Mục tiêu 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội: Nan giải chính sách hỗ trợ doanh nghiệp

Theo báo cáo năm 2022 của Bộ Xây dựng, số lượng nhà ở xã hội hoàn thành được 13 dự án, với 6.000 căn. Thiếu vốn, vướng mắc trong quỹ đất và thủ tục là nguyên nhân chính khiến mục tiêu 1 triệu căn hộ NƠXH vẫn xa vời.

Ngày 19/12, UBND TP. Hà Nội ban hành Quyết định 5063/QĐ-UBND phê duyệt Kế hoạch phát triển nhà ở xã hội TP Hà Nội giai đoạn 2021 - 2025. Theo đó, mục tiêu phát triển nhà ở xã hội đến năm 2025 là 1,25 triệu mét vuông sàn, với số vốn dự kiến khoảng 12.350 tỷ đồng. Trong đó, nguồn vốn từ ngân sách khoảng 283 tỷ đồng, còn lại là vốn huy động xã hội hóa từ các doanh nghiệp, nguồn vốn cho vay ưu đãi của thành phố từ quỹ đầu tư phát triển, ngân hàng chính sách xã hội, các tổ chức tín dụng khác.

Cũng đầu năm nay, Bộ Chính trị đã ra Nghị quyết số 06-NQ/TW về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Một trong những nhiệm vụ Nghị quyết đề ra là bố trí nguồn vốn ngân sách nhà nước tương xứng để bảo đảm thực hiện các mục tiêu của chính sách an sinh nhà ở, rà soát, hoàn thiện các chính sách hỗ trợ, ưu đãi, thủ tục hành chính về nhà ở xã hội.

Song, đến nay, doanh nghiệp vẫn loay hoay với hai khó khăn chính là thiếu vốn và vướng mắc về quỹ đất, thủ tục hành chính, khiến số lượng nhà ở xã hội dành cho người thu nhập thấp khu vực đô thị và công nhân khu công nghiệp chưa biết bao giờ mới đạt mục tiêu 1 triệu căn hộ vào năm 2030 mà Bộ Xây dựng đề ra.

Tổng kết năm 2022, số lượng nhà ở xã hội vẫn chưa đạt mục tiêu

Báo cáo tổng kết năm 2022 của Bộ Xây dựng cho thấy, số lượng nhà ở xã hội dành cho người thu nhập thấp khu vực đô thị và công nhân khu công nghiệp hoàn thành được 13 dự án, với 6.000 căn. Trong năm, cả nước có 19 dự án được khởi công với tổng số khoảng 33.194 căn, tổng diện tích xây dựng khoảng 1,8 triệu mét vuông. Những con số này mới chỉ đáp ứng một phần nhỏ mục tiêu đề ra.

Sở Xây dựng TP.HCM cũng vừa có báo cáo gửi UBND TP về kết quả thực hiện nhiệm vụ năm 2022. Trong đó, tính đến ngày 21/12, TP.HCM chỉ có 1 dự án nhà ở xã hội hoàn thành và đưa vào sử dụng tại thành phố Thủ Đức với quy mô 260 căn. Còn lại 9 dự án nhà ở xã hội đang thi công với quy mô gần 6.491 căn gồm 4 dự án nhà ở xã hội độc lập quy mô 3.004 căn và 5 dự án sử dụng quỹ đất 20% xây dựng nhà ở xã hội quy mô 3.227 căn. Tại Hà Nội, đánh giá về kết quả phát triển nhà ở xã hội giai đoạn 2016-2020, thành phố đã hoàn thành 25 dự án với hơn 1.200.000m2 sàn, tuy nhiên chỉ đạt 20,2% so với kế hoạch đề ra.

Bộ Xây dựng đánh giá, thị trường bất động sản đang đối diện tình trạng thiếu nguồn cung ở tất cả phân khúc sản phẩm và cơ cấu hàng hóa không phù hợp, thiếu trầm trọng nhà ở xã hội và nhà ở thương mại giá rẻ. Đồng thời, giá giao dịch tăng cao.

Trao đổi với Reatimes, ông Hà Quang Hưng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Nhà và thị trường bất động sản, Bộ Xây dựng cho biết, có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc phát triển nhà ở xã hội chưa đạt mục tiêu đề ra. Trong đó, có việc hạn chế về nguồn vốn tín dụng ưu đãi cho phát triển nhà ở xã hội.

