Minh bạch thu chi, ngăn “mập mờ” quản lý tiền công đức

Thông tư số 04/2023/TT-BTC vừa ban hành có hiệu lực từ ngày 19/3/2023, sẽ giúp minh bạch thu chi nguồn tiền công đức và ngăn chặn hành vi trục lợi, thương mại hoá lễ hội...

Mới đây, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 04/2023/TT-BTC hướng dẫn quản lý, thu chi tài chính cho công tác tổ chức lễ hội và tiền công đức, tài trợ cho di tích và hoạt động lễ hội, tạo hành lang pháp lý quan trọng góp phần quản lý minh bạch tiền công đức, tài trợ nhưng vẫn không gây cản trở các hoạt động tôn giáo, tín ngưỡng.

SỐ HÓA TIẾP NHẬN CÔNG ĐỨC ĐỂ TRÁNH TRỤC LỢI

Theo số liệu thống kê của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, cả nước hiện nay có gần 9.000 lễ hội; trong đó, có khoảng 7.000 lễ hội dân gian truyền thống, gần 1.400 lễ hội tôn giáo, hơn 400 lễ hội lịch sử, cách mạng, ngoài ra có gần 30 lễ hội du nhập từ nước ngoài.

Về di tích, cả nước có trên 10.000 di tích đã được xếp hạng di tích cấp tỉnh, gần 4.000 di tích đã được xếp hạng di tích quốc gia, 123 di tích đã được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt. Đồng thời, có trên 40.000 di tích đã được kiểm kê theo quy định của Luật Di sản văn hóa.

Thực tế người dân có nhu cầu rất lớn trong việc đóng góp cho hoạt động lễ hội, bảo vệ và phát huy giá trị di tích. Tuy nhiên, bà Vũ Thị Hải Yến, Phó Vụ trưởng Vụ Hành chính sự nghiệp, Bộ Tài chính, cho biết lâu nay vẫn chưa có văn bản pháp luật điều chỉnh về quản lý, thu chi đối với lĩnh vực này mà mới chỉ dừng ở công văn hướng dẫn thực hiện, chưa có tác dụng, chế tài mang lại hiệu quả.

Một điểm bất cập khác được đại diện Bộ Tài chính chỉ rõ là những năm qua, việc tiếp nhận, quản lý và sử dụng tiền công đức, tài trợ cho di tích và hoạt động lễ hội còn nhiều bất cập, có xu hướng thương mại hoá và lợi dụng tổ chức lễ hội vì mục đích kinh tế.

Lễ hội đầu Xuân là một trong những nét đẹp truyền thống của dân tộc Việt khi hàng triệu người dân hành hương về với các lễ hội trên khắp mọi miền cả nước nhưng đâu đó vẫn nhức nhối vấn nạn mê tín dị đoan, buôn thần, bán thánh...

Bên cạnh đó, không ít những tranh chấp ở một số di tích khi giao cho đơn vị sự nghiệp công lập quản lý, sử dụng, nhất là các khu di tích lịch sử quốc gia, khu di tích quốc gia đặc biệt, trong đó có di tích là cơ sở tôn giáo, làm ảnh hưởng đến những giá trị tốt đẹp của tín ngưỡng, tôn giáo.

Trong bối cảnh của xã hội số, nền kinh tế số, bên cạnh việc công đức, tài trợ theo hình thức bằng tiền mặt thì việc công đức, tài trợ theo hình thức chuyển khoản là bình thường, không ảnh hưởng đến hành vi, thói quen công đức của người dân và cũng không cản trở các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo.

Cũng theo lãnh đạo Vụ Hành chính sự nghiệp (Bộ Tài chính), trong bối cảnh của xã hội số, nền kinh tế số, do đó, bên cạnh việc công đức, tài trợ theo hình thức bằng tiền mặt thì việc công đức, tài trợ theo hình thức chuyển khoản là bình thường, không ảnh hưởng đến hành vi, thói quen công đức của người dân và cũng không cản trở các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo.

Vì vậy, việc ban hành thông tư này thực sự cần thiết, tạo hành lang pháp lý để tạo điều kiện cho người dân và các tổ chức tham gia đóng góp phát triển văn hóa đất nước.

