Lưu ký chứng khoán là gì? Vì sao phải lưu ký chứng khoán?
Lưu ký chứng khoán là khái niệm mà bất kỳ nhà đầu tư nào cũng đã từng nghe qua. Vậy nhưng trên thực tế không phải ai cũng hiểu rõ về khái niệm này. Do đó, trong bài viết này, 24h Money sẽ cung cấp cho bạn những kiến thức về hoạt động lưu ký chứng khoán. Qua đó, nhà đầu tư sẽ hiểu được chứng khoán lưu ký là gì và quy trình lưu ký chứng khoán. Cùng với đó, bạn sẽ nắm được điểm khác nhau giữa hai loại chứng khoán lưu ký và chưa lưu ký. Vì vậy, đừng bỏ qua bài viết hữu ích này nhé.
1. Lưu ký chứng khoán là gì?
Lưu ký chứng khoán là một trong những điều kiện bắt buộc để thực hiện giao dịch trên thị trường chứng khoán. Hoạt động lưu ký chứng khoán là hoạt động bảo đảm an toàn các dịch vụ chuyển giao, ký gửi và ghi nhận chủ sở hữu chứng khoán của khách hàng trên hệ thống tài khoản lưu ký. Việc này nhằm mục đích đảm bảo quyền lợi liên quan của người sở hữu.
Tại Việt Nam, lưu ký chứng khoán là hoạt động các doanh nghiệp ký gửi số chứng khoán của họ tại Trung tâm lưu ký chứng khoán (VSD) thuộc Ủy ban chứng khoán nhà nước.
1.1 Nguyên tắc của lưu ký chứng khoán là gì?
Nguyên tắc lưu ký chứng khoán được thể hiện rõ trong điều 13 Thông tư 119/2020/TT-BTC. Cụ thể như sau:
- Khách hàng thực hiện lưu ký chứng khoán tại thành viên lưu ký. Sau đó, thành viên lưu ký sẽ thực hiện tái lưu ký với VSD. Thành viên lưu ký nhận lưu ký các chứng khoán của khách hàng với tư cách là người được ủy quyền.
- Để lưu ký chứng khoán, khách hàng phải ký hợp đồng mở tài khoản lưu ký chứng khoán với thành viên lưu ký.
- Chứng khoán được lưu ký tại VSD là tài sản của khách hàng, được quản lý tách biệt với tài sản của VSD, trung tâm không được phép sử dụng chúng cho lợi ích của mình hoặc bên thứ ba.
1.2 Tại sao phải lưu ký chứng khoán?
Lưu lý chứng khoán là một trong những việc làm cần thiết đối với nhà đầu tư vì những lý do sau:
- Chứng chỉ chứng khoán của nhà đầu tư sẽ được cất giữ an toàn khi lưu ký tại trung tâm lưu ký.
- Tài sản của nhà đầu tư sẽ tự động ghi tăng hoặc giảm khi xảy ra các giao dịch chứng khoán mà không cần chứng chỉ.
- Nhà đầu tư có thể tiết kiệm chi phí in ấn, bảo quản, giảm rủi ro cho thị trường.
- Góp phần tăng vòng quay vốn của nhà đầu tư và thị trường nhờ đảm bảo thanh toán nhanh.
- Giúp nhà đầu tư kiểm tra được các giao dịch rút và chuyển nhượng chứng khoán, hạch toán rõ ràng việc giao và nhận chứng khoán thông qua điện thoại hoặc máy tính.
1.3 Quy trình thực hiện lưu ký chứng khoán
Quy trình lưu ký chứng khoán là vấn đề được rất nhiều nhà đầu tư quan tâm. Về cơ bản, quy trình này diễn ra khá đơn giản và dễ dàng qua 4 bước sau đây.
- Bước 1: Đăng ký mở tài khoản tại các công ty chứng khoán
- Bước 2: Cung cấp giấy tờ/ hồ sơ chứng minh quyền sở hữu chứng khoán của bạn cho nhân viên hỗ trợ.
- Bước 3: Nhân viên hỗ trợ sẽ thực hiện các thao tác hoàn thiện công việc theo quy trình và cung cấp thông tin về tài khoản.
