Ngăn rút BHXH một lần: Quan trọng là tiền lương phải đủ sống

Để người lao động không phải rút bảo hiểm xã hội 1 lần, nhiều ý kiến cho rằng, bên cạnh sửa đổi chính sách, cần có những giải pháp tổng thể về việc làm, thu nhập.

Điều quan trọng nhất đối với người lao động là tiền lương phải đủ sống

Thực tế, đa số lao động rút bảo hiểm xã hội là do gặp phải những khó khăn trong cuộc sống, không thể xoay xở được nữa.

Những người muốn nhận bảo hiểm xã hội một lần chủ yếu từ 20-39 tuổi, trong đó nhiều nhất là từ 25-29 tuổi (chiếm 27,6%). Số người có trên 10 năm đóng bảo hiểm xã hội có xu hướng nhận bảo hiểm xã hội một lần ngày càng tăng.

Theo thống kê của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, năm 2021, có tới hơn 960 nghìn người rút bảo hiểm xã hội một lần. Con số này của năm 2022 là hơn 895 nghìn người.

TS. Vũ Minh Tiến, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Công nhân và Công đoàn, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho rằng, hầu hết người lao động biết thiệt thòi nhưng vẫn quyết định rút bảo hiểm xã hội một lần là vì lý do kinh tế, khó khăn bức bách.

Họ rất cần những khoản tiền 5-10 triệu đồng, hoặc vài chục triệu đồng để trả các khoản vay "nóng" lãi suất cao, chi khám, chữa bệnh cho người thân, thậm chí là để lo chi tiêu sinh hoạt hàng ngày.

Bên cạnh những người có lý do chính đáng, cũng có số lượng ít người lao động chưa thực sự nhận thức hết lợi ích của việc giữ lại bảo hiểm xã hội. Một bộ phận lại nghe theo xúi giục, lo lắng chính sách sẽ thay đổi gây khó rút hoặc bị thiệt thòi hơn nên nhanh chóng tìm cách rút bảo hiểm xã hội một lần…

TS. Vũ Minh Tiến khẳng định, tình trạng này gây ra rất nhiều hệ lụy, cả trước mắt và lâu dài, với người lao động và gia đình họ, cũng như hệ thống an sinh xã hội. Trong đó, người lao động là thiệt thòi nhất, đặc biệt là những lao động nghèo càng trở nên khốn khó hơn khi ốm đau, khi về già: không tích lũy, không lương hưu, không bảo hiểm y tế, thiếu chỗ dựa, tạo gánh nặng cho người thân và xã hội…

Để người lao động không phải rút bảo hiểm xã hội một lần, theo ông Vũ Minh Tiến, điều quan trọng nhất là người lao động khi làm việc, lương phải đủ sống và có tích lũy để dành cho rủi ro ốm đau, bệnh tật, giảm hoặc mất việc làm.

Cần có chính sách hỗ trợ người lao động giải quyết khó khăn trước mắt

Viện trưởng Viện Nghiên cứu Công nhân và Công đoàn đưa ra giải pháp, các Ngân hàng có thể liên kết với cơ quan giải quyết chế độ bảo hiểm xã hội một lần để có hình thức cấp tín dụng cho người lao động vay, với lãi suất phù hợp, ứng với số tiền dự định rút bảo hiểm xã hội một lần, trong một thời hạn nhất định và có thể gia hạn theo quy định của ngân hàng.

Khoản tiền rút bảo hiểm xã hội một lần chính là tài sản thế chấp. Đây là cách sẽ được nhiều người lao động lựa chọn để vừa giải quyết được vấn đề "kinh tế" trước mắt, vừa kéo dài cơ hội để người lao động tham gia nối tiếp trở lại bảo hiểm xã hội.

Trong khi đó, theo TS. Bùi Sỹ Lợi, thực tế, rút một phần quỹ bảo hiểm xã hội một lần, có thể vẫn không đủ nguồn lực để trang trải cuộc sống và tạo mở việc làm của gia đình người lao động. Do đó, rất cần những gói vay ưu đãi để hỗ trợ thêm cho họ. Đồng thời, cần có chính sách tạo "sinh kế" giải quyết việc làm bền vững, hoặc hỗ trợ doanh nghiệp ổn định sán xuất, chuyển đổi ngành. Hỗ trợ đào tạo lại nghề cho người lao động qua quỹ bảo hiểm thất nghiệp theo quy định của Luật Việc làm.

Nhà nước cũng cần có chính sách đầu tư phát triển kinh tế hộ gia đình, thông qua vay vốn ưu đãi, hỗ trợ kỹ thuật, chuyển giao công nghệ, kỹ năng quản lý; khuyến khích và có chính sách hỗ trợ vốn, đất đai, tìm kiếm thị trường cho các hợp tác xã, hộ gia đình trung lưu để thu hút người lao động làm việc, tăng thu nhập bảo đảm cuộc sống, và trở lại tham gia hệ thống bảo hiểm xã hội.

