Mỹ và các nước châu Âu chuẩn bị ứng phó thảm họa hạt nhân

Sau khi Tổng thống Nga Vladimir Putin kí sắc lệnh sáp nhập bốn tỉnh của Ukraine vào Nga và cảnh báo phương Tây không được xâm phạm, Nga sẽ sử dụng mọi biện pháp để bảo vệ vào vùng lãnh thổ này, bóng đen của chiến tranh hạt nhân có vẻ đã xuất hiện.

Giữa lúc đó bùng phát tin Bộ Y tế và Dân sinh Hoa Kỳ (United States Department of Health and Human Services, viết tắt là “HHS”) đã chi tiền mua số lượng lớn thuốc dùng để điều trị phóng xạ hạt nhân; nhưng HHS phủ nhận việc mua Dược phẩm này có liên quan đến những lời cảnh báo của ông Putin.

Bộ Y tế và Dân sinh Hoa Kỳ ngày 5/10 nói rằng là một phần của nỗ lực dài hạn để cứu sống những người không may, họ đã chi 290 triệu USD để mua loại thuốc Romiplostim hiện được bán dưới nhãn hiệu Nplate được dùng điều trị bệnh máu của hãng dược Mỹ Amgen. Thuốc Nplate được sử dụng để điều trị cho những trẻ em và người lớn bị tổn thương tế bào máu do hội chứng phơi nhiễm bức xạ cấp tính (ARS), còn thường được gọi là bệnh bức xạ hạt nhân.

Nplate được phát triển bởi Amgen, có trụ sở chính tại Thousand Oaks, California, với sự hỗ trợ của Cục Nghiên cứu và Phát triển Tiên tiến Y sinh (BARDA). BARDA trực thuộc Cơ quan Quản lý Ứng phó và Chuẩn bị Chiến lược (ASPR) thuộc HHS và Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia (NIAID) thuộc Viện Y tế Quốc gia (NIH).

ARS, còn được gọi là bệnh do phơi nhiễm bức xạ, xảy ra khi toàn bộ cơ thể của một người tiếp xúc với liều lượng cao của bức xạ “xuyên thấu tới các cơ quan nội tạng trong vòng vài giây”. Các triệu chứng của ARS bao gồm suy giảm đông máu do số lượng tiểu cầu thấp, có thể dẫn đến chảy máu không kiểm soát được, đe dọa tính mạng. Nplate kích thích cơ thể sản xuất tiểu cầu và giảm chảy máu do bức xạ. Thuốc cũng được chấp thuận dùng cho trẻ em và người lớn bị giảm tiểu cầu miễn dịch, một chứng rối loạn máu gây ra số lượng tiểu cầu thấp.

Theo The Telegraph Nplate được châu Âu và Vương quốc Anh phê chuẩn dùng để điều trị chứng giảm tiểu cầu ở người lớn, nhưng hiện không được cấp phép dùng cho các mục đích khác, chẳng hạn như tổn thương tế bào máu sau ARS.

Một phát ngôn viên của HSS nói với The Telegraph: “Đây là một phần trong công việc liên tục của chúng tôi về chuẩn bị và an toàn bức xạ. Nó không phải được đẩy nhanh do tình hình ở Ukraine”.

Trong khi HSS cho biết việc mua Nplate không liên quan trực tiếp đến chiến sự Nga-Ukraine, các nước láng giềng của Ukraine như Đức và Ba Lan đã phân phát các viên kali iodua và một số bang của Mỹ đã nhắc nhở người dân chuẩn bị cho tình huống khẩn cấp hạt nhân.

Cho đến nay vẫn chưa rõ chính phủ Hoa Kỳ đã đặt mua bao nhiêu liều, chỉ biết theo giá bình thường mỗi liều Romiplostim có giá từ 1.000 đến 2.500 USD. Bắt đầu từ năm 2013, Hoa Kỳ đã mua Leukine, một loại thuốc để điều trị ARS, nhằm đề phòng xảy ra các tai nạn hạt nhân.