- Bước 4: Khách hàng có thể thực hiện các hoạt động cầm cố bình thường thông qua sàn giao dịch một cách nhanh chóng.
2. Chứng khoán lưu ký là gì?
Chứng khoán lưu ký là loại chứng khoán đã được lưu trữ tại Trung tâm lưu ký (VSD). Đơn giản hơn, chứng khoán đã lưu ký là những chứng khoán đang lưu hành trên các sàn giao dịch HOSE, HNX, Upcom. Do đó, nhà đầu tư có thể giao dịch mua bán hằng ngày các mã chứng khoán lưu ký thông qua tài khoản đã mở tại các công ty chứng khoán.
Khi chứng khoán đã lưu ký thì một số quyền như chia cổ tức, họp cổ đông,... sẽ được tiến hành thông qua VSD. Sau đó, hoạt động này được chia nhỏ ra các Công ty chứng khoán để đảm bảo quyền lợi cho cổ đông.
3. Phân biệt chứng khoán lưu ký và chưa lưu ký
Bên cạnh chứng khoán lưu ký, chúng ta còn có một loại chứng khoán chưa lưu ký. Vậy chứng khoán chưa lưu ký là gì? Giữa hai loại chứng khoán này có điểm gì giống và khác nhau hay không?
3.1 Chứng khoán chưa lưu ký là gì?
Chứng khoán chưa lưu ký được hiểu là cổ phần của công ty tồn tại dưới dạng giấy chứng nhận sở hữu cổ phần. Trong đó, giấy chứng nhận sở hữu cổ phần là một loại giấy tờ do công ty cổ phần tạo ra để xác nhận phần góp vốn của các cổ đông cấu thành nên vốn điều lệ doanh nghiệp.
Do đó, chứng khoán chưa lưu ký được dùng để chứng nhận quyền sở hữu của cổ đông. Nó có thể trao đổi mua bán trong trường hợp công ty chưa phải công ty đại chúng hoặc là công ty đại chúng nhưng chưa niêm yết.
Nếu công ty niêm yết, số chứng khoán chưa lưu ký này sẽ không mua bán được. Nếu bạn muốn giao dịch chúng, cần phải mở tài khoản tại các công ty chứng khoán. Sau đó, gửi giấy chứng nhận sở hữu số cổ phần trên cho Công ty chứng khoán để đăng ký lưu ký tại VSD. Như vậy, chứng khoán chưa lưu ký sẽ trở thành chứng khoán lưu ký và được giao dịch bình thường trên sàn.
3.2 Chứng khoán chưa lưu ký có giao dịch được không?
Chứng khoán chưa lưu ký sẽ giao dịch mua bán được dưới hai hình thức như sau:
- Tự thỏa thuận mua bán với nhà đầu tư tìm đến, không thông qua sàn và tổ chức phát hành chứng khoán.
- Tiến hành lưu ký số chứng khoán đang nắm giữ với công ty chứng khoán. Sau đó, công ty chứng khoán tái lưu ký với VSD. Cuối cùng, số chứng khoán này sẽ được giao dịch trên sàn như bình thường.
3.3 Phân biệt chứng khoán lưu ký và chưa lưu ký
Về cơ bản, chứng khoán lưu ký và chưa lưu ký khác nhau ở hình thức sở hữu.
- Chứng khoán lưu ký được nhà đầu tư nắm giữ bằng tài khoản chứng khoán dưới dạng dữ liệu điện tử.
- Chứng khoán chưa lưu ký được sở hữu bằng giấy tờ chứng nhận hoặc sổ cổ đông.
Bên cạnh đó, dù cả hai loại chứng khoán này đều giao dịch, chuyển nhượng được. Tuy nhiên, hình thức chuyển nhượng của chúng cũng không giống nhau.
- Chứng khoán đã lưu ký được giao dịch trên sàn thông qua tài khoản chứng khoán được mở tại các công ty chứng khoán.
