Made in Vietnam: 30% nội địa hóa vẫn chưa chắc là hàng Việt

Hàng hoá được giá công, chế biến đơn giản như thay đổi bao bì đóng gói, dán nhãn lên sản phẩm, lắp ráp đơn giản để tạo sản phẩm hoàn chỉnh… sẽ không được ghi là hàng hoá được sản xuất tại Việt Nam hoặc có xuất xứ Việt Nam.

Nội dung trên được đưa ra trong dự thảo Thông tư về sản phẩm, hàng hoá của Việt Nam và sản phẩm, hàng hoá sản xuất tại Việt Nam vừa được Bộ Công Thương chính thức đưa ra lấy ý kiến.

Theo Bộ Công Thương, mặc dù đã có Nghị định 43/2017 của Chính phủ về nhãn hàng hoá, trong đó quy định việc ghi nhãn là bắt buộc, song doanh nghiệp sẽ tự xác định và tự ghi xuất xứ đối với hàng hóa của mình trên nguyên tắc bảo đảm trung thực, chính xác, tuân thủ các quy định của pháp luật về xuất xứ.

Tuy nhiên, Bộ Công Thương cho rằng quy định xuất xứ chỉ áp dụng cho hàng xuất khẩu và hàng nhập khẩu để hưởng ưu đãi thuế quan, trong khi hàng hoá lưu thông trong nước lại chưa có quy định về việc gắn nhãn "sản phẩm của Việt Nam" hay "sản xuất tại Việt Nam".

Việc thiếu quy định đã dẫn tới nhiều tổ chức và cá nhân lúng túng khi muốn ghi chính xác nước xuất xứ trên nhãn sản phẩm.

Trong khi đó, một số mặt hàng dù chỉ trải qua các công đoạn gia công, lắp ráp, chế biến đơn giản tại Việt Nam nhưng cũng gắn nhãn "sản xuất tại Việt Nam" khiến người tiêu dùng thắc mắc, thậm chí bức xúc nhưng các cơ quan chức năng lại không có căn cứ để phân xử.

Theo đó, dự thảo được xây dựng dựa trên các bộ quy tắc xuất xứ hiện đang áp dụng cho hàng xuất khẩu từ Việt Nam.

Các phương pháp xác định xuất xứ chủ yếu của thế giới như xuất xứ thuần túy (WO), hàm lượng giá trị khu vực (RVC) hay chuyển đổi mã sản phẩm theo Hệ thống hài hòa mô tả và mã hàng hóa (Hệ thống HS) của Tổ chức Hải quan Thế giới đều được áp dụng.

Trong đó, các trường hợp được coi là hàng hoá của Việt Nam bao gồm: Hàng hóa có xuất xứ thuần túy hoặc được sản xuất toàn bộ tại Việt Nam; hoặc hàng hóa có xuất xứ không thuần túy hoặc không được sản xuất toàn bộ tại Việt Nam nhưng trải qua công đoạn gia công, chế biến cuối cùng tại Việt Nam làm thay đổi cơ bản tính chất của hàng hóa.

Với hàng hoá có xuất xứ không thuần tuý thì căn cứ để xác định là hàng Việt Nam bao gồm: tiêu chí chuyển đổi mã số hàng hoá (dựa trên mã HS); tiêu chí hàm lượng giá trị gia tăng dựa trên các yếu tố như nguyên liệu đầu vào, chi phí sản xuất, chi phí nhân công, chi phí nhà xưởng…

Với công thức tính được Bộ Công thương đưa ra, hàng hóa được xác định là có xuất xứ Việt Nam khi có trị giá nguyên liệu đầu vào xuất xứ tại Việt Nam chiếm 30% giá trị xuất xưởng của hàng hóa đó.

Tuy nhiên không phải cứ đạt trị giá nguyên liệu đầu vào xuất xứ tại Việt Nam đạt 30% là hàng hóa đó được xác nhận hàng Việt.

Đặc biệt, với hàng hoá có công đoạn gia công, chế biến đơn giản thì không được coi là hàng hoá có xuất xứ Việt Nam.

Cụ thể, nếu hàng hoá chỉ trải quy một hoặc kết hợp nhiều công đoạn như bảo quản hàng hoá trong quá trình vận chuyển và lưu kho; lau bụi, sàng lọc, chọn lựa, phân loại, lau chùi, sơn.

Ngoài ra là các hành vi thay đổi bao bì đóng gói và tháo gỡ, lắp ghép các lô hàng, đóng gói bao bì đơn giản; dán lên sản phẩm hoặc bao gói sản phẩm nhãn hiệu hay các dấu hiệu phân biệt tương tự; trộn đơn giản các sản phẩm; lắp ráp đơn giản các bộ phận để tạo nên sản phẩm hoàn chỉnh…

Theo Bộ Công Thương, Thông tư cũng sẽ giúp loại bỏ dần tình trạng hàng nhập khẩu nhập nhèm "đội lốt" hàng Việt Nam như đã rải rác xảy ra trong thời gian qua.

Không phát sinh cho phí cho doanh nghiệp

Bộ Công thương nhấn mạnh, quy định của Thông tư sẽ không làm phát sinh thêm chi phí cho doanh nghiệp bởi ghi nhãn hàng hóa và công bố nước xuất xứ trên nhãn hàng hóa đã từ lâu là yêu cầu bắt buộc.

"Thông tư chỉ giúp các tổ chức, cá nhân có căn cứ để thực hiện đúng yêu cầu của Nghị định 43, giúp loại bỏ các trường hợp vô tình hay cố tình vi phạm thông tin về nước xuất xứ. Các doanh nghiệp chân chính sẽ không phải đối diện với nguy cơ cáo buộc "gian lận xuất xứ", tránh được rủi ro kiện tụng và mất uy tín với người tiêu dùng" - Bộ Công thương cho hay.

Dự thảo Thông tư không quy định bất kỳ một thủ tục hành chính mới nào mà người dân và doanh nghiệp phải tuân thủ.