Lưu ý khi đầu tư trái phiếu doanh nghiệp có lãi suất cao

Trái phiếu doanh nghiệp thu hút nhà đầu tư

Hấp dẫn lãi suất cao

Chị Nguyễn Hà (Hà Nội) vừa quyết định rút 500 triệu đồng đang gửi ngân hàng với lãi suất 6%/năm để đầu tư trái phiếu do một công ty bất động sản phát hành, có lãi suất 11%/năm. Trước đó, chị được bạn bè mời vào nhóm “Đầu tư trái phiếu thông thái” trên Facebook, nơi hoạt động mời gọi đầu tư trái phiếu doanh nghiệp vô cùng nhộn nhịp.

Theo giới thiệu, đây là “siêu ứng dụng đầu tư tài chính - bất động sản 4.0” của tập đoàn đầu tư đa ngành S., huy động cho loạt dự án bất động sản được quảng bá là “chuỗi dự án đẳng cấp của thương hiệu bất động sản hàng đầu Việt Nam”, với lãi suất từ 7 - 11%/năm cho các kỳ hạn từ 4 tháng đến 3 năm. Việc của nhà đầu tư chỉ là tải app để đăng ký tài khoản, nộp tiền vào tài khoản, đặt lệnh mua trái phiếu rồi chờ nhận lãi suất cao định kỳ.

Thực tế, trên mạng xã hội tràn ngập các quảng cáo hấp dẫn mời mua trái phiếu doanh nghiệp và thu hút được một lượng lớn nhà đầu tư cá nhân tham gia, trong bối cảnh lãi suất tiền gửi ngân hàng ở mức thấp.

Sau nhiều lần Ngân hàng Nhà nước áp dụng các biện pháp nới lỏng chính sách tiền tệ để hỗ trợ nền kinh tế trong giai đoạn dịch bệnh, trần lãi suất tiền gửi hiện nay là 4%/năm cho kỳ hạn dưới 6 tháng, lãi suất kỳ hạn 6 - 12 tháng được các ngân hàng áp dụng khoảng 6%/năm.

Từ góc độ thị trường, số liệu của FiinPro cho thấy, trong tháng 8/2021 có 9.989 tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp được phát hành tại thị trường nội địa. Giữ vị trí quán quân là Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank), đạt 2.630 tỷ đồng (lãi suất 3,9 - 4,0%/năm), trong khi quán quân ở khối doanh nghiệp thuộc về Công ty cổ phần CMC, đạt 700 tỷ đồng (lãi suất 9,5 - 10,6%/năm).

Giá trị trái phiếu doanh nghiệp một số đơn vị phát hành trong tháng 8/2021 (Nguồn: BSC, Đơn vị: tỷ đồng)

Theo Công ty Chứng khoán BIDV (BSC), trong tháng 8/2021, nhóm ngân hàng dẫn đầu giá trị huy động trái phiếu doanh nghiệp với 5.734 tỷ đồng, tiếp đó là nhóm doanh nghiệp xây dựng (1.500 tỷ đồng), doanh nghiệp bất động sản (1.300 tỷ đồng), phần còn lại thuộc về nhóm chứng khoán, điện nước và tài chính khác.

Lãnh đạo một tập đoàn đầu tư bất động sản ở miền Trung cho hay, bất động sản là ngành có hệ số sử dụng vốn cao, thường xuyên “khát” vốn. Để thực hiện chiến lược huy động vốn phù hợp với nhu cầu phát triển của tập đoàn, tối ưu hoá lợi ích của cổ đông và các nhà đầu tư đồng hành, họ luôn ưu tiên gọi vốn bằng kênh trái phiếu doanh nghiệp.

“Chúng tôi lựa chọn dự án, thời điểm dòng tiền về để có kế hoạch phát hành trái phiếu doanh nghiệp. Một dự án bất động sản thường có thời gian sử dụng vốn từ 2 - 5 năm, kế hoạch trái phiếu doanh nghiệp cho phép chúng tôi tính toán được tương đối chính xác số lãi phải trả. Hơn nữa, kênh này đặc biệt hiệu quả so với vay ngân hàng có hạn chế là thời gian thẩm định dự án lâu, điều kiện giải ngân chặt chẽ…”, vị lãnh đạo doanh nghiệp địa ốc nói.

Rủi ro lộ diện

Luật Chứng khoán và Nghị định số 153/2020/NĐ-CP ngày 31/12/2020 về chào bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tại thị trường trong nước và chào bán trái phiếu doanh nghiệp ra thị trường quốc tế quy định, doanh nghiệp huy động vốn trái phiếu riêng lẻ theo nguyên tắc tự vay, tự trả, tự chịu trách nhiệm, cơ quan quản lý nhà nước không cấp phép phát hành.

Trước tình trạng có những doanh nghiệp quy mô nhỏ nhưng huy động vốn trái phiếu với khối lượng lớn, lãi suất cao, không có tài sản bảo đảm hoặc chất lượng tài sản kém, cơ quan quản lý quan ngại người mua trái phiếu sẽ gặp rủi ro.

Bộ Tài chính khuyến cáo, nhà đầu tư cá nhân cần lưu ý lãi suất cao sẽ đi kèm với rủi ro lớn, do đó phải đánh giá kỹ các rủi ro trước khi quyết định mua trái phiếu doanh nghiệp.

Đồng thời, Bộ này có công văn gửi Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Vụ Tài chính ngân hàng và Sở Giao dịch chứng khoán Việt Nam, yêu cầu tăng cường công tác kiểm tra, giám sát thị trường trái phiếu doanh nghiệp.

