Mây đen phủ bóng triển vọng hồi phục của các hãng hàng không Đông Nam Á

Từ việc cắt giảm nhân viên cho tới tái cấu trúc và thay đổi thương hiệu, các hãng hàng không Đông Nam Á đang cố hết sức để tồn tại. Thế nhưng, khi nào thì mọi thứ mới trở lại bình thường là một câu hỏi vẫn chưa có lời giải đáp.

Đã hơn một năm kể từ khi Dejphon Poolpun, cơ trưởng của hãng hàng không Thai Airways rời xa bầu trời. Vị cơ trưởng này không nhận được khoản phụ cấp bay nào, mà còn bị giảm lương cơ bản của anh vì Thai Airways thua lỗ hàng tỷ USD dưới tác động của cuộc khủng hoảng Covid-19.

Không còn lái máy bay, anh phải thay đổi toàn bộ đời sống của mình. Ngày nay, dành phần lớn thời gian trong căn bếp của ngôi nhà anh ở Bangkok và nướng các khay bánh ownie để bán trên một gian hàng trực tuyến. Món bánh của anh cũng được nhiều khách hàng ưa thích.

“Trong năm qua, tôi kiếm được hơn 3,000 USD/tháng”, anh chia sẻ. “Trong 1 ngày, tôi có thể bán tới 300 cái bánh”. Tuy vậy, thu nhập của anh giờ chỉ bằng 40% thu nhập trước đây.

Tình cảnh như anh Dejphon không phải là hiếm thấy đối với những người làm việc trong ngành hàng không. Khắp khu vực Đông Nam Á, nhiều phi công và tiếp viên hàng không bị sa thải, trong khi những nhân viên còn giữ lại cũng bị giảm lương đáng kể.

Nhiều người buộc kiếm thêm thu nhập bằng cách bán thực phẩm và các hàng hóa khác. Cơ trưởng Dejphon may mắn thích nghi được với cơn suy thoái đột ngột của ngành hàng không, nhưng không phải ai cũng thế. Nhiều đồng nghiệp của anh phải bán xe, bán nhà để trả nợ.

Trong khi đó, các hãng hàng không tiếp tục gánh lỗ, buộc họ phải thanh lý bớt máy bay, cắt giảm nhân sự và tiến hàng các thay đổi quyết liệt khác trong chiến lược kinh doanh.

Chẳng hạn, Thai Airways đã nộp đơn xin tái cấu trúc kinh doanh. Trong khi đó, hai hãng hàng không quốc gia khác, Malaysia Airlines và Garuda Indonesia phải thương lượng với các hãng cho thuê máy bay và các chủ nợ để tái cấu trúc các khoản nợ của họ.

Đại dịch Covid-19 đã khiến lượng khách hàng không trên thế giới giảm mạnh và các hãng bay trong khu vực cũng không tránh khỏi tình cảnh ế khách này.

Trong khi đó, một số hãng hàng không tìm thấy sự hỗ trợ từ thị trường nội địa. Chẳng hạn, Garuda Indonesia cho biết họ có thể ghi nhận lãi trong năm nay, trong khi các phi công làm cho hãng này cho biết khối lượng công việc và tiền lương của họ đang dần dần trở về mức bình thường.

Trong khi đó, Thái Lan đang kỳ vọng dần dần mở lại một số khu vực cho du khách nước ngoài, với mục tiêu khởi động lại ngành du lịch – một trong những ngành trọng yếu của đất nước này.

Thế nhưng, con đường hồi phục của ngành hàng không vẫn đang khá mờ mịt, các hãng hàng không và các chuyên viên phân tích cho biết. Làn sóng tái bùng phát dịch Covid-19 có thể buộc các chính phủ phải áp biện pháp kiểm soát đi lại, làm giảm bớt niềm tin của khách hàng và hủy hoại kế hoạch hồi sinh ngành du lịch.

Lỗ nặng

Đại dịch Covid-19 đã kéo giảm lượng hành khách hàng không trên thế giới và các hãng bay Đông Nam Á cũng không phải là ngoại lệ.

