tỷ đồng năm 2020 với tổng số lượng người tham gia hơn 800 nghìn người. Tổng số thuế các doanh nghiệp đã nộp về ngân sách nhà nước đạt hơn 1.800 tỷ đồng. Tuy nhiên, thời gian qua, đã có nhiều hoạt động đa cấp biến tướng, lợi dụng đa cấp lừa đảo, thu hút tài chính, gây bức xúc dư luận. Có rất nhiều doanh nghiệp lợi dụng hình thức kinh doanh theo phương thức đa cấp để thu hút đầu tư, hoạt động bất hợp pháp như hoạt động của hệ thống Gold Time Coffee, dự án “OWIFI”, My Aladin, các mô hình đầu tư tài chính, ngoại hối như Lion Group, Liber Forex... Bộ Công thương đã phối hợp với cơ quan chức năng và địa phương đưa ra những cảnh báo, tuyên truyền cho người dân về các hình thức lừa đảo này.

Theo ông Trịnh Anh Tuấn, Phó cục trưởng Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công thương), bán hàng đa cấp là một phương thức bán hàng được thừa nhận bởi pháp luật Việt Nam. Nhưng hiện nay tình trạng biến tướng mô hình bất chính, tiềm ẩn hành vi có tính chất lừa đảo núp bóng loại hình kinh doanh theo phương thức đa cấp đang diễn biến rất phức tạp. Các đối tượng với nhiều thủ đoạn tinh vi, đánh vào lòng tham và sự thiếu hiểu biết của nhiều người, đã lôi kéo được nhiều thành phần, nhất là các bạn trẻ gia nhập vào mạng lưới đa cấp phi pháp. Những vụ việc này không chỉ gây mất an toàn trật tự xã hội mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín của ngành kinh doanh đa cấp được pháp luật điều chỉnh và bảo vệ tại Việt Nam cũng như trên thế giới.

Trên địa bàn Hà Nội, tính đến hết quý I/2021 có 19 doanh nghiệp bán hàng đa cấp đang hoạt động, kinh doanh các mặt hàng chủ yếu là thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, đồ gia dụng... Thực tế đến nay, mạng lưới hoạt động bán hàng đa cấp trên địa bàn vẫn tiềm ẩn nhiều yếu tố phức tạp, khó kiểm soát. Vẫn còn xảy ra tình trạng hoạt động kinh doanh lợi dụng mô hình đa cấp để lừa đảo đối với đối tượng không phải hàng hóa như: hoạt động đầu tư tiền vào các dự án, khóa học, ví điện tử… là những nội dung không thuộc phạm vi quản lý của Nghị định 40/2018/NĐ-CP nên khó khăn trong công tác quản lý. Những công ty, tổ chức hoạt động trong lĩnh vực này thường chỉ hoạt động thời gian ngắn rồi dừng và chuyển sang hoạt động tại địa điểm mới nên gây khó khăn cho công tác phát hiện, điều tra, xử lý của cơ quan công an. Chính vì vậy, thành phố đã có những quy chế nhằm siết chặt quản lý, làm lành mạnh thị trường kinh doanh đa cấp để kiểm soát tốt hoạt động bán hàng đa cấp, đẩy lùi được hành vi bán hàng đa cấp bất chính để trục lợi, đồng thời tạo điều kiện cho doanh nghiệp kinh doanh đa cấp chân chính hoạt động.

Theo đại diện Sở Công thương TP. Hà Nội, trước thực trạng biến tướng cần phải xử lý nghiêm các hành vi lừa đảo trong hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp, việc lợi dụng kinh doanh theo phương thức đa cấp để huy động tài chính nhằm mục đích lừa đảo dưới nhiều hình thức. Đặc biệt là tăng cường công tác quản lý, cấp Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp, xử lý nghiêm, thậm chí đình chỉ, rút giấy phép kinh doanh đa cấp đối với các DN có nhiều sai phạm. Để tránh bị lôi kéo vào bẫy lừa đảo bán hàng đa cấp, người dân cần nhận thức rõ các dấu hiệu lừa đảo như mời chào tham gia đầu tư, nộp tiền, hứa hẹn trả các khoản lợi nhuận cao bất thường; hay khuyến khích người mua gửi hàng tại kho của công ty khi nào bán được thì đến lấy; kinh doanh theo phương thức đa cấp nhưng không có sản phẩm hàng hóa; đồng thời cần tiếp tục tăng cường thực hiện công tác thông tin, tuyên truyền về các biến tướng của bán hàng đa cấp cho người dân, doanh nghiệp, người tham gia bán hàng đa cấp.

Thời gian qua, các cơ quan quản lý đã thực hiện nhiều biện pháp tuyên truyền, cảnh báo về các hành vi có dấu hiệu hoạt động bán hàng đa cấp trái phép để nâng cao nhận thức, đồng thời ngăn ngừa được các thiệt hại tiềm ẩn cho người dân. Tuy nhiên, nhiều người chưa biết rõ phương thức kinh doanh nên vẫn xảy ra tình trạng bị lợi dụng, lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Bởi vậy các hoạt động này cần được tiếp tục đẩy mạnh, nhân rộng và đi vào chiều sâu hơn nữa để đưa thông tin được đến đông đảo người dân hơn.

Muốn bảo vệ chính mình, doanh nghiệp kinh doanh đa cấp chân chính phải đầu tư, nâng cao chất lượng sản phẩm, đẩy mạnh sản phẩm đến tay người tiêu dùng, chứ không phải chỉ tiêu thụ trong hệ thống. Quản lý chặt chẽ các hoạt động, tăng cường đào tạo để nhà phân phối kinh doanh đúng pháp luật. Giám sát, theo dõi thị trường chặt chẽ để phát hiện những bất thường của thị trường. Chính doanh nghiệp phải biết được sự bất thường này và có kết nối với Bộ Công thương để bộ có thông tin xử lý kịp thời. Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng sẽ tăng cường phối hợp xử lý các doanh nghiệp kinh doanh không đúng các quy luật pháp luật, ông Trịnh Anh Tuấn chia sẻ