Lý do tân Thủ tướng Nhật chọn Việt Nam là điểm đến đầu tiên

Việt Nam là điểm đến hàng đầu cho đầu tư của Nhật Bản và nằm trong số các thị trường Đông Nam Á mà Tokyo muốn nhiều công ty của mình đầu tư hơn.

Bộ Ngoại giao cho biết, nhận lời mời của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và phu nhân, Thủ tướng Nhật Bản Suga Yoshihide và phu nhân sẽ thăm chính thức Việt Nam từ ngày 18 - 20/10.

Theo người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng, đây là lần thứ hai liên tiếp, một thủ tướng mới của Nhật chọn Việt Nam là điểm đến thăm đầu tiên sau khi nhậm chức.

Năm 2013, Thủ tướng Nhật khi đó là ông Abe Shinzo cũng chọn Việt Nam là điểm đầu tiên trong chuyến công du ngay sau khi nhậm chức. Người phát ngôn đánh giá sự lựa chọn của ông Suga là minh chứng rõ ràng cho sự phát triển tốt đẹp, mạnh mẽ và thực chất trên nhiều lĩnh vực của quan hệ đối tác chiến lược sâu rộng giữa hai nước.

Vào ngày 13/10, Thủ tướng Suga Yoshihide chính thức xác nhận ông sẽ tiến hành chuyến công du nước ngoài đầu tiên tới Việt Nam và Indonesia.

Trong bối cảnh quan hệ Mỹ-Trung đang căng thẳng, chuyến đi này cũng là một nỗ lực mà Chính phủ Nhật Bản muốn đẩy mạnh quan hệ với các nước ASEAN nhằm đảm bảo ổn định và hòa bình tại khu vực.

Tại sao ông Suga không sang Mỹ hay châu Âu?

Với những lo ngại về kinh tế xuống dốc với đại dịch Covid-19 cùng với môi trường an ninh của khu vực trở nên căng thẳng thời gian gần đây, một số người đã dự đoán rằng ông Suga có thể chọn cách của nhiều nhà lãnh đạo Nhật Bản trước đó, sử dụng chuyến đi nước ngoài đầu tiên mang tính biểu tượng của mình đến Mỹ để nhấn mạnh lại tầm quan trọng của một liên minh quân sự bền chặt xuyên Thái Bình Dương, đã có từ năm 1945.

Tuy nhiên, hiện nay nước Mỹ đang ở giữa một cuộc chiến bầu cử và tiến trình này sẽ kéo dài đến tháng tới, vì vậy sẽ là không khôn ngoan nếu ông Suga chọn đến Washington lúc này. Nhật Bản sẽ lo ngại về việc bị lôi kéo vào chính trường nội bộ của Mỹ và ông Suga có khả năng bị đặt câu hỏi trước công chúng.

Ông Suga đã điện đàm với Tổng thống Trump qua điện thoại, cũng như một số nhà lãnh đạo thế giới khác, bao gồm Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Tổng thống Nga Putin, Thủ tướng Anh Boris Johnson và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron. Nhưng Chính phủ Nhật Bản từ chối việc để ông Suga công du sớm châu Âu một phần do lo ngại về đại dịch và việc cần phải cách ly ông Suga cùng đội ngũ trợ tá khi trở về.

Việt Nam và Indonesia: Điểm đến không phức tạp?

Vốn là Chánh văn phòng nội các, ông Suga từng tập trung phần lớn vào các vấn đề đối nội dưới thời người tiền nhiệm Abe Shinzo. Vì thế, một số người cho rằng, ông Suga không có nhiều kinh nghiệm quan hệ quốc tế nên Việt Nam và Indonesia là những điểm đến "không phức tạp" cho chuyến công du nước ngoài đầu tiên của ông trên cương vị Thủ tướng.

Ông Go Ito, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Meiji ở Tokyo, cho rằng ông Suga sẽ sử dụng chuyến đi để bước ra khỏi cái bóng của Abe. Ông cho hay: “Thủ tướng Suga đang thiếu nhiều màu sắc trong các chính sách của mình nên đây sẽ là cơ hội để cho những đất nước này và những quốc gia khác thấy ông ấy như thế nào. Ông Abe rất cởi mở trong cách tiếp cận các vấn đề đối ngoại nhưng cũng rất thận trọng trong các chính sách của mình. Vì vậy Suga có thể cho thấy rằng ông đang theo đuổi một con đường khác và muốn đóng góp lớn cho Đông Nam Á”.

Còn Jeff Kingston, giám đốc nghiên cứu châu Á tại cơ sở Tokyo của Đại học Temple, cho biết: "Đây là hai quốc gia mà Nhật Bản muốn chia sẻ sự ủng hộ với tầm nhìn về một Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở".