"Theo Tổng Cục Thống kê, ngân sách bố trí cho Ngân hàng Chính sách xã hội trong giai đoạn 2016 - 2020 chỉ đạt khoảng 2.163/9.000 tỷ đồng, mới đáp ứng khoảng 24% so với nhu cầu của Ngân hàng Chính sách xã hội. Trong khi đó, nguồn vốn để cấp bù lãi suất cho các tổ chức tín dụng để cho vay thực hiện chính sách nhà ở xã hội đến nay vẫn chưa được bố trí, dẫn đến nhiều dự án nhà ở xã hội không thể triển khai", ông Hưng nói.

Trong văn bản trả lời ý kiến của cử tri sau Kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV gần đây, Bộ Xây dựng đã đề xuất phương án bỏ quy định yêu cầu bắt buộc chủ đầu tư dự án xây dựng nhà ở thương mại, khu đô thị phải dành 20% quỹ đất để đầu tư xây dựng nhà ở xã hội. Thay vào đó, Bộ yêu cầu bổ sung quy định việc bố trí quỹ đất phát triển nhà ở xã hội là trách nhiệm của UBND cấp tỉnh. Nếu đề xuất này được thông qua, sẽ tháo gỡ được một vướng mắc lớn cho cộng đồng doanh nghiệp bất động sản. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều quy định cần xem xét để thực sự thúc đẩy được nguồn cung nhà ở xã hội.

“Qua theo dõi số liệu thực tế, chúng tôi thấy việc thực hiện quy định dành quỹ đất 20% ở các dự án đầu tư xây dựng nhà ở thương mại, khu đô thị theo Điều 5 Nghị định số 100/2015/NĐ-CP tại một số địa phương chưa phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội và nhu cầu nhà ở của người dân ở địa phương đó. Đặc biệt là đối với những nơi có quỹ đất ở đô thị hạn hẹp như Hà Nội, TP. HCM hay những khu vực có địa hình phức tạp như đồi núi, ven biển, nơi có quỹ đất dồi dào, giá đất thấp nhưng chưa có nhu cầu cấp thiết về nhà ở xã hội.

Nhiều địa phương đã gửi kiến nghị, báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho phép không bố trí quỹ đất 20% tại các dự án này với lý do không phù hợp với quy hoạch của địa phương. Tuy nhiên, chính quyền địa phương nơi có dự án không có cơ sở pháp lý để xử lý phải "đùn đẩy” trách nhiệm lên cấp cao hơn để xin chủ trương về việc bố trí quỹ đất 20%. Đây là một vướng mắc lớn trong thời gian qua, và nếu chưa nhanh chóng khơi thông thì câu chuyện nhà ở xã hội vẫn chưa thể giải quyết”, ông Hà Quang Hưng nói.

Nếu đề xuất bỏ yêu cầu chủ đầu tư phải dành 20% quỹ đất xây dựng nhà xã hội và quy định việc bố trí quỹ đất phát triển nhà ở xã hội là trách nhiệm của UBND cấp tỉnh, thì người đứng đầu có vai trò rất lớn. Song theo ông Hưng, nhiều địa phương, đặc biệt người đứng đầu chưa thực sự quan tâm phát triển nhà ở xã hội, nhà ở cho công nhân, người lao động khu công nghiệp. Đồng thời, tỉnh cũng chưa đưa ra được các chỉ tiêu phát triển nhà ở, nhà ở xã hội khu vực đô thị, nhà ở cho công nhân vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm và hàng năm để dành nguồn lực thực hiện.

Bên cạnh đó, ông Hà Quang Hưng cho biết, việc chưa thực sự quyết liệt trong công tác cải cách thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp và người dân tham gia đầu tư xây dựng nhà ở xã hội dẫn đến thời gian chuẩn bị đầu tư, bồi thường giải phóng mặt bằng, giao đất, thời gian thẩm định, phê duyệt quy hoạch, dự án kéo dài và ách tắc.

Để đạt mục tiêu 1 triệu nhà ở xã hội vào năm 2030

Nhắc lại Đề án của Bộ Xây dựng, đặt mục tiêu cụ thể là đến năm 2030, cả nước hoàn thành ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội, ông Hà Quang Hưng cho rằng: “Người đứng đầu địa phương phải xác định đây là nhiệm vụ chính trị của cá nhân. Các địa phương phải có trách nhiệm công khai, giới thiệu quỹ đất đầu tư nhà ở xã hội cho các doanh nghiệp để nghiên cứu, đề xuất dự án đầu tư. Đồng thời phải có giải pháp đẩy nhanh việc đầu tư xây dựng các dự án đang triển khai thực hiện, các dự án đã có chủ trương đầu tư”.