Đây là một đòn giáng nặng nề cho hãng hàng không quốc gia Indonesia – Garuda Indonesia. Trước đó, trong năm 2019, hãng hàng không này ghi nhận lãi 122.4 triệu USD.

Vì đại dịch Covid-19, Garuda quyết định sa thải 700 nhân viên, trong khi 15,000 nhân viên bị giảm 50% mức lương. Hãng này cũng bị buộc phải bán 6 công ty con để tinh gọn công ty, đồng thời cải thiện bức tranh tài chính.

CEO Garuda Indonesia, Irfan Setiaputra nói: “Đại dịch Covid-19 đã buộc công ty chúng tôi tiến hành nhiều sự điều chỉnh. Chúng tôi phải thực hiện các biện pháp này để tồn tại vượt qua thời kỳ bất ổn này”.

Để cứu trợ cho hãng hàng không này, Chính phủ Indonesia đã đồng ý chi 600 triệu USD để mua trái phiếu mới của Garuda Indonesia vào tháng 11/2020. Vào thời điểm đó, Garuda Indonesia bị âm vốn lưu động và nợ phải trả đã vượt quá 80% trị giá tài sản.

Thai Airways còn thua lỗ nặng hơn. Hãng hàng không này đã chuyên chở 5.87 triệu hành khách trong năm 2020, giảm 76% so với năm 2019. Sự suy giảm về lượng khách hàng là một trong những lý do khiến Thai Airways ghi nhận lỗ ròng 4.5 tỷ USD.

Các khó khăn tài chính do tác động của Covid-19 buộc Thai Airways phải đệ đơn xin bảo hộ phá sản hồi tháng 5 năm ngoái. Tính đến cuối tháng 3/2020, Thai Airways có các khoản nợ hơn 13 tỷ USD, vượt cả trị giá tài sản của công ty này.

Kể từ sau khi nộp đơn bảo hộ phá sản, Thai Airways đã thực hiện nhiều biện pháp để giảm chi phí và tăng doanh thu, bao gồm giảm nhân sự từ 29,000 người xuống còn 14,000-15,000 người, bán bớt máy bay và yêu cầu nhân viên nghỉ phép không lương. Tính đến cuối năm 2020, Thai Airways chỉ còn 278 triệu USD tiền mặt và các khoản tương đương tiền, so với mức 695 triệu USD của cùng kỳ năm 2019.

Chuyên viên phân tích hàng không Suwat Wattanapornprom ở Công ty Asia Plus Securities nhận định lượng tiền mặt hiện tại chỉ đủ cho Thai Airways duy trì hoạt động đến đầu năm 2022.

“Vào thời điểm các chuyến bay được nối lại, Thai Airways có thể không đủ tiền mặt để tiếp tục. Điều này là do một khi bắt đầu quá trình tái cấu trúc, họ sẽ ngừng thanh toán cho chủ nợ. Nhưng điều này cũng có nghĩa Công ty sẽ cần phải giao dịch hoàn toàn bằng tiền mặt cho mọi thứ khi bay tới bất kỳ quốc gia nào”, Suwat nói với CNA.

Trong khi đó, Malaysia Airlines còn phải đối mặt với tình huống khó nhằn hơn. Hãng hàng không Malaysia đã ghi nhận lỗ trong 10 năm qua và còn chịu thêm đòn giáng từ vụ mất tích của máy bay MH370. Hãng hàng không này sau đó buộc phải tư nhân hóa và bị thâu tóm bởi quỹ quản lý tài sản quốc gia Khazanah Nasional.

Ngay trước khi dịch bệnh ập đến, quỹ Khazanah Nasional thừa nhận nỗ lực xoay chuyển tình thế tại Malaysia Airlines không đi đúng hướng, mặc dù đã rót tổng cộng 1.5 tỷ USD. Và khi dịch bệnh Covid-19 diễn ra, hãng hàng không này phải giảm mạnh lương toàn bộ ban lãnh đạo và nhân viên.