Theo Bộ Tài chính, khối lượng phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ 7 tháng đầu năm 2021 tăng 17% so với cùng kỳ năm 2020, giúp các doanh nghiệp huy động vốn cho sản xuất - kinh doanh, nhưng tình trạng doanh nghiệp ồ ạt phát hành trái phiếu đang gây ra nhiều rủi ro cho nhà đầu tư và tiềm ẩn nguy cơ gây mất an ninh, an toàn nền tài chính quốc gia.

Ông Nguyễn Hoàng Dương, Phó vụ trưởng Vụ Tài chính ngân hàng (Bộ Tài chính) cho biết, trong 8 tháng đầu năm 2021, có 51% trái phiếu doanh nghiệp được phát hành mà không có tài sản bảo đảm; 90% trái phiếu do tổ chức tín dụng và công ty chứng khoán phát hành; 5/177 doanh nghiệp phát hành có kết quả kinh doanh năm trước liền kề là lỗ...

Đại diện Bộ Tài chính cho rằng, nếu tài sản bảo đảm cho trái phiếu của công ty bất động sản là dự án nhà ở hình thành trong tương lai, hay cổ phiếu của công ty mẹ, thì tài sản và cổ phiếu này không đảm bảo nghĩa vụ trả nợ của doanh nghiệp khi họ gặp khó khăn.

Trong khi đó, luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI lưu ý, một số trái phiếu doanh nghiệp ngay cả khi được đơn vị trung gian là ngân hàng thương mại hay công ty chứng khoán bảo lãnh phát hành thì cũng không có nghĩa là họ có nghĩa vụ trả nợ thay cho đơn vị phát hành, nếu bảo lãnh đó không bao gồm bảo lãnh thanh toán.

Đó là chưa kể rủi ro do tổ chức cung cấp dịch vụ trung gian chào mời và phân phối trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tới các nhà đầu tư cá nhân chưa đủ điều kiện là nhà đầu tư chuyên nghiệp. Theo quy định, chỉ nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp mới được mua trái phiếu riêng lẻ, nếu vi phạm có thể bị xử phạt hàng trăm triệu đồng.

Gạn đục khơi trong

"Trong 10 năm qua, tốc độ tăng trưởng bình quân của thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam đạt 30%, quy mô xấp xỉ 14% GDP, là một trong những thị trường trái phiếu doanh nghiệp có tốc độ tăng trưởng cao nhất châu Á. Hiện nay, nhóm ngân hàng thương mại và doanh nghiệp bất động sản chiếm 70% tổng lượng phát hành trái phiếu doanh nghiệp".

- Ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Tổng thư ký Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam

Rủi ro đối với nhà đầu tư cá nhân trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp được nhìn nhận gia tăng, nhưng luật sư Trương Thanh Đức cho rằng, chưa cần thiết phải siết chặt thị trường này.

Ông Đức lý giải, bên cạnh thị trường chứng khoán tập trung vẫn có thị trường giao dịch cổ phiếu tự do, bên cạnh ngân hàng vẫn có thị trường vốn bên ngoài, do đó không cần thiết phải quản lý quá chặt đối với thị trường trái phiếu.

“Để khơi thông nguồn vốn từ trái phiếu doanh nghiệp, nên đề cao tính tự chịu trách nhiệm của thị trường. Lãi suất cao luôn đi kèm với rủi ro lớn, muốn rủi ro thấp thì phải chọn “hàng ngon”: trái phiếu được phát hành ra đại chúng, doanh nghiệp uy tín, có thương hiệu, được xếp hạng tín nhiệm, có đơn vị trung gian bảo lãnh phát hành…”, ông Đức nêu quan điểm.

Trong khi đó, ông Nguyễn Quang Thuân, Chủ tịch Hội đồng quản trị Fiin Ratings đánh giá: “Trái phiếu doanh nghiệp có thể là “cứu cánh” cho thị trường vốn của Việt Nam nếu chúng ta làm khéo”.

Theo ông Thuân, nên đề cao trách nhiệm của đơn vị trung gian xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp, thay vì tập trung các giải pháp đào tạo kiến thức cho nhà đầu tư cá nhân. Hiện tại, Finn Ratings sử dụng 19 bộ chỉ số để xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp, trong đó, nhà đầu tư cá nhân nên chú ý tiêu chí số 3 và số 5, là khả năng trả nợ gốc và trả lãi của doanh nghiệp phát hành trái phiếu.

“Nếu họ muốn lấy tiền của anh chị 3 năm mà hệ số khả năng trả nợ gốc đang là 10 năm hoặc 30 năm thì không ổn. Tương tự, hệ số khả năng trả lãi của họ đang nhỏ hơn 1, nghĩa là làm ra không đủ trả lãi ngân hàng, thì làm sao trả vốn và lãi trái phiếu cho anh chị?”, Chủ tịch Fiin Ratings nói.

Dưới góc độ của doanh nghiệp phát hành trái phiếu, lãnh đạo tập đoàn bất động sản ở miền Trung chia sẻ: “Nhà đầu tư khôn ngoan không nên thấy rủi ro mà bỏ cuộc. Lợi nhuận từ cổ phiếu có thể khiến bạn trở nên giàu có hoặc phá sản, còn lợi nhuận từ trái phiếu giúp bạn có thu nhập ổn định. Vấn đề ở chỗ, bạn cần thận trọng tìm hiểu về dự án huy động vốn trái phiếu, tiềm lực doanh nghiệp, kết quả xếp hạng tín nhiệm… Nếu không đủ khả năng đánh giá hoặc không muốn tự mình đánh giá thì nhà đầu tư có thể nhờ tới đơn vị tư vấn, môi giới”.