Đồng thời, tạo ra sự tin tưởng, minh bạch trong các hoạt động này, giúp đóng góp tích cực hơn cho việc bảo vệ và phát huy giá trị di tích và lễ hội nói riêng, phát triển văn hóa của đất nước nói chung.

"Việc quản lý di tích và tổ chức lễ hội trong tình hình mới, bị chi phối bởi nhiều yếu tố khác nhau, trong đó có yếu tố kinh tế thị trường, đòi hỏi các vấn đề liên quan đến quyền, lợi ích vật chất cần được quản lý theo hướng minh bạch, rõ ràng, loại bỏ xu hướng chạy theo lợi ích cá nhân, phục vụ lợi ích nhóm", bà Yến nhận định.

MINH BẠCH CÁC KHOẢN THU CHI

Thông tin về những điểm nổi bật của Thông tư số 04, bà Vũ Thị Hải Yến, cho biết thông tư này thể hiện rõ quan điểm tôn trọng và bảo hộ quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của mọi người; bảo đảm để các tôn giáo bình đẳng trước pháp luật; tôn trọng, bảo vệ giá trị văn hóa, đạo đức tốt đẹp của tín ngưỡng, tôn giáo; bảo hộ cơ sở tín ngưỡng, cơ sở tôn giáo và tài sản hợp pháp của cơ sở tín ngưỡng, tổ chức tôn giáo.

Đặc biệt, Nhà nước không quản lý tiền công đức, tài trợ cho di tích và hoạt động lễ hội đối với cơ sở tín ngưỡng, tổ chức tôn giáo.

"Các cơ sở tín ngưỡng, tổ chức tôn giáo tự quyết định và chịu trách nhiệm về tiếp nhận, quản lý, sử dụng tiền công đức, tài trợ cho việc bảo vệ, phát huy giá trị di tích và hoạt động lễ hội, bao gồm cả việc tự quyết định về nội dung chi và mức chi cho hoạt động lễ hội, bảo vệ và phát huy giá trị di tích, bảo đảm phù hợp với quy định của pháp luật", bà Yến nhấn mạnh.

"Các khoản thu, chi tiền công đức, tài trợ cho di tích và hoạt động lễ hội được ghi chép, quản lý an toàn, công khai, minh bạch để tạo niềm tin cũng như phát huy hiệu quả và đem lại lợi ích chung cho toàn thể cộng đồng", Phó Vụ trưởng Vụ Hành chính sự nghiệp, Bộ Tài chính lưu ý.

Về việc phân bổ và sử dụng số tiền công đức, tài trợ đã tiếp nhận trừ các khoản công đức, tài trợ có mục đích, địa chỉ cụ thể, Thông tư số 04 quy định rõ tại Điều 13 và 14 về việc trích theo tỷ lệ phần trăm (%) trên số thu tiền công đức, tài trợ cho các nội dung sử dụng mà không quy định cụ thể các mức trích.

Lý giải điều này, bà Vũ Thị Hải Yến, cho biết di tích gồm nhiều loại và quy mô khác nhau, thuộc nhiều chủ sở hữu hoặc được giao quản lý, sử dụng khác nhau, ở những vùng miền, dân tộc khác nhau, lễ hội cũng đa dạng không kém.

Theo đó, số thu tiền công đức, tài trợ cho di tích và hoạt động lễ hội ở mỗi địa phương, từng di tích không giống nhau, có di tích có nguồn thu công đức, tài trợ lớn, nhiều di tích có nguồn thu công đức, tài trợ thấp, thậm chí không có nguồn thu công đức, tài trợ.

Vì vậy, "để bảo đảm tính khả thi và phù hợp với thực tế tại địa phương và từng di tích, tại thông tư này chỉ quy định có tính nguyên tắc, còn mức trích cụ thể để các địa phương tự quyết định", bà Yến thông tin.

Còn tại một số di tích thực hiện thu phí tham quan thì được thực hiện theo quy định của pháp luật về phí và lệ phí. Mức thu phí tham quan di tích do cấp có thẩm quyền quy định. "Số thu phí được sử dụng một phần nộp ngân sách nhà nước, phần còn lại được để lại cho đơn vị thu phí để trang trải các chi phí hoạt động cung cấp dịch vụ, thu phí", đại diện Bộ Tài chính cho hay.