Izham Ismail, Giám đốc điều hành Malaysia Airlines, cho biết lượng hành khách của công ty nay giảm 90% kể từ tháng 10/2020. Tin vui xuất hiện vào đầu năm 2021 khi Tập đoàn hàng không Malaysia (MAG), công ty mẹ của Malaysia Airlines, được Tòa án tối cao Anh và xứ Wales cho phép triển khai kế hoạch tái cấu trúc. Theo kế hoạch này, Khazanah Nasional, cổ đông duy nhất của MAG sẽ bơm 3.6 tỷ Ringgit (870 triệu USD) cho MAG trong 5 năm tới.

Mây đen phủ bóng

Trong một thông cáo báo chí công bố vào tháng 4/2021, Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế (IATA) cho dự báo ngành hàng không toàn cầu sẽ tiếp tục thiệt hại 47.7 tỷ USD trong năm 2021, so với mức thiệt hại khoảng 126.4 tỷ USD vào năm 2020. Hiệp hội này nhận định ngành hàng không sẽ bắt đầu phục hồi vào cuối năm nay.

Dù vậy, một số chuyên gia cho rằng đại dịch đang phủ bóng đen lên triển vọng phục hồi này.

Yeah Kim Leng, Giảng viên kinh tế tại Trường Kinh doanh thuộc Đại học Sunway (Malaysia), lưu ý rằng các bất ổn liên quan đến đại dịch Covid-19 đối với ngành hàng không đã giảm bớt, khi việc tiêm vắc-xin Covid-19 được đẩy mạnh và các biện pháp hạn chế đi lại đã được nới lỏng ở các mức độ khác nhau.

“Mây đen vẫn phủ bóng do sự tái bùng phát dịch Covid-19 và sự thiếu hụt nguồn cung vắc-xin Covid-19, nhưng ngành hàng không đang nhìn thấy ánh sáng cuối đường hầm”, ông Yeah Kim Leng nói.

Vị chuyên gia này cho rằng trong ngắn hạn, triển vọng đi lại bằng đường hàng không trong khu vực ASEAN còn thách thức do các biện pháp kiểm dịch, hạn chế đi lại hoặc thậm chí đóng cửa biên giới.

“Do sự phục hồi của du lịch hàng không gắn liền với việc nới lỏng các hạn chế đi lại, các hãng hàng không trong khu vực sẽ phải chuẩn bị về mặt tài chính để ứng phó với một hoặc hai năm thua lỗ nữa”, ông nói.

Nhà phân tích hàng không Alvin Lie ở Jakarta (Indonesia) cho biết các hãng hàng không trên thế giới đã làm những gì có thể để tồn tại.

"Các hãng hàng không đã cắt giảm nguồn lực và dịch vụ của họ, chỉ chọn các tuyến bay có ý nghĩa kinh tế trong khi rẻ nhánh sang các lĩnh vực khác như vận chuyển hàng hóa. Họ đã đàm phán lại các khoản vay, cố gắng trả lại máy bay thuê, trả nợ chậm cho các nhà đầu tư và một số hãng đã nộp đơn xin cứu trợ của chính phủ. Hiện họ đang ở chế độ sinh tồn”, vị chuyên gia này đánh giá.

“Tuy nhiên, sự bùng phát của dịch bệnh khiến các điều kiện kinh doanh không ổn định vì giới chức trách có thể đưa ra nhiều hạn chế đi lại hơn trong tương lai”, ông cho biết.

Lie tin rằng các chính phủ phải có trách nhiệm kiểm soát đại dịch và trong trong điều kiện hiện nay, cho dù một hãng hàng không có khuyến mãi đến đâu thì cũng không có du khách nước ngoài nào đến đến cả. Covid-19 đã thay đổi cách mọi người đi du lịch, giao lưu và tương tác và Alvin Lie tin rằng một số thay đổi này vẫn tồn tại ngay cả sau khi đại dịch kết thúc.

Cơ trưởng Dejphon cho biết ông hoan nghênh những thay đổi tiềm năng trong văn hóa và tư duy của ngành hàng không trong đại dịch Covid-19.

“Covid-19 đã mang lại cơ hội tốt lành. Nó giống như đang thực hiện cuộc giải phẫu đối với một bệnh nhân – tiến hành tổ chức lại, loại bỏ hệ thống cũ kỹ và khởi động lại”, anh cho biết.