Mỹ có rút khỏi WTO?

Trong lúc truyền thông Nhà nước Trung Quốc hân hoan với phán quyết 66 trang của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố 'sẽ làm gì đó với WTO vì đã để Trung Quốc thoát khỏi tội mưu sát'.

Với cuộc bầu cử ngày càng tới gần, Tổng thống Trump sẽ muốn giữ ổn định thị trường chứng khoán và tránh một hành động có khả năng làm náo loạn như tuyên bố rút khỏi WTO.

Bà CLAIRE READE (cựu trợ lý đại diện thương mại Mỹ phụ trách chính sách thương mại với Trung Quốc)

Phán quyết được công bố ngày 15-9 đã chỉ ra nhiều chỗ "không phù hợp" với nguyên tắc thương mại toàn cầu khi Mỹ áp thuế quan bổ sung lên hơn 200 tỉ USD hàng Trung Quốc năm 2018, khơi mào cuộc chiến thuế quan tốn kém.

Bắc Kinh dè dặt

Hội đồng gồm 3 chuyên gia thương mại, do Cơ quan giải quyết tranh chấp của WTO thành lập, cũng đồng ý với quan điểm của Bắc Kinh rằng động thái áp thuế của chính quyền Trump không phù hợp nguyên tắc không phân biệt đối xử giữa các nước có điều kiện như nhau. Bằng chứng là hàng hóa Trung Quốc bị đánh thuế cao hơn hàng hóa tương tự của nước khác khi nhập vào Mỹ.

Thời báo Hoàn Cầu của chính quyền Trung Quốc ngày 16-9 đã gọi phán quyết là "một chiến thắng lớn", rằng đây là "một lời nhắc nhở nghiêm khắc đối với Mỹ" về kinh tế toàn cầu hóa và chủ nghĩa đa phương. Bộ Thương mại Trung Quốc trong khi đó lại phản ứng thận trọng khi tuyên bố tôn trọng phán quyết và kêu gọi Mỹ thực hiện các nghĩa vụ trong WTO.

Sự dè dặt của Bộ Thương mại Trung Quốc cho thấy Bắc Kinh nhận thức được phán quyết có thể sẽ không tạo ra sự khác biệt nào trong cuộc chiến thương mại đang diễn ra giữa hai nước. Bởi lẽ chính quyền Trump đã làm suy yếu Cơ quan phúc thẩm (AB) của WTO, nên cơ quan này sẽ không thể áp đặt bất kỳ biện pháp trừng phạt nào kể cả khi Mỹ tiếp tục giữ mức thuế như hiện tại với Trung Quốc.

Washington có quyền phản đối phán quyết của WTO bằng cách nộp đơn kháng cáo vào bất kỳ lúc nào trong vòng 60 ngày tới. Nếu Mỹ thực sự làm như vậy, vụ việc sẽ rơi vào thế bế tắc, không thể tiến cũng chẳng thể lùi, nhưng đó lại là chuyện có lợi cho Washington.

Theo quy định của WTO, mọi kháng cáo trong các tranh chấp giữa các thành viên WTO sẽ do AB phụ trách. Tuy nhiên, Mỹ đã liên tục ngăn cản bổ nhiệm các thẩm phán trong cơ quan này kể từ năm 2017 đến nay.

Việc bổ nhiệm các thành viên của AB được tiến hành trên nguyên tắc đồng thuận, tức chỉ cần một nước phản đối là việc bổ nhiệm sẽ không thành. Điều này khiến AB chỉ còn lại một thành viên vào thời điểm hiện tại, trong khi phải cần tối thiểu 3 người để giải quyết một vụ việc. Thiếu thành viên, AB sẽ không thể ra phán quyết trong bất kỳ vụ tranh chấp nào khi có kháng cáo.

Rút lui hay cải tổ WTO?

Đại diện thương mại Mỹ Robert Lighthizer đã chỉ trích WTO, nhấn mạnh bởi vì WTO không thể thay đổi được các chính sách thương mại "không theo luật chung" của Trung Quốc gây thiệt hại cho Mỹ nên Washington có quyền tự hành động.

"Mặc dù hội đồng không phản đối các bằng chứng bổ sung Mỹ đã đệ trình về hành vi trộm cắp tài sản trí tuệ của Trung Quốc, phán quyết của WTO cho thấy tổ chức này không đưa ra được biện pháp khắc phục cho những hành vi sai trái đó" - ông Lighthizer chỉ ra.

Ông Jeffrey Schott, thành viên cấp cao tại Viện Kinh tế quốc tế Peterson, không thích cách ông Trump ép Trung Quốc bằng thuế quan vì nó ảnh hưởng tới cả người Mỹ. Nhưng ông đồng ý với ông Lighthizer về sự lạc hậu của WTO. "Các quy tắc của WTO không đủ để giải quyết các hành vi lệch lạc của Trung Quốc trong thương mại và đầu tư", ông Schott nhận xét với Đài CNN.

Margaret Cekuta, cựu quan chức tại Văn phòng đại diện thương mại Mỹ, cho rằng phán quyết mới nhất của WTO hoặc sẽ thúc đẩy quyết định rời khỏi WTO của Tổng thống Trump, hoặc củng cố lập luận của Mỹ rằng đã tới lúc phải cải tổ tổ chức này.

"Mỹ sẽ có cơ sở để nói rằng WTO đã lỗi thời. WTO sẽ bị chất vấn rằng nếu tổ chức này không thể ra phán quyết về quyền sở hữu trí tuệ, liệu họ có thể ở đâu trong nền kinh tế rộng lớn hơn trong tương lai?" - bà Margaret nói.

Thượng nghị sĩ Cộng hòa Josh Hawley lên tiếng nói rằng phán quyết của WTO là bằng chứng cho thấy tổ chức thương mại này đã lỗi thời, đồng thời nhìn chung có tác hại xấu cho Mỹ. Ông kêu gọi chính quyền Trump rút Mỹ khỏi WTO.

Trung Quốc nhờ WTO giúp từ tháng 4-2018?

Theo Los Angeles Times, chính quyền Trump tin rằng thuế quan sẽ buộc Trung Quốc phải ngồi vào bàn đàm phán, chấm dứt các hành vi đánh cắp sở hữu trí tuệ và công nghệ cùng một thỏa thuận thương mại có cơ chế giám sát chặt chẽ.

Tờ báo Mỹ cho biết Trung Quốc đã bị buộc ngồi vào bàn thật, nhưng trong lúc các cuộc đàm phán vẫn đang diễn ra thì Bắc Kinh đã tìm kiếm sự giúp đỡ từ WTO vào tháng 4-2018, dẫn tới phán quyết ngày 15-9.