- Cổ phiếu chưa lưu ký được chuyển nhượng mua bán tương tự cổ phiếu OTC. Tức là người mua và bán tự thỏa thuận giá cả, thời gian, địa điểm chuyển nhượng giấy chứng nhận quyền sở hữu.
4. Phí lưu ký chứng khoán và cách tính
Phí lưu ký chứng khoán là chi phí mà người sở hữu chứng khoán phải trả cho đơn vị có thẩm quyền đứng ra đảm bảo Quyền sở hữu và các lợi ích có liên quan của số chứng khoán có trên tài khoản của mình tại Công ty chứng khoán.
- Đối tượng thụ hưởng: Trung tâm lưu ký chứng khoán (VSD)
- Đối tượng nộp phí: Tổ chức/ cá nhân/ người sở hữu chứng khoán
- Đơn vị đứng ra thu phí: Công ty chứng khoán
- Thời gian nộp phí: Hàng tháng, chậm nhất vào ngày 15 của tháng tiếp theo
4.1 Đặc điểm của phí lưu ký chứng khoán
- Phí lưu ký được thu bởi VSD thông qua các công ty chứng khoán. Phí này được tính vào mỗi giao dịch mua/bán của nhà đầu tư và công ty chứng khoán là đơn vị đứng ra thu hộ.
- Phí này chỉ thu trên số cổ phần hoặc trái phiếu đã được lưu ký. Nếu bạn là cổ đông đang nắm giữ loại cổ phiếu chưa lưu ký và chưa có nhu cầu bán thì không cần phải lưu ký.
- Phí lưu ký bản chất là một loại phí bảo hiểm tài sản. Đây là nguồn kinh phí để VSD duy trì hoạt động kiểm tra rà soát các CTCK hàng ngày để đảm bảo các công ty này tuân thủ đúng luật.
- Phí lưu ký là một loại phí phụ trong các loại phí thuế, phí này khá thấp, chỉ 0.3 đồng/ cổ phiếu/ tháng.
- Phí lưu ký chứng khoán chỉ bắt đầu được tính từ ngày nhà đầu tư chính thức sở hữu chứng khoán theo quy định về chu kỳ thanh toán T+2.
- Phương thức thu phí: Các công ty chứng khoán sẽ tự động khấu trừ tiền phí trực tiếp trên tài khoản giao dịch chứng khoán của khách hàng hàng tháng.
4.2 Mức phí lưu ký
Mức phí lưu ký chứng khoán được quy định tại Thông tư số 127/2018/TT-BTC, ngày 27/12/2018 như sau:
- Phí lưu ký đối với cổ phiếu, chứng chỉ quỹ, chứng quyền có đảm bảo: 0.3 đồng/ 1 cổ phiếu, chứng chỉ quỹ, chứng quyền / 1 tháng.
- Trái phiếu doanh nghiệp: 0.2 đồng/ trái phiếu/ tháng.
4.3 Cách tính phí
Tại Việt Nam, nhà đầu tư hiện nay dường như quan tâm nhất tới phí lưu ký cổ phiếu. Phí lưu ký cổ phiếu sẽ được tính dựa trên khối lượng cổ phiếu đang nắm giữ.
Công thức áp dụng tính phí lưu ký cổ phiếu là:
0.3 x M (M là số dư cổ phiếu bình quân)
Ngày chốt số dư chứng khoán để thu phí là ngày cuối cùng của tháng. Trong đó, số dư tính phí là số dư bình quân của tất cả các ngày trong tháng.
Trong bài viết trên, 24hmoney đã chia sẻ những kiến thức về chứng khoán lưu ký là gì? Qua đó, nhà đầu tư có thể hiểu thêm về hoạt động lưu ký chứng khoán cũng những thông tin liên quan như phí lưu ký hiện hành. Mong rằng bài viết này sẽ hữu ích với nhà đầu tư đang quan tâm đến lĩnh vực đầu tư chứng khoán. Và đừng quên theo dõi 24hmoney để cập nhật thêm nhiều kiến thức bổ ích khác nhé.
Bạn muốn trở thành VIP/PRO trên 24HMONEY?
Liên hệ 24HMONEY ngay
Bình luận