Xem xét giảm thời gian đóng bảo hiểm xã hội

Nhiều chuyên gia, nhà nghiên cứu cho rằng, một trong những việc quan trọng hiện nay là phải khẩn trương trình Quốc hội ban hành dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) và Luật Việc làm, để quản lý tốt hơn tình trạng hưởng bảo hiểm xã hội một lần.

Một trong những giải pháp hữu hiệu là cần rút ngắn thời gian đóng bảo hiểm xã hội xuống còn 15 năm, thậm chí 10 năm, thay vì phải đóng như hiện nay. Việc hạn chế tình trạng rút bảo hiểm xã hội một lần nhằm đảm bảo lợi ích lâu dài cho tương lai của người lao động là hết sức cần thiết.

Cho phép rút 50% bảo hiểm xã hội một lần

Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội vừa trình Chính phủ dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi).

Ông Nguyễn Duy Cường, Phó Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm xã hội (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội) cho hay, dự thảo Luật đã bổ sung thêm nhiều quy định nhằm khuyến khích người lao động lựa chọn tham gia hoặc bảo lưu thời gian tham gia bảo hiểm xã hội để đủ điều kiện hưởng lương hưu hàng tháng.

Theo đó, người lao động khi đến tuổi nghỉ hưu mà chưa đủ điều kiện hưởng lương hưu sẽ có thêm lựa chọn hưởng trợ cấp hằng tháng bằng mức trợ cấp xã hội. Người hưởng trợ cấp hàng tháng được hưởng bảo hiểm y tế, kinh phí do ngân sách nhà nước đảm bảo.

Đối với quy định về bảo hiểm xã hội một lần, dự thảo xin ý kiến với hai phương án. Theo đó, phương án 1 là giữ nguyên quy định hiện hành. Cụ thể, sau 12 tháng không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và có thời gian đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ 20 năm, người lao động sẽ được rút bảo hiểm xã hội một lần.

Phương án 2 quy định thay đổi theo hướng vẫn cho phép người lao động hưởng bảo hiểm xã hội một lần để trước mắt đáp ứng nhu cầu của bản thân, gia đình, song vẫn bảo lưu phần còn lại để có thể tiếp tục tham gia và hưởng chế độ khi đủ tuổi nghỉ hưu.

Với phương án này, sau 12 tháng không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và có thời gian đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ 20 năm mà người lao động có yêu cầu thì được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào Quỹ Hưu trí và tử tuất.

Thời gian đóng bảo hiểm xã hội còn lại được bảo lưu, ghi nhận trên sổ bảo hiểm xã hội để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội.

Theo ông Lê Hùng Sơn, Phó Tổng Giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam, việc sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 là nhằm mở rộng, gia tăng quyền, lợi ích, tạo sự hấp dẫn để thu hút người lao động tham gia bảo hiểm xã hội, bảo đảm tốt nhất quyền lợi cho người lao động.

"Năm 2022, có hơn 895.000 người rút bảo hiểm xã hội một lần. Trong bối cảnh đó, phương án người lao động được rút 50% thời gian đóng và bảo lưu 50% còn lại để hưởng chế độ sẽ hài hòa lợi ích trước mắt và lâu dài cho người lao động", ông Lê Hùng Sơn nhận định.

Trước "làn sóng" rút bảo hiểm xã hội một lần, ông Lê Hùng Sơn nhấn mạnh: Người lao động cần hiểu rằng, cùng với việc điều chỉnh tỉ lệ hưởng bảo hiểm xã hội một lần, dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) cũng đưa ra nhiều sự lựa chọn, quyền lợi cho người lao động khi tiếp tục tham gia bảo hiểm xã hội như tham gia tiếp để nhận lương hưu, hoặc nhận trợ cấp hưu trí hàng tháng sớm hơn thay vì chờ đến 80 tuổi.

Ông Lê Đình Quảng, Phó Trưởng ban Chính sách-Pháp luật, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam nhấn mạnh: Với những chính sách được đề xuất bổ sung, sửa đổi trong dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội mới sẽ mở ra rất nhiều lựa chọn cho người lao động với độ mở cao.

Tuy nhiên, ông Lê Đình Quảng cũng cho rằng, quy định sau 12 tháng không tham gia bảo hiểm xã hội mới có thể rút bảo hiểm xã hội một lần cần được cân nhắc lại. Cơ quan soạn thảo có thể cân đối khoảng thời gian quy định để rút bảo hiểm xã hội một lần là khoảng 3 tháng sau khi người lao động mất việc thì có thể hưởng bảo hiểm thất nghiệp, sau đó vẫn không có việc làm, nguồn tiền nào khác thì có thể rút bảo hiểm xã hội một lần để kịp thời giải quyết khó khăn.

Đây cũng là khoảng thời gian đủ để người lao động cân nhắc quyền lợi thiệt hơn về lâu dài, còn nếu tiếp tục có việc làm thì không ai rút bảo hiểm xã hội một lần, người lao động sẽ chỉ rút nếu thật sự gặp khó khăn.