Mỹ tăng thuế với Trung Quốc: Hé lộ nhiều “góc khuất”

Theo nhiều chuyên gia, việc áp thuế quan mới của Mỹ với hàng hoá xuất khẩu của Trung Quốc cho thấy nhiều điều.

Như mọi người đã biết, 18 tỷ USD hàng nhập khẩu của Trung Quốc vào Mỹ sẽ bị áp mức thuế cao hơn. Theo đó, thuế đối với xe điện sẽ tăng gấp 4 lần lên 100%, thuế đối với thép sẽ tăng gấp 3 lần lên 25%, trong khi thuế đối với pin lithium-ion EV cũng sẽ tăng lên 25%.

Không chỉ nhắm tới xe điện, trong nhiều năm qua, hàng loạt thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp của Mỹ đã ngăn cản doanh số bán thép của Trung Quốc, và ngày nay Trung Quốc chỉ chiếm chưa đến 1% tổng lượng thép nhập khẩu vào Mỹ.

Năm 2024 là năm bầu cử Tổng thống Mỹ. Với các bang công nghiệp như Michigan, Wisconsin và Pennsylvania là chìa khóa cho triển vọng thắng cử của đương kim Tổng thống Biden và cựu Tổng thống Donald Trump, việc áp thuế mới của Mỹ với hàng xuất khẩu của Trung Quốc không có gì đáng ngạc nhiên. Bởi không có ứng cử viên nào muốn bị coi là yếu thế trong thương mại với Trung Quốc, và khi ông Trump tuyên bố sẽ tăng thuế đối với ô tô điện Trung Quốc lên 100%, thì ông Biden đã “ra tay” trước.

Theo ông Keith Rockwell, Thành viên toàn cầu, Viện cạnh tranh chiến lược Wahba, ngoài việc muốn thể hiện ưu thế trong bầu cử, lệnh trừng phạt của chính quyền Biden đối với Trung Quốc còn tiết lộ sự mâu thuẫn cố hữu trong Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) hàng đầu của chính quyền Biden. Đạo luật này được coi là có tác dụng thay đổi cuộc chơi trong việc giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu, nhưng lại có rất nhiều mục tiêu mâu thuẫn nhau.

“Là nhà sản xuất ô tô điện và tấm pin mặt trời hàng đầu thế giới, Trung Quốc sản xuất và bán chúng với giá rẻ hơn nhiều so với bất kỳ nước nào khác. Nếu IRA thực sự quan tâm đến môi trường thì sẽ rất hợp lý khi đảm bảo rằng tất cả mọi người đều có xe điện và năng lượng mặt trời với giá cả phải chăng. Tuy nhiên, các mức thuế mới của Mỹ đối với Trung Quốc cho thấy động cơ thực sự đằng sau IRA và Đạo luật Khoa học và Chips là tạo ra và duy trì việc làm của Mỹ”, ông Keith Rockwell nhận định.

Trung Quốc nhận thức rõ về mối lo ngại ngày càng tăng ở Mỹ và Liên minh châu Âu trước mối đe dọa từ việc xuất khẩu của Trung Quốc tăng mạnh. Nhà sản xuất ô tô Trung Quốc BYD đang xây dựng cơ sở sản xuất tại Hungary, một quốc gia thành viên EU. BYD và các nhà sản xuất Trung Quốc khác đang tích cực xem xét việc thành lập công ty con ở Mexico để có thể bán ô tô không chịu thuế ở Mỹ. Hơn nữa, bằng cách sản xuất ở Bắc Mỹ, họ cũng có thể đủ điều kiện để khai thác nguồn trợ cấp phong phú được cung cấp theo IRA.

Mỹ đã bày tỏ mối quan ngại của mình với các quan chức Mexico và hiện đang đạt được đòn bẩy thương mại “an ninh quốc gia” bằng cách tiến hành một cuộc điều tra xem liệu ô tô “được kết nối” của Trung Quốc có thể cung cấp phương tiện truy cập dữ liệu của người tiêu dùng Mỹ hay không.

Nhưng theo ông Keith Rockwell, đó là một hành động khó khăn. Bởi vì, Mexico là đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ bán nhiều hàng hóa cho nước này hơn bất kỳ quốc gia nào khác và nhập khẩu nhiều hàng hóa của Mỹ hơn bất kỳ quốc gia nào, ngoại trừ Canada.

Giống như tất cả các quốc gia, Mexico muốn được coi là nước chào đón đầu tư nước ngoài, và người Trung Quốc đã có hoạt động sản xuất tại nước này. Nếu tái đắc cử Tổng thống Mỹ, ông Trump có thể sẽ vi phạm các điều khoản trong thỏa thuận mà ông đã đàm phán với Mexico bằng cách áp thuế 100% đối với ô tô do các công ty Trung Quốc sản xuất tại Mexico. Liệu Tổng thống Biden có hứng thú với một động thái như vậy hay không?

Người Mexico đi bỏ phiếu bầu Tổng thống vào ngày 2/6 tới và Thị trưởng Thành phố Mexico Claudia Sheinbaum được nhiều người dự đoán sẽ giành chiến thắng. Tổng thống Biden hiểu rằng các lệnh trừng phạt mới đây của Mỹ đối với Trung Quốc sẽ là một lời cảnh báo đối với tân Tổng thống Mexico.

Trên các tấm pin mặt trời, vấn đề cũng tương tự. Nhập khẩu của Trung Quốc vào Mỹ không lớn nhưng các công ty thuộc sở hữu của Trung Quốc ở Đông Nam Á đã chứng kiến xuất khẩu của họ sang thị trường Mỹ tăng vọt trong năm qua. “Đánh thuế vào những sản phẩm này có nguy cơ khiến nhiều quốc gia trong khu vực này xa lánh Mỹ. Kế hoạch phục hồi chuỗi cung ứng của chính quyền Biden phụ thuộc vào “kết nối đối tác”, trong khi Mexico, Thái Lan… thường được coi là những đối tác quan trọng. Việc hạn chế nhập khẩu từ các nước này sẽ không được coi là hành động thân thiện”, ông Keith Rockwell nhấn mạnh.

Không còn nghi ngờ gì nữa, sự hỗ trợ to lớn của chính phủ Trung Quốc sẽ làm đảo lộn sân chơi trong thương mại ô tô điện, thép và tấm pin mặt trời. Chúng ta sẽ sớm biết mức độ hỗ trợ này khi Liên minh Châu Âu công bố nghiên cứu về trợ cấp xe điện của Bắc Kinh.

Nhưng các biện pháp trừng phạt thương mại là một công cụ thẳng thừng, thường gây thiệt hại cho các mục tiêu ngoài ý muốn, bao gồm cả các đồng minh và người tiêu dùng trong nước. Cái giá phải trả cho những hành động này có thể sẽ sớm tăng lên nếu Trung Quốc “trả đũa” General Motors, công ty đã bán được 2,1 triệu ô tô ở Trung Quốc vào năm ngoái.

Theo ông Keith Rockwell, mối quan hệ thương mại Mỹ-Trung có lẽ không thể hàn gắn được, ít nhất là trong ngắn hạn. Khi căng thẳng thương mại Mỹ - Trung leo thang, mối nguy hiểm lớn hơn sẽ là mối đe dọa gây thiệt hại cho các đồng minh của Mỹ, cản trở sự phát triển chuỗi cung ứng linh hoạt và tham vọng của chính quyền.