“Mắt xích" của chuỗi cung ứng mới: Chuyển dịch đầu tư là chuyển dịch công nghiệp hỗ trợ

Cơ hội từ chuyển dịch đầu tư là rất lớn nhưng muốn giành chiến thắng, Việt Nam cần hành động nhanh hơn nữa.

Diễn đàn doanh nghiệp đã thông tin “MẮT XÍCH” CỦA CHUỖI CUNG ỨNG MỚI: Việt Nam gây “sốc” tuy vậy, ông NGUYỄN VĂN TOÀN – Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài cho rằng: Việt Nam đang có lợi thế đặc biệt về “sự tin cậy chiến lược” nhưng tận dụng được cơ hội hay không lại phụ thuộc vào chính hành động của Việt Nam.

Ông Toàn khẳng định: xu hướng nhiều nhà đầu tư nước ngoài dịch chuyển nhà máy ra khỏi Trung Quốc đã bắt đầu từ vài năm trở lại đây, khi các nhà đầu tư nhận thấy “công xưởng của thế giới” đang quá lớn và đi đến giới hạn, nên các nhà đầu tư phải đẩy mạnh đa dạng hóa thị trường, đầu tư nhiều hơn để phân tán rủi ro. Xu hướng này gia tăng mạnh mẽ hơn khi xảy ra căng thẳng trong quan hệ thương mại Mỹ - Trung và đến nay, khi xảy ra đại dịch COVID-19 như “giọt nước làm tràn ly” tạo nên “làn sóng” dịch chuyển nhà máy sản xuất ra khỏi Trung Quốc của nhiều tập đoàn lớn trên thế giới…

- Trước xu hướng này và đặc biệt mới đây là việc Luxshare Precision Industry đã đạt được thỏa thuận mua lại một nhà máy lắp ráp iPhone từ Wistron Corp để hướng đến sản xuất linh kiện iphone tại Việt Nam, ông đánh giá ra sao về cơ hội của chúng ta?

Tôi cho rằng, Việt Nam đang có nhiều lợi thế để đón bắt dòng dịch chuyển nhà máy sản xuất từ Trung Quốc. Trước hết, với những thành công điển hình trong phòng chống, kiểm soát dịch COVID-19 được cộng đồng quốc tế đánh giá cao; cùng với sức chống chịu của nền kinh tế Việt Nam trước cú sốc, khủng hoảng là khá tốt… khiến Việt Nam đang nổi lên là một trong những điểm đến đầu tư hấp dẫn sau đại dịch.

Gần đây chúng ta cũng nhìn thấy một số động thái tích cực cho thấy cơ hội của Việt Nam trong việc đón bắt làn sóng dịch chuyển này. Đơn cử, từ tháng 3, hãng Apple của Mỹ bắt đầu chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc sang Việt Nam và tăng số lượng sản xuất tai nghe tại Việt Nam (với khoảng 4 triệu chiếc tai nghe được sản xuất trong quý II/2020). Hay Google và Microsoft cũng đang chuyển một số dây chuyền sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam… Đặc biệt mới đây, truyền thông thế giới thông tin, Mỹ đã xác định Việt Nam là đối tác ưu tiên trong chuỗi cung ứng…

Hãng Apple, Google và Microsoft đang chuyển một số dây chuyền sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam… Đặc biệt mới đây, truyền thông thế giới thông tin, Mỹ đã xác định Việt Nam là đối tác ưu tiên trong chuỗi cung ứng.

Tất cả những điều trên cho thấy, Việt Nam đang có rất nhiều cơ hội để đón bắt làn sóng dịch chuyển nhà máy sản xuất từ Trung Quốc, qua đó có cơ hội tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

- Tuy nhiên, không chỉ Việt Nam tính đến việc thu hút dòng dịch chuyển sản xuất này và không dễ để Việt Nam có thể nắm chắc phần thắng, thưa ông?

Có hai xu hướng dịch chuyển dòng đầu tư, nhà máy sản xuất ra khỏi Trung Quốc: một là xu hướng nhà đầu tư dịch chuyển về thị trường nội địa của họ và hai là nhà đầu tư dịch chuyển sang một nước thứ ba khác. Như vậy không xét đến sự dịch chuyển đầu tư về thị trường nội địa, đối với xu hướng dịch chuyển đầu tư sang nước thứ ba, Việt Nam cũng đang đứng trước những áp lực cạnh tranh rất lớn trong “cuộc đua” này.

Trước hết có thể thấy, bên cạnh những lợi thế của Việt Nam như đã đề cập ở trên, Việt Nam cũng có những điểm hạn chế trong cạnh tranh so với một số nước trong khu vực, đặc biệt đối với 2 đối thủ cạnh tranh rất tiềm năng cũng đang nổi lên là “điểm sáng” trong thu hút dòng dịch chuyển này là Ấn Độ và Indonesia.

