Mỹ - Trung tranh cãi về nguồn gốc COVID-19, WHO đau đầu vì đứng giữa

Những câu hỏi về các bước tiếp theo trong cuộc truy tìm nguồn gốc đại dịch COVID-19 sẽ phủ bóng cuộc họp thường niên của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) trong tuần này.

WHO gặp khó

Đây là cuộc họp đầu tiên của WHO kể từ sau khi tổ chức này đưa ra kết luận từ cuộc điều tra về nguồn gốc của virus SARS-CoV-2 ở thành phố Vũ Hán (tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc).

Ở thời điểm đó, một số quốc gia bao gồm Mỹ, Anh, Nhật Bản cho biết kết luận của WHO là không chính xác, do thiếu sự minh bạch và độc lập khỏi chính phủ Trung Quốc. Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus cũng trích dẫn những lỗ hổng trong việc tiếp cận dữ liệu của các nhà khoa học quốc tế trên thực địa, mặc dù Trung Quốc đã bảo vệ sự minh bạch của mình.

Hiện, một số quốc gia bao gồm Mỹ, Nhật Bản, Anh và các quốc gia thành viên Liên minh châu Âu đang tiếp tục kêu gọi bắt đầu giai đoạn nghiên cứu tiếp theo, nhằm tìm hiểu xem loại virus mới bắt đầu lây lan ở người như thế nào.

“Mỹ nhấn mạnh tầm quan trọng của một cuộc điều tra mạnh mẽ, toàn diện và có sự dẫn dắt của chuyên gia về nguồn gốc của COVID-19”, đại diện Mỹ - Jeremy Konyndyk nói trước Đại hội đồng Y tế Thế giới hôm 25/5, đồng thời nhấn mạnh rằng mục đích của cuộc điều tra không phải để đổ lỗi.

Phía Bắc Kinh cũng cho biết họ hỗ trợ nghiên cứu sâu hơn, nhưng nhấn mạnh rằng “phần việc Trung Quốc” đã hoàn thành, và đã đến lúc các nước khác hợp tác nghiên cứu toàn cầu về nguồn gốc.

Theo các chuyên gia, việc tìm ra một hướng đi hợp pháp và được chấp nhận rộng rãi sẽ là một thách thức đáng kể đối với WHO.

“Cố gắng cân bằng giữa việc theo đuổi các phương pháp điều tra mà Trung Quốc muốn, đồng thời đáp ứng kỳ vọng của Mỹ là một điều khó khăn”, chuyên gia quản trị y tế toàn cầu, Giáo sư Sara Davies của Đại học Griffith ở Úc cho biết.

“Rõ ràng là Mỹ và các đồng minh không hài lòng. Có nhiều câu hỏi hơn mà họ muốn được giải đáp, nhưng từ những tuyên bố gần đây của Trung Quốc, có thể thấy Bắc Kinh khá kiên quyết rằng mọi việc đã xong.”

Tranh cãi nguồn gốc COVID-19 nóng trở lại

Sau quá trình điều tra kéo dài một tháng ở Vũ Hán đầu năm nay, nhóm chuyên gia quốc tế của WHO và các đối tác Trung Quốc đã kết luận rằng khả năng virus rò rỉ từ phòng thí nghiệm ở Vũ Hán là “cực kì khó xảy ra”.

Nhóm cũng tìm ra ba giả thuyết khác, bao gồm: virus truyền qua người trực tiếp từ dơi, hoặc truyền từ dơi sang người qua một loài động vật trung gian khác, hoặc qua thực phẩm đông lạnh.

Nhưng giả thiết virus rò rỉ từ phòng thí nghiệm ngày càng được các chuyên gia và nghị sĩ nổi tiếng ở Mỹ quan tâm.

Ngày 26/5, Tổng thống Mỹ Joe Biden ra lệnh cho các cơ quan tình báo Mỹ “tăng cường nỗ lực thu thập và phân tích thông tin”, nhằm đưa chúng ta đến gần hơn một kết luận cuối cùng về nguồn gốc COVID-19, “và báo cáo lại cho tôi sau 90 ngày”.

Tổng thống Mỹ cho biết thêm các cơ quan tình báo đang xem xét hai kịch bản là virus SARS-CoV-2 có nguồn gốc từ động vật hoặc từ sự cố phòng thí nghiệm, nhưng vẫn thiếu bằng chứng đủ mạnh để kết luận.

Cùng ngày, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên cáo buộc Mỹ “truyền bá các thuyết âm mưu và thông tin sai lệch, ví dụ như phòng thí nghiệm làm rò rỉ virus”.

Ông Triệu nói rằng hành động của Mỹ cho thấy sự “thiếu tôn trọng” đối với cuộc điều tra của WHO, và có nguy cơ "phá hoại sự đoàn kết toàn cầu trong cuộc chiến chống lại virus".

"Nếu Mỹ thực sự muốn minh bạch hoàn toàn thì giống như Trung Quốc đã làm, mời các chuyên gia của WHO đến thăm Mỹ và điều tra", ông Triệu nói thêm.

“Hãy mở cửa căn cứ quân sự Fort Detrick, và tất cả các phòng thí nghiệm sinh học mà Mỹ có trên khắp thế giới", ông Triệu nhấn mạnh, đề cập đến một cơ sở nghiên cứu của Mỹ ở bang Maryland.

Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington (Mỹ), trong một tuyên bố, khẳng địnhTrung Quốc đã kêu gọi hợp tác quốc tế để truy tìm nguồn gốc của COVID-19 "trên cơ sở tôn trọng sự thật và khoa học, nhằm đối phó tốt hơn với các dịch bệnh bất ngờ trong tương lai”. Việc chính trị hóa các cuộc điều tra không chỉ làm cho các nước “khó tìm ra nguồn gốc của virus” mà còn “cản trở nghiêm trọng sự hợp tác quốc tế về đại dịch”.

“Với tinh thần trách nhiệm đối với sức khỏe của nhân loại,” Bắc Kinh ủng hộ tiến hành “một nghiên cứu toàn diện về tất cả các trường hợp mắc COVID-19 đầu tiên trên thế giới, và một cuộc điều tra kỹ lưỡng về một số căn cứ bí mật cũng như phòng thí nghiệm sinh học trên thế giới.”

Trong khi một số quan chức Mỹ từng đặt ra giả thiết rằng virus SARS-CoV-2 rò rỉ từ phòng thí nghiệm ở Trung Quốc, thì trong cuộc họp báo tháng 3/2020, phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã nghi ngờ Mỹ phát triển loại virus này trong một phòng thí nghiệm vũ khí sinh học và gửi nó đến Vũ Hán.