Cũng theo ông Hà Quang Hưng, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương khẩn trương hoàn thành việc lập, sửa đổi, bổ sung chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở của các địa phương. Trong đó, làm rõ các mục tiêu về nhà ở xã hội dành cho người thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp, phù hợp với chiến lược phát triển nhà ở Quốc gia giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã được Thủ tướng phê duyệt tại Quyết định số 2161/QĐ-TTg ngày 22/12/2021, làm cơ sở để chấp thuận đầu tư các dự án.

“Điều quan trọng là nghiên cứu phân cấp, đơn giản hóa, rút ngắn các thủ tục hành chính theo thẩm quyền. Các địa phương quy định rõ đầu mối thực hiện thủ tục hành chính trong lập, phê duyệt dự án nhà ở xã hội, nhà ở công nhân”, ông Hưng đề xuất.

Bên cạnh đó, Quyết định 1956/QĐ-NHNN 2021 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước quy định mức lãi suất của các ngân hàng thương mại đối với dư nợ của các khoản vay hỗ trợ nhà ở là 4,8%/năm, áp dụng từ ngày 1/1/2022, song nhiều chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội cho rằng rất khó để tiếp cận với nguồn vốn này. Theo ông Hưng, để thu hút doanh nghiệp, ngoài việc đơn giản hóa thủ tục hành chính, chế độ vay ưu đãi dành cho chủ đầu tư dự án xây dựng nhà ở xã hội cũng cần được thúc đẩy. Không chỉ hỗ trợ doanh nghiệp, ngân hàng Nhà nước cần dành nguồn vốn và hỗ trợ lãi suất cho người mua nhà ở xã hội, bởi nhiều người thuộc diện đủ điều kiện mua nhà ở xã hội nhưng lại không đủ thu nhập để trả lãi ngân hàng.

Đồng thời, ông Hưng cũng kiến nghị, ngoài việc phát triển các dự án khu đô thị, nhà ở, các doanh nghiệp bất động sản, nhất là những doanh nghiệp lớn cần quan tâm hơn nữa đến đầu tư phát triển nhà ở xã hội. Về phía cơ quan quản lý, cần hạn chế các dự án bất động sản cao cấp, ưu tiên đất để phát triển các dự án nhà ở xã hội.

Ngày 19/12, UBND TP. Hà Nội đã ban hành Kế hoạch số 334/KH-UBND về khắc phục các tồn tại, hạn chế, khuyết điểm liên quan đến “Diện tích nhà ở bình quân năm 2021 chưa đạt được chỉ tiêu; nhiều dự án phát triển nhà ở, khu đô thị chậm tiến độ” giai đoạn 2021 - 2025.

Kế hoạch nêu rõ, thời gian tới Hà Nội sẽ tổ chức kiểm tra các dự án đầu tư xây dựng nhà ở, khu đô thị theo kế hoạch, tập trung vào các dự án chậm triển khai năm 2021, 2022 để đề xuất giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng và tiến độ thực hiện dự án. Đối với các chủ đầu tư cố tình chây ỳ, năng lực kém, Hà Nội sẽ kiên quyết thu hồi để thực hiện đấu thầu lựa chọn chủ đầu tư khác theo quy định. Đồng thời, công khai thông tin vi phạm, đưa vào tiêu chí đánh giá và không cho tham gia thực hiện các dự án tương tự trên địa bàn thành phố.

Trong năm 2023, Hà Nội sẽ cân đối bố trí đủ vốn để triển khai các dự án đầu tư xây dựng nhà ở tái định cư sử dụng vốn ngân sách. Triển khai các thủ tục đầu tư xây dựng các khu nhà ở xã hội tập trung, nhà ở xã hội cho thuê phục vụ các đối tượng là công nhân, người lao động tại các khu, cụm công nghiệp và học sinh, sinh viên.

Cũng theo kế hoạch, Hà Nội sẽ tiếp tục rà soát các quỹ đất 20%, 25% tại các dự án đầu tư xây dựng nhà ở thương mại, khu đô thị để phát triển nhà ở xã hội đáp ứng mục tiêu chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở của thành phố, và tiếp tục rà soát, đề xuất giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc.

Theo Chương trình phát triển nhà ở thành phố Hà Nội giai đoạn 2021 - 2030 đã được phê duyệt, mục tiêu phát triển nhà ở xã hội đến năm 2025 là khoảng 1,25 triệu mét vuông sàn. Cùng với mục tiêu đến năm 2030 đạt 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội mà Bộ Xây dựng đặt ra, rất cần những giải pháp đồng bộ và quyết liệt để người thu nhập thấp có cơ hội an cư./.