Cụ thể, Ấn Độ là thị trường rộng lớn hơn Việt Nam rất nhiều với khoảng 1,3 tỷ dân, quy mô kinh tế của họ cũng lớn hơn, mặt bằng nguồn nhân lực của họ có trình độ cao hơn, nhất là kỹ sư công nghiệp của Ấn Độ thuộc tốp đầu thế giới… Đặc biệt, để đón bắt làn sóng dịch chuyển này, Chính phủ Ấn Độ cũng đã có nhiều động thái rất mạnh mẽ như tiếp xúc hơn 1.000 công ty của Mỹ và đưa ra các ưu đãi đối với các doanh nghiệp đang cân nhắc chuyển khỏi Trung Quốc, cũng như Ấn Độ đã chuẩn bị sẵn mặt bằng đất sạch, hạ tầng… để chào mời nhà đầu tư.

Tương tự, với Indonesia, quy mô thị trường, quy mô nền kinh tế của Indonesia cũng lớn hơn gấp khoảng 3 lần Việt Nam; người lao động của họ cũng có nhiều điểm cạnh tranh, nhất là thông thạo tiếng Anh hơn...

Đưa ra những dẫn chứng trên để thấy, cơ hội của Việt Nam là hiện hữu, nhưng muốn giành chiến thắng, Việt Nam cần hành động nhanh hơn nữa.

- Cụ thể, Việt Nam cần lhành động những gì để “cơ hội vàng” không tuột mất, thưa ông?

Tôi cho rằng, trước hết, Việt Nam cần chuẩn bị sẵn mặt bằng đất sạch trong các khu công nghiệp, khu kinh tế, để khi các nhà đầu tư muốn rời nhà máy sang thì có thể cấp đất dễ dàng, nhanh chóng cho họ xây dựng nhà máy. Đặc biệt, trong khu công nghiệp, khu kinh tế cần phải chuẩn bị sẵn sàng hạ tầng kỹ thuật, điện, nước; nhất là phải có chắc chắn một dự án xử lý nước thải và xử lý chất thải rắn để nhà đầu tư có thể sử dụng ngay những dịch vụ đó.

Thứ hai, khi các nhà đầu tư dịch chuyển nhà máy sản xuất sang sẽ đòi hỏi một nguồn nhân lực rất lớn. Do đó, Việt Nam cần chuẩn bị sẵn sàng nguồn nhân lực chất lượng cao cung ứng đủ cho nhu cầu của nhà đầu tư.

Bên cạnh đó, cần thúc đẩy phát triển ngành dịch vụ logistics hơn nữa để giảm chi phí bốc xếp hàng hóa, lưu kho, vận chuyển… nhằm hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư. Ngoài ra, các thủ tục hành chính cần phải được thực hiện một cách thuận tiện và nâng cao tính minh bạch của môi trường kinh doanh… Những vấn đề này chúng ta cũng nói nhiều rồi, nhưng vẫn cần cải thiện hơn nữa…

- Đón bắt làn sóng dịch chuyển nhà máy sản xuất từ Trung Quốc, chúng ta cũng cần cảnh giác và phòng ngừa nguy cơ hàng hóa nước ngoài, nhất là hàng hóa Trung Quốc “đội lốt” hàng Việt Nam nhằm gian lận, lẩn tránh xuất xứ, khiến hàng Việt bị vạ lây, thưa ông?

Chúng ta đã có Nghị quyết 50 của Bộ Chính trị về định hướng thu hút đầu tư nước ngoài (FDI) trong thời gian tới, theo đó, đặc biệt chú trọng thu hút dòng vốn FDI có công nghệ cao, công nghệ nguồn, công nghệ tiên tiến theo xu thế cuộc cách mạng 4.0, hay thu hút vốn FDI vào những lĩnh vực mà nền kinh tế Việt Nam đang có nhu cầu cao… Vì vậy, trước hết, trong quá trình đón bắt dòng dịch chuyển sản xuất này cũng cần thu hút có chọn lọc, theo định hướng mà chúng ta đã đặt ra.

Song song với đó, chúng ta cũng cần có “bộ lọc” để nhận biết được các hiện tượng đầu tư “núp bóng”, nhằm lẩn tránh xuất xứ, giả mạo xuất xứ của một số nhà đầu tư nước ngoài. Bởi trên thực tế thời gian qua cũng đã ghi nhận nhiều vụ việc cho thấy Việt Nam đã và đang có dấu hiệu trở thành điểm trung chuyển của hàng hóa gian lận xuất xứ.

Chính vì vậy, muốn kiểm soát vấn đề này, tôi cho rằng, quan trọng nhất là phải nâng cao năng lực thẩm định của chính quyền các địa phương trong việc chọn lọc, xét duyệt, cấp phép dự án.

- Xin cảm ơn ông!