Nên làm gì trước khi khủng hoảng kinh tế thật sự xảy ra?

Hơn 10 năm trước cuộc khủng hoảng tài chính bắt nguồn từ Mỹ không chỉ khiến cho nền kinh tế lớn nhất toàn cầu khủng hoảng kinh tế mà kéo theo sự khốn đốn, tổn thương nghiêm trọng cho nền kinh tế thế giới. 10 năm sau, liệu lịch sử có lặp lại khi đang xuất hiện ngày càng nhiều cảnh báo về những nguy cơ mới?

Nhìn lại những ngày khốn đốn

Lehman Brothers – ngân hàng đầu tư thành lập năm 1844 – là một trong năm định chế tài chính cho vay lớn nhất nước Mỹ khi đó. Ngày 15/9/2008, Lehman Brothers tuyên bố phá sản. Tuy nhiên, theo các chuyên gia kinh tế, ngân hàng này cũng chỉ là một trong những quân cờ Domino bị sụp đổ trong một phản ứng dây chuyền đầu năm 2008.Bởi trước khi ngân hàng 160 năm tuổi này tuyên bố phá sản, ngày 16/3/2008, Bear Stearns – một trong năm ngân hàng đầu tư lớn nhất phố Wall – cũng phải cầu cứu và được JPMorgan Chase mua lại với khoản hỗ trợ 30 tỷ USD từ Cục Dự trữ Liên bang Mỹ.

Cùng thời gian đó, Chính phủ Mỹ thông qua khoản cứu trợ 200 tỷ USD để cứu Freddie Mac và Fannie Mae – hai nhà cho vay thế chấp lớn nhất nước Mỹ, không bị phá sản và cứu AIG – một trong ba công ty bảo hiểm lớn nhất bằng việc tung ra 85 tỷ USD để mua 80% cổ phần. Những gói cứu trợ hàng trăm tỷ USD được đưa ra sau đó như một nỗ lực để giảm bớt ảnh hưởng của đợt khủng hoảng.

Thời điểm đó, “bong bóng” bất động sản và các khoản vay dưới chuẩn bùng nổ mà nguyên nhân bắt nguồn từ một công cụ tài chính phái sinh với tên gọi CDO. Cụ thể, những khoản nợ vay thế chấp sẽ được bên cho vay bán lại cho các ngân hàng đầu tư. Các ngân hàng này đưa những khoản nợ gộp lại thành các CDO và bán ra thị trường. Người mua CDO sẽ là người cuối cùng hưởng khoản thanh toán từ người vay thế chấp ban đầu. Các công ty bảo hiểm tham gia với vai trò bảo đảm rủi ro, sau khi các CDO này được các tổ chức đánh giá tín nhiệm xếp hạng…

Theo lý giải của các chuyên gia, khi không còn ai quan tâm đến chất lượng khoản vay, dư nợ cho vay thế chấp bất động sản của Mỹ đã tăng với tốc độ chóng mặt. Từ 160 tỷ USD của năm 2001, dư nợ thế chấp tăng lên 540 tỷ vào năm 2004 và bùng nổ lên 1.300 tỷ USD vào năm 2007. Vấn đề đáng lo nhất hầu hết đây đều là các khoản nợ khó đòi.

Sự sụp đổ của ngân hàng đầu tư lâu đời của Mỹ mở đầu cho đợt bán tháo lớn nhất trong lịch sử. Trong khi đó, sự đình trệ của dòng chảy vốn, “bong bóng” bất động sản vỡ khiến kinh tế thế giới bị tổn thương nghiêm trọng. Tỷ lệ thất nghiệp của Mỹ lên mức 10%, cao nhất kể từ Đại suy thoái. Và hậu quả ra sao, cả thế giới đã có cơ hội được chứng kiến và trải nghiệm.

Tròn 1 thập kỷ ngân hàng đầu tư Lehman Brothers sụp đổ và châm ngòi cho một cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, lại đang dấy lên các mối lo ngại về cuộc khủng hoảng tiếp theo. Mới đây, JPMorgan Chase – Ngân hàng hàng đầu nước Mỹ cho rằng cuộc khủng hoảng tài chính tiếp theo trên thế giới sẽ xảy ra sau 2 năm nữa, tức vào năm 2020.