Chuyến thăm Việt Nam và Indonesia của Thủ tướng Suga cho thấy Tokyo sẽ tiếp tục theo đuổi chính sách Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở dựa trên trục quan hệ đồng minh Nhật- Mỹ. Chuyến đi này cũng nhằm nhấn mạnh với bên ngoài rằng chính quyền của ông Suga sẽ tiếp nối chính sách đối ngoại dưới thời cựu Thủ tướng Abe Shinzo.

Trước đó, cựu Thủ tướng Abe Shinzo cũng đã chọn Việt Nam và Indonesia là những điểm đến trong chuyến công du nước ngoài đầu tiên sau khi trở lại nắm quyền vào tháng 12/2012. Đây đều là những nước lớn trong Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN).

Nhật Bản đã và đang cung cấp những khoản viện trợ đáng kể cho Indonesia. Năm ngoái, quốc gia này là nhà đầu tư nước ngoài lớn thứ ba tại quốc gia này với 4,3 tỷ USD, sau Trung Quốc và Singapore.

Việt Nam cũng là điểm đến hàng đầu cho đầu tư của Nhật Bản và nằm trong số các thị trường Đông Nam Á mà Tokyo muốn nhiều công ty của mình đầu tư hơn, như một phần trong nỗ lực của chính phủ nhằm đa dạng hóa chuỗi sản xuất. Từ 2014 - 2018, Nhật là nhà tài trợ lớn nhất của Việt Nam với khoảng 280 triệu USD Mỹ cho các dự án phát triển cơ sở hạ tầng, quản lý nguồn nhân lực và thực hành quản trị và môi trường.

Tháng 7 năm nay, Nhật cũng công bố thỏa thuận trị giá 348 triệu USD đóng 6 tàu tuần tra mới cho lực lượng Cảnh sát biển Việt Nam với mục tiêu đảm bảo an ninh, an toàn hàng hải.

Vai trò đặc biệt

Trong diễn văn nhậm chức ngày 16/9, Thủ tướng Suga cho biết sẽ tiếp tục triển khai các chính sách đối ngoại dựa trên trục quan hệ đồng minh với Mỹ, trong đó một công cụ quan trọng là chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở mà Nhật Bản và Mỹ cùng đưa ra. Để thực hiện chiến lược này, sự hợp tác với ASEAN - khu vực có vị trí nằm trên tuyến đường biển nối Trung Đông với Đông Á - là không thể thiếu được.

Tháng 6/2019, ASEAN cũng đưa ra chiến lược ngoại giao với tên gọi “Quan điểm của ASEAN về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương”, khẳng định ASEAN có vai trò trung tâm và chiến lược tại khu vực này. Nước dẫn dắt đưa ra chiến lược này là Indonesia.

Trong khi đó, Việt Nam hiện là nước Chủ tịch ASEAN và có ảnh hưởng nhất định tới hội nghị thượng đỉnh Đông Á (EAS), dự kiến được tổ chức trong tháng 11.

Giáo sư Yuichiro Hosoya thuộc Đại học Keio cho rằng trong bối cảnh quan hệ Mỹ - Trung căng thẳng thì việc Thủ tướng Suga chọn Việt Nam và Indonesia là có dụng ý tạo ra sự cân bằng trong các mối quan hệ đối ngoại của Tokyo.

Ngoài ra, một mục đích mà Tokyo nhắm tới là lợi ích về kinh tế. Trong chuyến thăm này, Thủ tướng Suga sẽ đề cập tới việc nối lại hoạt động đi lại giữa Nhật Bản với hai nước. Việc chọn các nước kiểm soát tốt dịch Covid-19 để nối lại hoạt động đi lại sẽ có tác dụng giúp kinh tế Nhật Bản phục hồi trở lại.

Việt Nam được đánh giá là nước kiểm soát Covid-19 rất tốt. Trong khi đó, Indonesia tuy vẫn có số lượng người nhiễm cao, nhưng là nước đông dân nhất ASEAN và có tiềm năng về kinh tế lớn nhất. Giáo sư Kunihiro Yoshida thuộc Viện nghiên cứu chính sách cho rằng, trước đây Nhật chủ yếu thâm nhập thị trường ô tô tại ASEAN nhưng nay đang muốn mở rộng sang cả các lĩnh vực bán lẻ và hạ tầng.

Trong tiến trình đàm phán ký kết Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) với mục tiêu hoàn thành trong năm nay, vai trò của Việt Nam và Indonesia cũng rất lớn. Việt Nam là nước chủ tịch Hội nghị thượng đỉnh RCEP vào tháng 11, còn Indonesia là nước điều phối đàm phán ký kết RCEP.