Mặt trái của nền kinh tế Gig: Shipper, tài xế... nguy cơ trầm cảm

Làm việc trong nền kinh tế Gig, người lao động phải chịu sự thay đổi bất thường của nhu cầu thị trường và mọi hành động đều có thể bị đánh giá bằng một hệ thống sao.

Nguy cơ trầm cảm cao

Gig là nền kinh tế trong đó mọi người thường làm việc bán thời gian hoặc tạm thời, trong khi các công ty có xu hướng thuê những người làm việc tự do và độc lập thay vì nhân viên dài hạn.

Nền kinh tế Gig đang nhanh chóng trở thành trung tâm của cuộc sống. Không chỉ giới hạn ở dịch vụ chia sẻ xe như Grab, Uber hay ship đồ ăn, các cửa hàng tạp hóa, shop online... đang là môi trường làm việc của một lực lượng lao động tạm thời. Ngay cả một dịch vụ bình thường như xúc tuyết ở Canada cũng bị cuốn vào nền kinh tế Gig. Một công ty khởi nghiệp ở nước này cho phép chủ nhà thuê người xúc tuyết bằng smartphone.

Nền kinh tế này đã tạo ra một lực lượng lao động phi tập trung, làm việc liên tục, ít tiếp xúc, tương tác qua lại với nhau và để lại những hệ quả về mặt xã hội học.

Các nhà xã hội học ở Canada đã tiến hành một khảo sát trên 2.524 người đang làm việc trong nền kinh tế Gig thuộc mọi lĩnh vực từ giao đồ ăn, làm việc tự do cho đến lái xe chia sẻ. Kết quả cho thấy, những người làm việc trong nền kinh tế Gig dường như đang chịu nhiều thiệt thòi hơn so với những người lao động thông thường. Người lao động Gig có nguy cơ và dấu hiệu cảm thấy tủi thân, cô đơn cao hơn gấp đôi người lao động bình thường; đồng thời cùng có nguy cơ mắc chứng lo âu và trầm cảm cao hơn.

Kết quả khảo sát cũng cho thấy những người làm trong ngành kinh tế Gig đang dần trẻ hóa và có tỷ lệ độc thân cao hơn. Những người làm việc trong ngành này cũng có xu hướng làm việc nhiều giờ hơn và trình độ học vấn thấp hơn các ngành khác.

Không thể phủ nhận rằng, nền kinh tế Gig đang là cứu cánh cho những người lao động cho các ngành công nghiệp bị ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch Covid-19. Các nhà nghiên cứu từ Viện Nghiên cứu Chính sách Singapore cho biết những người làm trong ngành này thường ít được bảo vệ, hỗ trợ và cũng không có chính sách dự phòng rủi ro.

Một thực tế khác là nhân viên thời vụ không phải ai cũng có thu nhập lớn như những bài báo trên mạng. Mức thu nhập trung bình cho một nhân viên giao hàng ở Singapore là khoảng 1.900-2.500 SGD (25-42 triệu đồng) với mức sống đắt đỏ ở Singapore.

Khảo sát cũng cho thấy hầu hết những người làm trong ngành này đều là vì bất đắc dĩ, làm hay là thất nghiệp.

Cần nâng cao năng suất lao động

Một trong những vấn đề nổi cộm của các lao động Gig là thời gian làm việc quá dài, không có quy định về giới hạn thời gian làm việc, mà một phần nguyên nhân là do chi phí giao hàng quá thấp và nhân viên kém hiệu quả.

Thông thường, một quy hình giao nhận hàng là khách hàng đặt hàng trên điện thoại, nhân viên giao hàng đến cửa hàng, đợi order và mang đến giao cho khách. Điều này có nghĩa là nhân viên giao hàng chưa phát huy hết tiềm năng của họ trên mỗi chuyến đi. Bạn có thể thấy một số tài xế giao đồ ăn chỉ loanh quanh chờ đơn hàng và lãng phí thời gian chờ đợi, dẫn đến hiệu quả không cao.

Các nhà kinh tế học Singapore đã đề xuất nhiều giải pháp để tăng năng suất lao động của các nhân viên Gig. Năng suất lao động là sản lượng mỗi giờ làm việc, trong trường hợp của các nhân viên ứng dụng, sản lượng có thể được đo bằng tổng giá tiền của dịch vụ mà họ đang cung cấp. Do đó, nếu trong vòng 1 giờ mà chỉ giao được 1 ly trà sữa thì năng suất lao động quá thấp. Cách để tăng năng suất lao động đơn giản nhất là tăng giá trị của hàng hóa nhân viên vận chuyển trên mỗi chuyến đi, điều này có nghĩa là làm giảm bớt sự tiện lợi mặc định của khách hàng.

Các nhà kinh tế học Singapore gợi ý các ứng dụng giao hàng cho người tiêu dùng đặt hàng trước 1 ngày. Điều này cung cấp cho các nền tảng cơ hội lên kế hoạch trước và tối ưu hóa các nguồn lực. Trong một chuyến đi, nhân viên giao hàng có thể nhận đơn, tổng hợp đơn hàng và giảm thời gian chờ đợi không cần thiết, cho phép họ giao hàng đến nhiều nơi hơn trong khoảng thời gian ngắn hơn, kiếm được nhiều tiền hơn cho mỗi chuyến đi.

Khi đại dịch buộc ngành dịch vụ nhà hàng ăn uống phải xoay sang giao đồ ăn, một số doanh nghiệp đã tự giao hàng. Bằng cách thiết lập thời gian giới hạn cho các đơn hàng (chẳng hạn như những quán pizza giới hạn thời gian giao hàng tối đa là 45'/đơn), họ có thể lập kế hoạch tuyến đường giao hàng cẩn thận và làm hài lòng khách hàng rải rác khắp nơi trong giờ ăn cao điểm. Còn nếu những người nào muốn giao hàng ngay lập tức sẽ phải trả phí nhiều hơn.

Khi năng suất lao động cao, người lao động sẽ không còn phải kéo dài thời gian làm việc ra nữa và họ có thể giành thời gian đó cho bản thân, gia đình, chăm sóc sức khỏe hoặc thậm chí là đi học để có cơ hội việc làm tốt hơn.