Theo đó, các chuyên gia của JPMorgan Chase đưa ra kịch bản về cuộc khủng hoảng tài chính thế giới có thể xảy ra vào năm 2020: Thị trường chứng khoán Mỹ giảm khoảng 20%; Giá năng lượng giảm 35% và giá kim loại cơ bản giảm 29%; Các thị trường chứng khoán mới nổi giảm 48%, tỷ giá đồng tiền các quốc gia mới nổi giảm hơn 14%.Trong khi đó, ông Robert Shiller, nhà kinh tế học của Đại học Yale và là người từng đoạt giải Nobel kinh tế, cảnh báo “thời gian tồi tệ với thị trường chứng khoán” sắp xảy ra. Chuyên gia này cảnh báo, các nhà đầu tư nên bỏ qua sự bùng nổ lợi nhuận của các công ty và tập đoàn của Mỹ trong thời gian gần đây và tập trung vào việc định giá dài hạn, điều sẽ tiên đoán tương lai của thị trường chứng khoán.

Bất chấp việc lợi nhuận tăng 25% một quý, chuyên gia này vẫn cho rằng đây không phải dấu hiệu cho thấy một tương lai lâu dài của thị trường và hiện nay các nhà đầu tư đang định giá quá cao.

Tuy nhiên, vẫn còn những điều tốt đẹp để cho thế giới kì vọng. Cụ thể, JPMorgan Chase cho rằng lần khủng hoảng tiếp theo này có thể sẽ gây ít tác động tiêu cực hơn so với những lần khủng hoảng trước. Trong khi đó, nhà kinh tế học Robert Shiller cũng cho rằng, thị trường chứng khoán Mỹ sẽ không rơi vào thảm họa mà đây chỉ là cảnh báo về lợi nhuận kỳ hạn 10 năm, sẽ thấp hơn nhiều so với kỳ vọng của nhà đầu tư.

Theo các nhà phân tích, mọi chuyện vẫn ở phía trước và tương lai thì chẳng ai biết trước được điều gì. Những khả năng khủng hoảng kinh tế – tài chính được dự báo trong thời gian ngắn hoặc vài năm tới. Điều quan trọng là cần cẩn trọng, không được lơ là để có giải pháp ứng phó kịp thời.

Warren Buffett, Bill Gates vẫn lạc quan trước những dự báo

Trong chương trình “Ask Me Anything” của Reddit, khi Bill Gates được hỏi, liệu trong tương lai gần, nước Mỹ sẽ rơi vào một cuộc khủng hoảng tương tự như năm 2008, ông đưa ra một câu trả lời thẳng thừng: “Vâng, thật khó để nói khi nào nhưng đây là điều chắc chắn”.

Ông nói thêm: “May mắn thay, chúng ta đã vượt qua được điều đó một cách hợp lý. Warren đã nói về điều này và ông ấy hiểu rõ khu vực này tốt hơn tôi”.

Mặc dù cảnh báo, cả Gates và người bạn lâu năm Warren Buffett của ông đều lạc quan về nền kinh tế Mỹ. Trong một bài viết cho tạp chí Time, Buffett đã tuyên bố rằng chúng ta chắc chắn sẽ trải qua nhiều năm tăng trưởng trong tương lai và “hầu hết trẻ em Mỹ sẽ sống tốt hơn cha mẹ chúng”.

Gates đã kết luận rằng: “Mặc dù dự đoán này có thể xảy ra, tôi khá lạc quan về việc sự đổi mới cùng với nguồn vốn tích lũy sẽ giúp cải thiện tình hình của con người ở mọi nơi”.

Nhà đầu tư huyền thoại Buffett đã đưa ra lời khuyên nhà đầu tư về việc họ nên làm gi khi thị trường sụt giảm, hãy giữ bình tĩnh và kiên trì. Để đối phó với những biến động lớn của thị trường, ông từng với CNBC rằng mua và nắm giữ vẫn là chiến lược tốt nhất.

Ông khuyên những người đang lo lắng cho khoản tiền tiết kiệm khi về già rằng: “Đừng có ngày nào cũng quan sát thị trường. Nếu họ đang cố gắng để mua và bán cổ phiếu, và lo lắng khi họ đi xuống một chút … và nghĩ rằng họ có thể bán chúng khi họ đi lên, họ sẽ không đạt kết quả tốt nhất”. Thay vào đó, bạn hãy nghĩ về dài hạn, và đừng quan tâm nhiều đến khoản đầu tư của mình. Buffett nói thêm: “Nếu bạn không muốn sở hữu một cổ phiếu trong mười năm, thì cũng đừng nghĩ đến việc sở hữu nó trong 10 phút”.