Lo ngại sau vụ cháy Nhà máy điện hạt nhân ở Ukraine

Tin tức về “vụ cháy tại nhà máy điện hạt nhân Zaporozhye” ở thành phố đông nam Ukraine đã gây ra chấn động lớn khiến cả thế giới nín thở theo dõi chặt chẽ tình hình tại đây.

Sáng sớm 4/3, ông Dmytro Orlov, thị trưởng thành phố Energodar, tỉnh Zaporozhye, Ukraine, đã đăng thông báo trên Facebook tin nhà máy điện hạt nhân Zaporozhye ở thành phố đông nam Ukraine này đã xảy ra vụ cháy sau khi bị quân đội Nga tấn công, các nhân viên cứu hỏa không thể dập tắt ngay đám cháy được. Tin này lập tức được các hãng truyền thông khắp nơi đưa lại với sự quan ngại.

Vào khoảng 8 giờ sáng theo giờ địa phương ngày 4/3, Cục Giám sát và Kiểm tra Năng lượng Nguyên tử Nhà nước Ukraine thông báo: “Nhà máy điện hạt nhân Zaporozhye đã nằm dưới sự kiểm soát của quân đội Nga và các nhân viên của nhà máy điện vẫn làm việc bình thường, có thể đảm bảo vận hành bình thường của lò phản ứng”.Sau đó, Đài truyền hình Al Jazeera dẫn lời cơ quan khẩn cấp quốc gia Ukraine cho biết sự an toàn của nhà máy điện hạt nhân Zaporozhye đã được bảo đảm. Người đứng đầu nhà máy cho biết vụ cháy chỉ ảnh hưởng đến một tòa nhà đào tạo và một phòng thí nghiệm nằm ở bên ngoài nhà máy. Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) cũng cho biết, cơ quan quản lý hạt nhân của Ukraine thông báo không có sự thay đổi về mức độ phóng xạ ở Zaporozhye.

Nhà máy điện Zaporozhye là nhà máy điện hạt nhân lớn nhất ở Ukraine, lớn nhất ở châu Âu và lớn thứ ba trên thế giới, nằm ở Energoda, một thành phố ở đông nam Ukraine, được hoàn thành và vận hành dần trong thời gian từ 1985 đến 1995.

Ukraine phụ thuộc rất lớn vào năng lượng hạt nhân, hiện nay ít nhất một nửa số lò phản ứng hạt nhân của Ukraine đang hoạt động hết công suất. Tổng số Ukraine có 4 nhà máy điện hạt nhân với 15 lò phản ứng đang hoạt động, cung cấp hơn 50% điện năng cho Ukraine. Trong số đó, 6 lò phản ứng của nhà máy điện hạt nhân Zaporozhye cung cấp hơn 1/5 lượng điện cho cả nước.

Nếu nhà máy điện hạt nhân này bị ngưng hoạt động, nguồn cung cấp điện của Ukraine sẽ bị ảnh hưởng rất lớn. Do nguy cơ của việc gián đoạn quá cao nên những người quản lý nhà máy điện hạt nhân này không bao giờ dám gián đoạn hoạt động của nó dù chỉ một giây.

Theo các hãng truyền thông quốc tế ngày 4/3, tối 3/3 theo giờ địa phương, các lực lượng vũ trang Ukraine và quân đội Nga đã giao tranh ác liệt tại thành phố Energodar. Tại đây liên tục vang lên những tiếng nổ lớn.

Sau đó, đại diện Văn phòng báo chí của Nhà máy điện hạt nhân Zaporozhye cho biết một đám cháy đã bùng phát tại một tòa nhà bên trong nhà máy mà phía Ukraine cho rằng do trúng đạn pháo từ xe tăng Nga. Đám cháy cách lò phản ứng đầu tiên 150m.

RIA Novosti dẫn lời người phát ngôn của nhà máy điện hạt nhân Zaporozhye cho biết, mức độ bức xạ hạt nhân hiện nay xung quanh nhà máy điện hạt nhân không thay đổi.

Ngoài ra, Ủy ban Giám sát hạt nhân Liên Hợp Quốc (UNMOVIC) thông báo, báo cáo của cơ quan quản lý hạt nhân của Ukraine cũng cho biết "không có sự thay đổi" nào về mức độ phóng xạ tại nhà máy. Hiện đám cháy tại nhà máy điện hạt nhân đã được dập tắt và Bộ Tình trạng khẩn cấp Ukraine cho biết trong một tuyên bố, không có thương vong trong sự cố này.

Ngoại trừ vụ nổ Chernobyl và sự cố hạt nhân Fukushima ở Nhật Bản trong trận động đất, trên thế giới có rất ít kinh nghiệm về sử dụng các lò phản ứng hạt nhân trong vùng có chiến sự. Hiện tại, sự cố tại nhà máy điện hạt nhân Zaporozhye có khả năng dẫn đến một thảm họa lớn khác.

Mặc dù bản thân kết cấu của lò phản ứng hạt nhân rất kiên cố, nhưng một cuộc xung đột xảy ra tại nhà máy điện hạt nhân có thể gây thương vong các nhân viên chủ chốt, phá hủy hệ thống chỉ huy và điều khiển, thậm chí làm hỏng các thiết bị quan trọng làm mát lò phản ứng. Nếu có bất kỳ bất thường nào trong vận hành của lò phản ứng trong thời gian diễn ra xung đột Nga-Ukraine, công tác quản lý khủng hoảng cũng khó hoạt động.

Việc quản lý an toàn các lò phản ứng đòi hỏi sự chi viện của cơ sở hạ tầng, nhưng chúng bị sẽ sụp đổ trong thời gian xảy ra xung đột. Lực lượng an ninh và nhân viên vận hành nhà máy sẽ bỏ chạy nếu xảy ra sự cố, sẽ không có biện pháp giảm nhẹ nào có thể thực hiện được.

Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba ngày 4/3 cảnh báo trên Twitter: “Nếu nó (nhà máy điện hạt nhân Zaporozhye) phát nổ, sẽ nguy hại mạnh gấp 10 lần vụ nổ nhà máy Chernobyl”. Ông Henry Sokolski, Giám đốc điều hành của Trung tâm Giáo dục Chính sách Không phổ biến hạt nhân, cũng chỉ ra rằng, một khi bể chứa nhiên liệu đã qua sử dụng bị đánh trúng, nó sẽ gây ra nguy hại gấp nhiều lần vụ tai nạn Chernobyl.

Theo trang web Forbes ngày 3/3, mặc dù đại diện của Nga hiện vẫn liên lạc với IAEA, nhằm tránh những thiệt hại không đáng có đối với cơ sở hạ tầng điện hạt nhân của Ukraine trong chiến tranh. Nhưng sự không hành động của IAEA cũng đã gây ra nhiều chỉ trích.

Tin cho biết, do IAEA không kịp thời hành động có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho khu vực này hoặc thậm chí toàn cầu. IAEA miễn cưỡng thừa nhận rằng chiến tranh giữa các quốc gia tích cực sử dụng cơ sở hạ tầng hạt nhân dân sự thường là mối nguy hiểm thực sự.