'Nếu không thu phí cao tốc, khoản kinh phí bảo trì khổng lồ sẽ là bài toán khó'

Bộ trưởng GTVT Nguyễn Văn Thắng cho biết, thu phí qua đầu phương tiện hiện mới đáp ứng 35-40% nhu cầu bảo trì, nếu không thu phí trên đường cao tốc do Nhà nước đầu tư sẽ gây khó khăn liên quan đến kinh phí để bảo trì.

Tiếp tục phiên thảo luận ở hội trường về dự án Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ, sáng 24/11, Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thắng phát biểu giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu.

Tại phiên họp, Bộ trưởng cho biết, Bộ Giao thông Vận tải nghiêm túc tiếp thu ý kiến xác đáng để chỉnh lý hoàn thiện hồ sơ dự án Luật. Về vấn đề chung như nội hàm phạm vi điều chỉnh, Bộ sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Bộ Công an để rà soát, chỉnh lý dự án Luật đường bộ và dự án Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ, nhằm bảo đảm tính thống nhất, không trùng lặp và thuận lợi trong áp dụng pháp luật.

Về quỹ đất dành cho kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, quy định này được xây dựng, nghiên cứu trên cơ sở Nghị quyết số 1210/2016/UBTVQH13 về phân loại đô thị, được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị quyết 26/2022/UBTVQH15, để đảm bảo tính khả thi, dự thảo luật quy định tỷ lệ quỹ đất giao thông đô thị so với đất xây dựng đô thị đối với xây dựng mới, không áp dụng đối với các đô thị hiện hữu.

Đồng thời bổ sung các quy định về khu vực đặc thù để đảm bảo tỷ lệ quỹ đất theo quy định chung, do yêu cầu phải bảo tồn các khu đô thị cổ, các khu đô thị nằm ở vùng núi, biên giới hải đảo, điều kiện mặt bằng rất khó khăn.

Đối với nguồn tài chính để đầu tư xây dựng, quản lý, vận hành khai thác và bảo trì kết cấu hạ tầng đường bộ, có ý kiến đề nghị đánh giá sự cần thiết bổ sung phí sử dụng đường cao tốc bên cạnh phí sử dụng đường bộ qua đầu phương tiện.

Bộ trưởng Giao thông Vận tải cho biết, thực hiện chủ trương của Quốc hội tại Nghị quyết phê duyệt đầu tư các tuyến đường cao tốc, Bộ đã triển khai nghiên cứu phương án thu trên các tuyến đường cao tốc do Nhà nước đầu tư, phân tích đánh giá tác động trong trường hợp phát sinh thu phí và không thu phí.

Theo Bộ trưởng, các tuyến đường cao tốc do Nhà nước đầu tư đều có đường quốc lộ song hành, cho phép người tham gia giao thông có quyền lựa chọn sử dụng đường cao tốc hoặc đường quốc lộ. "Người tham gia giao thông trên đường cao tốc được hưởng nhiều lợi ích hơn do tiết kiệm thời gian, tiết kiệm chi phí vận tải, chi phí nhiên liệu, chi phí khấu hao phương tiện", Bộ trưởng lý giải.

Tuy nhiên, hiện nay hình thức thu phí sử dụng đường bộ chưa tách bạch được người sử dụng đường bộ thông thường và người sử dụng đường bộ cao tốc. Vì thế, để đảm bảo sự phù hợp giữa mức phí đóng góp và chất lượng dịch vụ được hưởng của người sử dụng, dự thảo luật đã bổ sung quy định thu phí trên tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư.

Quy định này căn cứ trên nguyên tắc của người sử dụng dịch vụ có chất lượng cao hơn phải trả chi phí cao hơn và người sử dụng có quyền lựa chọn tuyến đường song hành.

Mức thu, theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, sẽ được xác định phù hợp với điều kiện khai thác từng khu vực, phù hợp với chất lượng dịch vụ và đảm bảo hoàn vốn đầu tư của Nhà nước để tái đầu tư cơ sở hạ tầng, cũng như đảm bảo chi phí bảo trì hàng năm.

"Hiện nay, thu phí qua đầu phương tiện chỉ mới đáp ứng 35-40% nhu cầu bảo trì. Nếu hệ thống đường cao tốc được xây dựng, hoàn thiện mà không thu thì khoản kinh phí bảo trì khổng lồ sẽ là bài toán rất khó", Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nói.

Thí điểm chỉ áp dụng thu phí ETC trên tuyến cao tốc Hà Nội - Hải Phòng. Ảnh minh họa

Về đầu tư xây dựng, phát triển đường cao tốc, Bộ trưởng Giao thông Vận tải cho biết, từ thực tiễn đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông cho thấy, giải phóng mặt bằng luôn là nội dung phức tạp, là nguyên nhân dẫn đến khiếu kiện, chậm tiến độ, đội vốn đầu tư.

Bên cạnh đó, chính sách, đơn giá bồi thường luôn được điều chỉnh, nếu chỉ giải phóng mặt bằng với quy mô phân kỳ, địa phương rất khó quản lý phần diện tích còn lại chưa giải phóng. Hơn nữa, việc thực hiện giải phóng mặt bằng bổ sung khi mở rộng lên quy hoạch phức tạp, kinh phí sẽ lớn hơn rất nhiều so với giải phóng mặt bằng thực hiện một lần.

Tư lệnh ngành giao thông vận tải nêu rõ, đối với đường cao tốc phải đầu tư hệ thống đường gom, đường bên. Đường gom phải được xây dựng ngoài phạm vi đất dành cho cao tốc nên không thể quản lý phần diện tích đất nằm xen kẹt giữa đường gom và đường cao tốc.

Rút kinh nghiệm từ những vướng mắc trong thực tiễn, tại Nghị quyết về chủ trương đầu tư một số dự án đường cao tốc, Quốc hội đã quy định việc giải phóng mặt bằng thực hiện một lần theo quy mô, quy hoạch. "Như vậy, việc thực hiện giải phóng mặt bằng luôn theo quy mô quy hoạch, vừa là chính sách nhằm phát triển đường cao tốc, vừa là chính sách đã được tổng hợp kinh nghiệm trong thời gian qua", Bộ trưởng Giao thông Vận tải nói.