Ngoài Leukine và Nplate, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Liên bang Hoa Kỳ (FDA) hiện cũng đã phê duyệt lưu hành hai loại thuốc khác là Neupogen và Neulasta của hãng Amgen.

Mặc dù HSS nhấn mạnh rằng việc họ mua Nplate không liên quan trực tiếp đến chiến sự Nga-Ukraine, nhưng chính phủ Kiev cũng như một số quốc gia láng giềng của Ukraine, đã bắt đầu phân phối thuốc viên Potassium iodide, và một số bang của Mỹ cũng đã nhắc nhở người dân chuẩn bị cho một trường hợp khẩn cấp về hạt nhân.

Mối nguy cơ ngày càng tăng về ô nhiễm hạt nhân do rò rỉ bức xạ tại các nhà máy điện hạt nhân trong khu vực chiến sự, thậm chí khả năng vũ khí hạt nhân được sử dụng trong cuộc chiến hiện nay ở Ukraine đã khiến nhiều nước châu Âu hoảng sợ.

Ngay từ tháng 3 năm nay, Liên minh châu Âu (EU) đã đồng ý tích trữ chung thiết bị phòng hộ và thuốc men liên quan đến thảm họa hạt nhân. Vào thời điểm đó, một cuộc điều tra cho thấy 20 quốc gia EU đã có sẵn kho dự trữ thuốc Potassium iodide (còn gọi là “Kali iodide”, công thức hóa học “KI”, thường được dùng cho mục đích cấp cứu phơi nhiễm phóng xạ) để sẵn sàng ứng phó trong trường hợp khẩn cấp.

Chính phủ Ukraine vào tháng 8 năm nay đã nhận 5,5 triệu liều Potassium iodide từ Liên minh châu Âu. Hội đồng nghị viện của thủ đô Kiev liên tục gửi các viên Potassium iodide tới dân chúng, trong khi ở khu vực Zaporozhye, nơi có nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu, chính quyền quân sự địa phương cho biết họ đã phân phát Potassium iodide cho những người dân sống trong phạm vi 50 km xung quanh Nhà máy điện hạt nhân Zaporozhye.

Bộ Y tế Romania đã sớm đặt mua khoảng 30 triệu viên Potassium iodide và gửi chúng đến các hiệu thuốc đặc biệt trên toàn quốc để cung cấp cho dân chúng nhận về lưu giữ. Tuy nhiên, hiện nay dân chúng mới chỉ nhận được 1% số thuốc.

Vào tháng 8 năm nay, Moldova đã nhận được hơn 1 triệu viên thuốc Potassium iodide do chính phủ Romania tài trợ.

Chính phủ Ba Lan hồi tháng 9 đã cung cấp các viên Potassium iodide cho lực lượng phòng cháy chữa cháy, cứu hộ cứu nạn trên toàn quốc. Ngoài ra, theo quy định của luật pháp Ba Lan, nếu xác nhận xảy ra ô nhiễm hạt nhân, các chính quyền địa phương có thể xuất kho các thuốc iodide dự trữ chiến lược theo ủy quyền của thống đốc tỉnh hoặc Bộ Y tế. Đồng thời, nhiều người dân Ba Lan đã tự mình tích trữ thuốc viên Potassium iodide.

Chính phủ Bỉ cũng đã bắt đầu phân phối Potassium iodide cho công chúng hồi đầu tháng 3 năm nay; bất kỳ ai có thẻ căn cước công dân Bỉ đều có thể nhận được miễn phí loại thuốc viên này tại các cửa hàng dược phẩm.

Ngoài ra, mặc dù các chính phủ Vương quốc Anh, Đức và Pháp tuy không phân phát thuốc viên Potassium iodide cho dân chúng, nhưng các hiệu thuốc đều phản ánh rằng doanh số bán Potassium iodide đã tăng mạnh.